معامله‌ی غیرنافذ چیست؟

تفاوت ابطال و بطلان معامله

در این مقاله قصد داریم تا به تفاوت ابطال و بطلان معامله بپردازیم. چنانچه تا به حال گوشتان به واژگان ابطال معامله و بطلان معامله خورده و تفاوت آن دو را نمی دانید با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

به طور کلی برای تشکیل صحیح عقد یک سری شرایط لازم است تا بتوانیم بگوییم عقد صحیح است. به عنوان مثال، کسی که در حالت جنون و دیوانگی است؛ نمی تواند معامله کند و معامله او به حکم قانون، باطل است.

همچنین معامله ای که نامشروع و غیر قانونی باشد؛ از ابتدا فاسد و باطل است و به صورت صحیح تشکیل نمی شود. در موارد دیگر هم باید حکم باطل بودن عقد داد مثل کسی که مالش را به صورت صوری(الکی) به دیگران انتقال می دهد که از پرداخت طلب طلبکاران و مهریه همسرش فرار کند.

چه زمانی برای ابطال معامله باید به دادگاه مراجعه نمود؟

برای اینکه تفاوت ابطال و بطلان معامله را بهتر درک کنیم، لازم است بدانیم که چه زمانی لازم است به دادگاه مراجعه نماییم.

باید دقت کرد در مواردی که عقد، باطل مطلق است مثل معامله کسی که اهلیت ندارد یا معامله صوری و نامشروع عقد، از ابتدا باطل است و نیازی به حکم دادگاه برای باطل شدن ندارد.

تنها در زمان شکایت، دادگاه پس از بررسی های لازم حکم می دهد که بله عقد باطل بوده است؛ نه اینکه عقد صحیح باشد و دادگاه آن را ابطال کند زیرا قراردادی که از ابتدا باطل است نیاز به باطل کردن ندارد.

پس اینکه گفته می شود درخواست ابطال قرارداد، غلط است و به خاطر راحتی و مسامحه استفاده می شود و درست تر درخواست اعلام بطلان قرارداد است.

اما مفهوم ابطال معامله بیشتر در قانون تجارت و قانون مدنی فرانسه مصداق دارد و در قانون مدنی ایران جز موارد بسیار اندک این امر وجود ندارد.

گاهی عقد از همان ابتدا باطل است مثل مواردی که در بالا گفته شد که از طرفی به آن باطل مطلق گفته می شود.

اما گاهی عقد بین طرفینی که معامله را انجام داده اند صحیح است ولی یک شخص دیگری می تواند معامله آنان را باطل کند که به آن معامله، معامله قابل ابطال گفته می شود (بطلان نسبی).

اثر جدایی ابطال معامله با بطلان معامله

در بطلان معامله و یا معامله باطل عقد از همان ابتدا هبچ اثری ندارد اما در ابطال معامله تا زمانی که دادگاه حکم به باطل کردن نداده است عقد صحیح است و با حکم دادگاه از روز اول باطل و بی اثر معامله‌ی غیرنافذ چیست؟ می شود. در ادامه بیشتر به بطلان معامله که رایج تر است میپردازیم.

موارد بطلان معامله

برای اینکه تفاوت ابطال و بطلان معامله را بهتر درک کنیم، لازم است تا موارد بطلان معامله را با یکدیگر مرور و بررسی کنیم.

۱- معامله افرادی که اهلیت ندارند

معاملات افراد صغیر (بچه) و مجنون(دیوانه) باطل است اما اگر معامله مثلا یک صغیری باشد که قدرت تشخیص دارد معامله نه باطل است و نه صحیح بلکه غیر نافذ است و ولی و یا قیم (سرپرست) وی باید در مورد باطل کردن معامله یا تنفید آن تصمیم گیری کند. یعنی ولی و قیم، برای صحیح شدن آن باید اجازه بدهند.

کسانی که عقل معاش (توانایی تصمیم درست اقتصادی)ندارند یا همان افراد سفیه هم در معاملات باید اجازه داشته باشند در غیر این صورت ولی یا قیم او باید درباره اجازه دادن یا باطل کردن معامله تصمیم بگیرد.

۲- مجهول بودن مال مورد معامله

در مورد مالی که معامله می شود باید مشخص و معین بشود مال مورد معامله کدام است و اگر مجهول بماند عقد باطل است. مثلا عقدی بسته شود در خصوص اینکه مالی نامشخص به دیگری فروخته شود.

۳- نامشروع بودن جهت معامله

اگر جهت معامله و علت معامله که درباره آن حرف زده شده نامشروع باشد قرارداد باطل است. مثل اینکه کسی خانه ای را برای چند ماه اجاره می کند یا میخرد که از آن برای قمار و یا اعمال خلاف شرع دیگر استفاده کند که اینجا با اثبات بطلان میتوان خانه را از فرد پس گرفت.

۴- معامله صوری

فرض کنید کسی برای فرار از مهریه همسرش بدون آن که واقعا قصد انتقال اموال خود را داشته باشد؛ به صورت صوری و ظاهر سازی آن را به دیگران و یا افراد نزدیک خود مثل پدر و مادر منتقل می کند تا بعد از تمام شدن جریان مهریه، دوباره آن را برگرداند.

در اینجا معامله باطل است و شما به عنوان خانم برای آن که ثابت کنید معامله ظاهر سازی و صوری بوده باید ادله و مدارک محکم ارایه بدهید.

۵- فروختن مال دیگری

در اصطلاح به فروش مال دیگری بدون اجازه او، معامله فضولی گفته می شود. برای مثال اگر شما شوهر و همسر شما برای پول بدون اطلاع و اجازه شما طلاهای شما را بفروشد در صورتی که شما پس از اطلاع موافق نباشید یعنی اجازه ندهید معامله صورت گرفته غیر نافذ، باطل خواهد بود و می توان آنها را پس گرفت.

همچنین اگر کسی بدون اجازه، ماشین و یا موتور سیکلت یا خانه و اموالی دیگر از شما را بفروشد و باز هم موافق نباشید، معامله باطل است.

موارد دیگر بطلان معامله

برای اینکه تفاوت ابطال و بطلان معامله را بهتر درک کنیم، لازم است تا سایر موارد بطلان معامله را با یکدیگر مرور و بررسی کنیم.

در هر قرارداد مثل خرید و فروش یا اجاره و قرارداد های دیگر ممکن است مواردی که اختصاص به آن عقد دارد رعایت نشود و باعث بطلان شود.

دادخواست ابطال معامله و استرداد ثمن

گفتیم که عبارت دقیق تر دادخواست اعلام بطلان است اما به صورت مسامحه در دادخواست های دادگاه عبارت بالا(ابطال معامله) استفاده می شود.

در نتیجه اگر معامله باطل باشد به هر علتی مثل موارد بالا می توان از دادگاه اعلام بطلان آن را خواست تا که پول پرداخت شود پس گرفته شود.

تقدیم دادخواست بطلان دارای جنبه های فنی حقوقی است که بهتر است با وکلا و مشاوران مربوطه در این باره مشورت شود تا دادخواست رد نشود و هزینه اضافی بر شما تحمیل نشود.

مقایسه دعوای ابطال و فسخ معامله

گاهی معامله از همان ابتدا تشکیل نمی شود مانند مواردی که در بالا که گفته شد اما در مواردی معامله صحیح است و تنها به دلایلی قانون این حق را به یک طرف داده است که آن معامله صحیح را به هم بزند. به این عمل بر هم زدن معامله صحیح، فسخ گفته می شود.

موارد فسخ یا به هم زدن معامله

برای اینکه بهتر بتوانیم تفاوت ابطال و بطلان معامله را درک کنیم، بهتر است موارد فسخ یا به هم زدن معامله را با یکدیگر مرور کنیم.

۱- فسخ معامله به علت گران فروختن یا ارزان فروختن (فسخ به دلیل غبن)

مانند موردی که شما جنسی را خرید کرده اید اما بعد متوجه می شوید به قیمت گران فروخته شده یا اینکه بر عکس شما مالی مثل گوشی موبایل یا لب تاپ و یا ماشین خود را می فروشید و بعد متوجه می شوید که با قیمت ارزان تر آن را فروخته اید.

۲- فسخ به دلیل برگشت زدن چک

اگر برای معامله ای که انجام داده اید چک دریافت کرده اید اولا نحوه صدور چک قواعدی دارد که باید از مشاوران حقوقی آن را جویا شد و ثانیا اگر چک صادر شده پاس نشود تنها در صورتی می توانید معامله را به هم بزنید که که از ابتدا شرط کرده باشید که اگر چک پاس نشد حق فسخ دارم.

در غیر این صورت باید به دنبال الزام و اجبار فرد برای پرداخت قیمت بود از طریق دادگاه.

۳- فسخ به دلیل فریب و تدلیس در معامله

گاهی پیش می آید که مالی را معامله می کنید؛ اما فروشنده درباره آن مال، شما را فریب داده است حرف هایی زده که درباره مال صادق نیست برای مثال برای ماشین یا گوشی و… خریداری شده اوصافی را گفته که بعدا خلاف آن ثابت می شود.

در این حالت باید تدلیس انجام شده باشد اگر چنین معامله ای را انجام داده اید می توانید از طریق مشاوره با وکلا از راه کار های موجود اطلاع حاصل کنید.

۴- فسخ معامله به دلیل عیب داشتن مال

فرض کنید ماشینی را خریده اید و بعد از معامله متوجه می شوید که ماشین یا لب تاپ یا گوشی خریداری شده معیوب است؛ برای مثال ماشین رنگ کاری داشته است یا صفحه کلید لب تاپ ایراد دارد و… که می توانید در ابن باره معامله را فسخ کنید.

۵- معاملات غیر نافذ که باطل می شوند

همان گونه که در مفهوم معاملات غیر نافذ ذکر شد، معاملات غیر نافذ که معیوب هستند با رد فرد مالک ، ابطال می گردند و از این به بعد مثل آن است که از ابتدا توافقی بین طرفین به وجود نیامده است. از این رو نه در گذشته و در حال و در آینده هیچ اثر حقوقی ندارند.

۶- موارد زیر معاملات غیر نافذ می باشد:

معاملات اکراهی: هر گاه فردی در اثر تهدید و ترس اقدام به انعقاد قراردادی نماید نسبت به او معامله غیر نافذ خواهد بود و از این رو این فرصت را خواهد داشت که در آینده و در زمانی که اسباب تهدید برداشته شد، معامله را ضمن رد کردن ابطال نماید.

معاملات فضولی: هرگاه بر روی مال غیر بدون رضایت مالک یا بدون مجوز قانونی، معامله ای به وجود آید، معامله فضولی شناخته می شود.

معاملات صغیر ممیز: صغیر ممیز، فردی است که به سن بلوغ (دختران ۹ سال و پسران ۱۵ سال تمام قمری) نرسیده اما قدرت تشخیص امور مالی و ارزش های اقتصادی را می داند.

معاملات سفیه در امور مالی: سفیه فردی است که مجنون نیست اما قدرت تشخیص ارزش مالی امور را ندارد. از این رو معاملات و قرارداد های مالی او غیر نافذ است.

تفاوت فروش مال غیر و معامله فضولی

فروش مال غیر جرمی است که در حکم کلاهبرداری به شمار می رود و مجازات معامله‌ی غیرنافذ چیست؟ ان علاوه بر رد اصل مال ، حبس از یک تا هفت سال و نیز پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ شده است . البته اگر شرایط کلاهبرداری مشدده را داشته باشد مجازات ان تشدید خواهد شد .

معامله به مال غیر جز به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت نافذ نیست ولو اینکه صاحب مال با طنا راضی باشد ولی اگر مالک یا قائم مقام او پس از وقوع معامله ان را اجازه نمود در اینصورت معامله صحیح و نافذ می شود ( ماده 247 ق . م ) در واقع هر معامله ای که نسبت به مال دیگری واقع می شود وجه کیفری خواهد داشت مگر اینکه مرتکب سوء نیت نداشته باشد و یا مرتکب نداند مال متعلق به غیر است .

رکن اساسی هر دو جرم ( معامله فضولی و جرم فروش مال غیر ) تعلق مال به شخصی غیر از انتقال دهنده است و در هر دو مفهوم انتقال گیرنده در صورت آگاهی از تعلق مال به شخصی از انتقال دهنده ، مسئولیت خواهد داشت در معامله ی فضولی ، ضمانت اجرا عدم نفوذ است که با تنفیذ مالک معامله صحیح می شود و با رد از جانب وی ، معامله باطل خواهد بود . اما در جرم انتقال مال غیر ، اجازه ی مالک منجر به زوال وجه کیفری نشده و تنها می تواند به تخفیف مجازات مرتکب بینجامد . در معامله ی فضولی ، مالک هرگاه که بخواهد می تواند نسبت به رد یا قبول معامله اقدام بکند و از این نظر ظرف زمانی خاصی برای وی پیش بینی نشده است ، اما در جرم انتقال مال غیر ، چنانچه مالک نسبت به انتقال مال خود آگاه باشد : از زمان آگاهی یافتن تا یک ماه فرصت دارد که تعلق مال مورد معامله به خود را از طریق اظهارنامه به خریدار اطلاع دهد ، در غیر اینصورت معاون جرم کلاهبرداری محسوب خواهد شد . در معامله ی فضولی ، مرتکب چه معامله را به نام خود و چه به نام مالک انجام داده باشد ، وجه کیفری محقق شده است . سوء نیت و قصد اضرار به غیر در جرم انتقال مال غیر وجود دارد در حالیکه در معامله ی فضولی سوء نیت همیشه محرز نیست .

اگر به اطلاعات بیشتری در این باب نیاز داشتید مشاوره حقوقي رایگان تمامی اطلاعات را در اختیار شما عزیزان قرار می دهد

برای دریافت مشاوره حقوقی کیفری توسط وکیل کیفری به صفحه فوق مراجعه نمایید یا با کارشناسان مشاوره حقوقی ما در ارتباط باشید.

ابطال معامله فضولی

ابطال معامله فضولی اعم از اینکه مورد معامله از اموال منقول یا غیرمنقول باشد در جایی مطرح می گردد که شحص یا اشخاصی بدون داشتن مالکیت بر مورد معامله و بدون اذن و رضایت مالک یا بدون داشتن سمت و اختیار انجام معامله (به کیفیت انجام شده) مبادرت به انتقال آن به غیر نمایند. معامله انجام شده منحصر به عقد بیع و تنظیم مبایعه نامه یا قولنامه نیست،ممکن است در قالب صلح یا معاوضه، مال مالک بدون مجوز قانونی به غیر واگذار شود یا مورد هبه قرار گیرد. توضیح اینکه قبلاً مقاله ای با عنوان ابطال معامله و استرداد ثمن ارائه گردیده است که مطالعه آن خالی از فایده نیست.

مطالب ابطال معامله فضولی

• موارد اصلی ابطال معامله فضولی کدامند؟
• حکم معامله فضولی چیست؟
• تنفیذ و رد معامله فضولی به چه معناست؟
• آیا معامله فضولی موجب صدور حکم کیفری می گردد؟
• نکات تنظیم لایحه دفاعیه و دادخواست ابطال معامله فضولی چیست؟

موارد اصلی ابطال معامله فضولی کدامند؟

ابطال معامله فضولی ممکن است به این دلیل باشد که:

• شخصی بدون رضایت مالک و بدون داشتن وکالت از سوی او مبادرت به انتقال مال به غیر نماید و مالک نیز بعد از وقوع معامله،آن را تایید و قبول(تنفیذ) ننماید.
• شخص با دارا بودن وکالت از طرف مالک اقدام به انجام معامله نماید اما وکالت نامه مذکور در زمان وقوع معامله ،به دلیلی بی اعتبار باشد.
  مثلاً مالک (موکل در وکالتنامه)در زمان انجام معامله فضولی در قید حیات نباشد.یا اینکه مالک با وجود اعطای وکالت فروش به دیگری،قبل از انتقال مال توسط وکیل مورد نظر،شخصاً یا توسط وکیل دیگری مبادرت به انتقال مال مورد وکالت به غیر نماید و یا اینکه وکالتنامه محدود به زمان خاصی باشد و در زمان وقوع معامله فضولی ،مهلت و تاریخ اعتبار وکالتنامه،منقضی شده باشد.
• مورد سوم نیز فرض حالتی است که در ماده 667 قانون مدنی بدین بیان آمده است:
  « وکیل باید در تصرفات و اقدامات خود مصلحت موکل را مراعات نماید و از آنچه که موکل بالصراحه باو اختیار داده یا بر حسب‌قرائن و عرف و عادت داخل اختیار او است تجاوز نکند.»
  بنابراین اقدامات خارج از حدود اذن وکیل نیز فضولی است و حکم معامله نیز مشمول حکم معامله فضولی می اباشد که در بندهای زیر بدان می پردازیم.

حکم معامله فضولی چیست؟

منظور از حکم معامله آن است که آیا معامله واقع شده از نظر قانونی معتبر است یا بی اعتبار.معامله فضولی از این حیث دارای وضعیت بینابینی است!! یعنی اگر مالک بعد از وقوع معامله،آن را تنفیذ نماید،قرارداد و عقد معتبر است ولی اگر قرارداد فضولی را قبول ننماید،معامله باطل است. به چنین معامله ای در اصلاح حقوقی معامله یا عقد غیرنافذ می گویند چون کیفیت عکس العمل مالک در حکم معامله و نفوذ و اعتبار آن یا عدم نفوذ آن تعیین کننده است.

تنفیذ و رد معامله فضولی به چه معناست؟

تنفیذ در واقع به معنای تایید و قبول اقدام بدون اذن و رضایت انتقال دهنده مال مورد معامله فضولی توسط مالک است. در واقع اِشکال معاملات فضولی آن است که بدون رضایت مالک بر روی مال وی تصرفات حقوقی(از طریق انتقال به غیر) صورت گرفته است. حال اگر مالک به هردلیلی اقدام فضولی انتقال دهنده را تایید نماید،مبنای غیرنافذ اعلام شدن معامله فضولی از بین می رود و گویی خود مالک مبادرت به انتقال و معامله نموده است،پس قرارداد اعتبار و نفوذ حقوقی خواهد یافت و حکم غیرنافذ به حکم معامله صحیح تغییر خواهد یافت. در نقطه مقابل رد معامله فضولی یعنی عدم تایید آن معامله توسط مالک. دراین حالت دیگر نمی توان به معامله فضولی «غیرنافذ» اطلاق کرد چون با رد معامله توسط مالک،معامله واقعه اعم از آنکه در قالب بیع،صلح یا هر عمل حقوقی (عقد یا ایقاع) باشد،باطل می گردد.

در ماده 251 قانون مدنی می خوانیم:
«رد معامله فضولی حاصل می‌شود بهر لفظ یا فعلی که دلالت بر عدم رضای به آن نماید.» بنابراین می توان گفت که رد یا تنفیذ معاملات فضولی از سوی مالک ممکن است حسب مورد با گفتار مانند اینکه معامله واقع شده را قبول ندارم/ قبول دارم،حق انجام معامله را داشته ای/ حق انجام معامله را نداشته ای و یا با عمل مانند آنکه مالک در جهت تایید معامله،ثمن معامله را دریافت دارد یا در جهت رد، مال مورد معامله فضولی را به دیگری بفروشد؛ انجام پذیرد. در این امور بهتر است توجهاً به مسائل بعضاً پیچیده حقوقی و تفسیر رفتار و گفتار مالک از خدمات وکیل متخصص امور ملکی و قراردادها استفاده نمایید.

آیا معامله فضولی موجب صدور حکم کیفری می گردد؟

سوالی معامله‌ی غیرنافذ چیست؟ که مطرح می گردد آن است که آیا ضمانت اجرای معامله فضولی صرفاً صدور حکم بر ابطال معامله است و ابطال معامله فضولی موجب مرتفع شدن و انسداد راه و ضمانت اجرای کیفری است؟آیا وقوع معامله فضولی متضمن صدور حکم کیفری نیست؟ در پاسخ بر اساس تجربه وکالت در امور قراردادها و املاک بیان می گردد که لزوماً انجام معامله فضولی موجب صدور حکم محکومیت کیفری نمی گردد. یعنی در مواردی معامله فضولی واجد جنبه کیفری و صدور حکم کیفری معمولاً به اتهام و جرم کلاهبرداری،انتقال مال غیر(در مواردی حتی نسبت به انتقال گیرنده مانند خریدار در عقد بیع یا مستاجر در عقد اجاره)و در صورت جعل سند،به جرم جعل و استفاده از سند مجعول، می گردد. به بیان دیگر بایستی عناصر سه گانه و عمومی و کلی وقوع جرم یعنی عناصر قانونی ،مادی و روانی احراز گردد و شرایط اختصاصی جرایم مذکور نیز موجود باشد. لذا در جایی که وکیلی به اعتبار و اعتقاد ماذون بودن به فروش ملکی با قیمت نازل(طبق اظهارات مالک) یا مبهم بودن مفاد وکالتنامه از جهت مبلغی که وکیل می تواند به آن میزان مال مورد معامله را انتقال دهد،ملکی را انتقال دهد،معمولاً شعب دادسرا و دادگاه های کیفری سوء نیت متهم را محرز نمی دانند و حسب مورد رای بر منع تعقیب و برائت صادر می نمایند. توضیح جزییات این موضوع در این نوشتار نمی گنجد و بهتر است قبل از هر اقدام حقوقی از راهنمایی های وکیل با تجربه در قراردادها و امور ملکی بهره ببرید.

نکات تنظیم لایحه دفاعیه و دادخواست ابطال معامله فضولی چیست؟

برای تنظیم دادخواست و در وهله بعد لایحه دفاعیه جهت دعوی ابطال معامله فضولی بایستی احراز نمود که مالک قبل از وقوع معامله،به شخص انتقال دهنده مال،اذن انتقال نداده باشد. این اذن ممکن است شفاهاً باشد یا کتباً.در این فرض معامله به نیابت از مالک انجام گرفته است و فضولی به حساب نمی آید. با احراز عدم اذن مالک به انتقال دهنده،باید مقطع زمانی بعد از انجام معامله تا زمان مراجعه مالک به دفتر وکالت جهت انجام مقدمات طرح دعوی ابطال معامله فضولی را بررسی نمود. زیرا ممکن است مالک به شرح پیش گفته با لفظ یا فعلی معامله را تنفیذ نموده باشد.در این فرض نیز دعوی ابطال معامله فضولی به جهت تایید آن توسط مالک به نتیجه نمی رسد. در صورت ماذون نبودن انتقال دهنده و عدم تنفیذ بعدی معامله فضولی،پیشنهاد می گردد در ابتدا اظهارنامه ای مبنی بر رد معامله فضولی و عنداللزوم خلع ید از ملک یا استرداد مال منقول(در فرض خارج شدن مال از ید مالک)به نشانی طرفین معامله ارسال نمود. در صورت عدم اجابت و اجرای مفاد اظهارنامه،بایستی دعوی ابطال معامله فضولی را در مرجع صلاحیت دار مطرح نمود. البته در حال حاضر ثبت دادخواست و اظهارنامه در دفاتر خدمات قضایی انجام می پذیرد و ثبت دادخواست تسهیل گردیده است و می توان فرضاً دعوایی را که در دادگاه حقوقی معامله‌ی غیرنافذ چیست؟ شیراز رسیدگی می گردد در دفاتر خدمات قضایی واقع در تهران یا هر نقطه دیگر ایران ثبت نمود. باید دانست تا زمان نگارش این مقاله، دعاوی ملکی از جمله دعوی ابطال معامله فضولی واقعه روی ملک در دادگاه حقوقی محل وقوع ملک رسیدگی می گردد و شورای حل اختلاف صلاحیتی در این دعاوی ندارد. اما در مورد ابطال معامله فضولی که مورد معامله آن از جمله اموال منقول است،اصولاً شورای حل اختلاف تا حد نصاب ارزش خواسته به مبلغ بیست میلیون تومان دارای صلاحیت است و سایر موارد در صلاحیت دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده یا خوانده گان است. البته مفاد ماده 13 قانون آیین دادرسی مدنی نیز که در زیر درج می گردد بایستی ملحوظ نظر قرار گیرد: « در دعاوی بازرگانی و دعاوی راجع به اموال منقول که از عقود و قراردادها ناشی شده باشد، خواهان می‌تواند به ‌دادگاهی رجوع کند که‌عقد یا قرارداد در حوزه آن واقع شده است یا تعهد می‌بایست در آنجا انجام شود»

در پایان اعلام می گردد شما می توانید در ساعات غیراداری با شماره تلفن 09123978117 جهت انتخاب وکیل بابت طرح هر یک از دعاوی انتقال مال غیر،استرداد ثمن و دادخواست ابطال معامله فضولی تماس حاصل فرمایید.

فروش مال غیر و مجازات مجرم آن

در صورتی که فردی مال دیگری را بدون اطلاع و اجازه او منتقل کند این عمل را فروش مال غیر می گویند فروش مال غیر جدا از جنبه حقوقی جنبه کیفری نیز داشته و جرم می باشد. فروش مال غیر توسط فروشنده به قصد دست یابی به منفعت و ضرر برای مالک می باشد. اما در خصوص مجازات این جرم باید گفت که براساس قانون راجع به انتقال مال غیر انتقال دهنده به مجازات کلاهبردار محکوم می شود در واقع انتقال مال غیر در حکم کلاهبرداری می باشد.

فروش مال غیر چیست؟

انتقال مال غیر عبارت است از: انتقال نامشروع و غیرقانونی هر قسم مال متعلق به غیر عیناً یا منفعتاً توسط اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی به دیگری با سوء نیت، سبق تصمیم و تمهید مقدمات قبلی در قالب عقود به منظور به دست آوردن منافع مادی به نحو من غیر حق.
در ماده یک قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر نیز تعریفی از انتقال مال غیر قرار داده است براساس این ماده: هرکس که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحا عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند، کلاهبردار محسوب کرده است. انتقال‌گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال‌دهنده باشد نیز مشمول مجازات راجع به انتقال مال غیر می‌شود.
فروش مال غیر با معامله فضولی متفاوت است زیرا در معامله فضولی فرد مال دیگری را برای او به فروش می رساند در حالی که در فروش مال غیر فروشنده مال غیرخود را مالک معرفی می کند.

ارکان جرم فروش مال غیر

برای تحقق هر جرمی احراز سه رکن قانونی، مادی و معنوی لازم و ضروری است و در صورت نبود هریک از این آنها وقوع جرم منتفی می باشد.

رکن قانونی فروش مال غیر

ماده 2 قانون مجازات اسلامی مربوط به اصل قانونی بودن جرایم و مجازات هاست به این معنا که تا زمانی که قانونگذار عملی را جرم نداند قابل مجازات نمی باشد در خصوص انتقال مال غیر رکن قانونی آن قانون انتقال مال غیر می باشد که این عمل را جرم انگاری کرده و برای ان مجازات کلاهبردار را تعیین نموده است.

رکن مادی فروش مال غیر

آن قسمت از جرم که نمود و ظهور بیرونی و خارجی دارد، رکن مادي جرم به حساب می آید. برای اینکه جرم انتقال مال غیر رخ دهد نیاز به انجام فعل مادی مثبت می باشد که همان انتقال هست که در قالب بیع ،هبه یا صلح ممکن است محقق شود . آنچه مهم است این است که فعل مادی انتقال رخ بدهد هر چند که شرایط اصلی صحت معامله برقرار نباشد یا قبض و اقباضی صورت نگیرد.

رکن معنوی فروش مال غیر

رکن معنوی درونی می باشد و جنبه بیرونی ندارد و مراد نیت مرتکب از انجام انتقال مال غیر می باشد که دارای دو رکن سوءنیت عام و خاص می باشد:
الف : سوء نیت عام
یعنی مرتکب عالمانه و آگاهانه فعل مادی را انجام دهد.
ب : سوء نیت خاص
یعنی مرتکب قصد ورود ضرر به مالک را داشته باشد ،یعنی در واقع قصد نتیجه را داشته باشد.

اشخاص معامل یا متعامل در فروش مال غیر

فروش مال غیر به شکل معامله باعث انتقال عین مال یا منفعت به دست آمده از آن می شود. به انتقال دهنده این معامله عنوان معامل یا متعامل گفته می شود که در هر دو صورت شخص مرتکب جرم شده است.شخص معامل ممکن است عین مال غیر و یا حتی منافع مال غیر را به دیگری واگذار کند آنچه اهمیت دارد این است که مال غیر را بدون معامله‌ی غیرنافذ چیست؟ مجوز قانونی و اجازه مالک منتقل کرده است.

جهت مشاوره با وکیل کیفری در خصوص جرم فروش مال غیر میتوانید در اپلیکیشن داداپ درخواست مشاوره حقوقی حضوری و یا آنلاین خود را ثبت کنید

شرایط انتقال مال غیر

برای اینکه انتقال مال غیر رخ دهد و عمل انجام گرفته جنبه کیفری داشته باشد می بایست انتقال صورت گرفته واجد شرایط ذیل باشد:

1. معامل دارای سوءنیت عام باشد به این معنا که عالمانه و عامدانه مال غیر را منتقل کند.
2. آنچه انتقال دهنده به دیگری منتقل می کند عین یا منفعت مال باشد.
3. معامل مال غیر را به عنوان مال خود معرفی کند و قصد ضرر به مالک را داشته باشد.

فروش مال غیر در اموال مشاع

اموال یا مشاع هستند یا مفروز ، اموال مشاع اموالی هستند که دارای چند مالک بوده و مشترک بین آنها می باشد.حال سوال این است که فروش مال غیر در اموال مشاع چگونه است؟مقصود این است که مالک مشاع علاوه بر سهم خود سهم سایر شرکا را بدون اجازه آنها منتقل کند در این صورت نیز جرم انتقال مال غیر محقق است چون مال دیگری منتقل شده است.
در مقابل فروش مال غیر ، معامله معارض وجود دارد که براساس 117 قانون ثبت :فروش مال مشاع در صورتی که در مرحله اول با سند عادی به شخصی و سپس در مرحله دوم فروش آن با سند رسمی به شخص دیگر صورت بگیرد، در این حالت مورد از مصادیق معامله معارض خواهد بود در معامله معارض معامله دوم حتما باید با سند رسمی باشد.
نکته: در معامله معارض فروشنده ابتدا مالک مال بوده است ولی با انتقال به دیگری مجد مال را به نفر دوم منتقل کرده است در حالی که در فروش مال غیر مال اصولا متعلق به فروشنده نمی باشد.

فروش مال غیر خودرو

خودرو جزءاموال منقول است به این معنا که نقل آن مستلزم خرابی مال نمی شود و در مقابل اموال منقول ،اموال غیر منقول مثل خانه قرار می گیرد.در صورتی که منتقل خودروی دیگری را (مال غیر را) منتقل کند در صورتی که انتقال گیرنده از این موضوع آگاه باشد معاون جرم محسوب می شود .
نکته: مالک خودرو باید ظرف یک ماه طی اظهارنامه مالکیت خود را به اطلاع خریدار برساند وگرنه او نیز مجرم بوده و معاون جرم می باشد.

نحوه اثبات مالکیت در فروش مال غیر

اثبات مالکیت فروش در مال غیر به این معنا است که صاحب اصلی ملک فروخته شده چگونه می‌تواند ملک خود را پس گرفته و از فروشنده شکایت کند؟ برای این اگر لازم است که مالک به تنظیم شکواییه بپردازد و سند مالکیت را به عنوان دلیل و مستند ضمیمه کند، در صورتی که سند مالکیت رسمی باشد از قوت بالاتری برخوردار می باشد ولی این به معنای عدم ارزش سندعادی نمی باشد.

مراحل شکایت از فروشنده مال غیر

در صورتی که مالک از وقوع معامله آگاه شود می بایست سریعا به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و نسبت به تنطیم شکواییه اقدام کند و مدارک و مستندات خود را پیوست شکواییه نماید و نسبت به ثبت شکایت در سامانه ثنا اقدام کند.

خسارت فروش مال غیر

در صورتی که فردی مال غیر را به فروش برساند مالک مال می تواند علاوه برتعقیب کیفری و مجازات مرتکب ، جبران ضرر و زیان خود را به عنوان مدعی خصوصی تا قبل از ختم دادرسی از دادگاه طلب کند.
نکته: شرط حق مطالبه خسارت فروش مال غیر زمانی برای مالک اصلی و خریدار وجود خواهد داشت که ناآگاه و بی اطلاع از ارتکاب و وقوع جرم باشند.

مجازات فروش مال غیر

مجازات فروش مال غیر براساس ماده 1 قانون مجازات انتقال و فروش مال غیر مشخص شده است.براساس ماده یک قانون مجازات در ارتباط با انتقال و فروش مال غیر مصوب پنجم فروردین 1308: کسی که مال غیر را باعلم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحا عینا یا منفعتا بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند،کلاهبردار محسوب می شود. براین اساس فروشنده مال غیر براساس قانون تشدید مجازات مرتکبینارتشا،اختلاس و کلاهبرداری مصوب 1367 ، به مجازات کلاهبردار یعنی حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده و رد مال به صاحبش محکوم می شود و اگر مرتکب از کارکنان دولت باشد به انفصال ابد از خدمات دولتی نیز محکوم خواهد شد. در صورت تخفیف مجازات مجازات تخفیف یافته نباید کمتر از یک سال باشد.

تفاوت فروش مال غیر با معامله فضولی

معامله فضولی با فروش مال غیر این تفاوت را دارد که فروشنده فضولی مال دیگری را بدون اجازه او منتقل می کند اما نه اینکه مثل فروش مال غیر ،مال را به نام خود جابزند.براساس قانون مدنی معامله فضولی غیرنافذ می باشد به این معنا کع اگر مالک موافقت نماید نافذ می باشد و تصمیم نهایی با مالک معامله‌ی غیرنافذ چیست؟ است.
اما انتقال مال غیر به معامله ای گفته می‎شود که شخص بدون اذن و اجازه و با معرفی کردن خود به عنوان مالک مال دیگری را به قصد کسب منفعت برای خود و ضرر رساندن به مالک اصلی منتقل می کند.
نکته: با توجه به مواد 674 و 304 قانون مدنی : در معامله فضولی شخص فضول یا از معامله‌ی غیرنافذ چیست؟ شخص اصیل وکالت داشته و از حد اختیارات خود خارج گردیده یا اینکه خود را محق می دانسته پس قصد اضرار اصیل را ندارد و به نفع خویش عمل نمی کند.ولی در فروش مال غیر شخص عمدا و به قصد ضرر دیگری معامله می کند و خود را به جای اصیل معرفی می کند تا سود ببرد.

مزایای شکایت فروش مال غیر توسط وکیل داداپ

تنظیم شکایت یک امر تخصصی می باشد و بدون مدد گرفتن از خدمت وکلا شکایت تنطیمی ممکن است ناقص و یا بعضا اشتباه باشد و همین امر سبب ورود خسارت جبران ناپذیر و اتلاف وقت برای شاکی شود لذا بهتر است که کاربران عزیز در تنظیم شکواییه خود جهت موفقیت بیشتر در پرونده و دادرسی از خدمت وکلای داداپ در این زمینه استفاده نمایید زیرا وکلای این موسسه علاوه بر تخصص علمی و تسلط به قوانین این حوزه دارای تجربه بالایی در زمینه چنین پرونده هایی بوده و با رویه دادگاه ها به خوبی آشنا می باشند.

سخن پایانی
انتقال مالی غیر دارای اهمیت ویژه ای از نظر قانونگذار بوده است به همین دلیل آن را جرم دانسته و برای آن مجازات کلاهبردار را تعیین نموده است.انتقال مال غیر ممکن است به صورت فروش یا اجاره باشد آنچه مهم است انتقال مال دیگری بدون رضایت مال و جا زدن آن به عنوان مال خود جهت ورود ضرر به مالک اصلی می باشد بنابراین انتقال مال دیگری اگر بدون قصد انتفاع و به عنوان نیابت باشد معامله فضولی بوده و متفاوت از انتقال مال غیر است.

ابطال معامله فضولی

معامله فضولی معامله‌ای است که در آن شخص بدون اینکه مالک مالی باشد یا از طرف صاحب آن مال، وکالت یا نمایندگی داشته باشد، نسبت به آن مال اقدام حقوقی (از قبیل: فروش، اجاره و ….) انجام دهد.

اوصاف عقد فضولی

1.عقد فضولی در حیطه کلیه عقود منعقد می‌گردد در واقع این نوع معامله ممکن است تملیکی یا عهدی باشد به عنوان مثال در معامله فضولی تملیکی شخصی مال فردی را بدون اذن مالک به دیگری می‌فروشد یا اجاره می‌دهد یا معاملاتی از این دست را نسب به مال دیگری انجام می‌دهد حال آن که معامله فضولی عهدی به این معنا است که شخص به حساب فرد دیگری متعهد می‌شود که عملی را برای طرف دیگر معامله انجام دهد.

2.اگر شخصی که در انجام کاری وکالت دارد خارج از حیطه وکالت عقدی را انجام دهد عقد منعقده از ناحیه وی فضولی است به عنوان مثال به شخصی وکالت در فروش خانه داده می‌شود، اما وکیل علاوه بر فروش خانه خودروی موکل را هم می‌فروشد در این جا فروش خودرو فضولی است

3.عقد فضولی غیر نافذ است و در صورت تنفیذ از سوی مالک نافذ و در صورت رد از سوی او باطل می‌گردد در واقع معامله غیرنافذ به این معناست که در یکی از ارکان معامله نقص و خللی وجود دارد و به همین دلیل، هرچند که معامله کلاً باطل نیست، ولی نمی‌تواند صحیح هم قلمداد شود به عبارت دیگر، در معامله فضولی هرگاه نقص و خلل موجود برطرف شود، معامله صحیح و کامل می‌شود. یکی از ارکانی که قانون برای صحت معامله ذکر کرده است، وجود رضایت مالک است. از آنجا که در معامله فضولی این رضایت وجود نداشته است و فضول، بدون اطلاع یا رضایت مالک اقدام به انجام معامله می‌کند، معامله‌ی مذکور غیرنافذ است و تنها درصورت اخذ رضایت مالک، صحیح و کامل تلقی می‌شود.

4.اگر فضول نداند که مال غیر را مورد معامله قرار می‌دهد و فکر کند که مال مورد معامله متعلق به خودش است یا اینکه با علم به اینکه مال مورد معامله متعلق به دیگری است معامله کند در هر دو صورت معامله منعقده فضولی است بنابراین تفاوت نمی‌کند که فضول دارای سوء نیت باشد یا نباشد

5.در فضولی بودن معامله تفاوتی ندارد که متعامل فضولی به فضولی بودن معامله عالم یا جاهل باشد. در واقع اینکه متعامل فضولی بداند که مال غیر به او منتقل شده یا نداند در هر دو صورت معامله فضولی است

6.اگر بعد از معامله فضولی و قبل از رد یا تنفیذ آن مالک فوت کند این معامله همچنان غیر نافذ است و حق تنفیذ یا رد به وراث او منتقل می‌شود.

مسئولیت فضول در برابر متعامل فضولی

اگر مالک معامله را رد کند فضول در برابر متعامل فضولی مسئولیتی به شرح ذیل دارد:

1.اگر متعامل فضولی در زمان معامله عالم به فضولی بودن معامله باشد در این صورت فضول باید صرفاً ثمن و در صورت تلف شدن ثمن مثل یا قیمت آن را به او بازگرداند (منظور از ثمن چیزی است که از جانب خریدار در قبال دریافت مبیع به فروشنده پرداخت می‌شود.) در این صورت متعامل فضولی مستحق دریافت خسارات نیست

2.اگر متعامل فضولی در زمان معامله جاهل به فضولی بودن معامله باشد در این صورت فضول باید علاوه بر بازگرداندن ثمن کلیه خسارات متعامل فضولی را نیز جبران کند

مسئولیت متعامل فضولی در برابر مالک

متعامل فضولی در برابر مالک مسئول عین مال، منافع استفاده شده و استفاده نشده مال و کلیه خسارات وارده به مال است و فرقی هم نمی‌کند که در خصوص فضولی بودن معامله عالم یا جاهل باشد

آیا معامله فضولی باطل است؟

از نظر حقوقی معامله فضولی باطل نیست و غیرنافذ است

وقتی می گوییم غیرنافذ است یعنی اینکه اگر مالک ملک، این معامله را قبول کند، معامله صحیح خواهد بود ولی اگر معامله را قبول نکند، باطل می شود.

ماده 247 قانون مدنی می‌گوید

“معامله به مال غیر، جز به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت، نافذ نیست؛ ولو این که صاحب مال باطناً راضی باشد اما اگر مالک یا قائم‌مقام او پس از وقوع معامله آن را اجازه کرد، در این صورت معامله، صحیح و نافذ می شود

نتیجه اینکه در صورتیکه مالک ملک، معامله فضولی را قبول نکند باید دادخواست تایید بطلان قرارداد را از طریق دفاتر خدمات قضایی به دادگاه تقدیم کند

دادگاه پس از وصول دادخواست و در وقت رسیدگی مقرر، پس از بررسی مدارک خواهان، در صورت احراز بطلان، حکم به تایید بطلان معامله صادر می نماید.

در دعوای بطلان معامله به جهت فضولی بودن خواهان، مالک ملک است و خواندگان نیز خریدار و فروشنده ملک می باشند

دادگاه محل وقوع ملک، یعنی جایی که ملک در آنجا واقع شده است دادگاه صالح برای رسیدگی به این دعوا می باشد

وضعیت و آثار معامله فضولی پس از رد

ممکن است مالک معامله فضولی را رد کند در این صورت عقد برای همیشه از بین می‌رود و هیچ گونه آثار حقوقی نخواهد داشت. به موجب ماده 251 قانون مدنی رد معامله فضولی به هر لفظ یا فعلی که به عدم رضایت مالک دلالت کند حاصل می‌شود

در صورتی که فضول مال مورد معامله را به اصیل تسلیم کرده باشد و مال نزد او موجود باشد مالک خواهد توانست با رد معامله به او مراجعه کرده و عین مال خود را مسترد کند

هر گاه مال مورد معامله نزد اصیل تلف شده باشد مالک بدل مال و تمام منافع مال را از اصیل می‌گیرد خواه اصیل از آن منافع استفاده کرده باشد یا استفاده ننموده باشد