بر اساس اطلاعیه منتشر شده از سوی شرکت بورس اوراق بهادار تهران، توسعه بازار مشتقه و به اصطلاح دوطرفه شدن بازار سرمایه از مطالبات فعالان بوده که در این راستا بورس تهران با جدیت به دنبال توسعه بازار ابزارهای نوین مالی است. بدین منظور از اصلاح ریزساختارهای بازار گرفته تا پیگیری استقرار زیرساخت های فنی، اقداماتی بوده که در حوزه ابزار مشتقه در سال 1401 شروع شده و ادامهدار خواهد بود. اجرای این برنامه بر روی دارایی پایه سهام «خودرو» کلید خورده و تعریف سررسیدهای ماهانه بر روی تمامی داراییهای پایه، متناسب با ایجاد ظرفیتهای فنی و زیرساختی و کشش بازار، به عنوان هدف اصلی بورس تهران در این زمینه به مرور، عملیاتی خواهد شد.
بازار مشتقه و نحوه دریافت کد معاملاتی
بازار مشتقه (Derivative Market) چیست؟ و چه تفاوتی با اوراق مشتقه دارد؟ در مقالات گذشته به معرفی بورس کالا پرداختیم. همانطور که گفته شد بورس کالا دارای چهار بازار مختلف فیزیکی، بازار مشتقه، بازار مالی و بازار فرعی است.
در این مقاله قصد داریم بازار مشتقه و ابزارهای مالی آن را توضیح دهیم و به نحوه گرفتن کد معاملاتی در این بازار اشاره کنیم. دو نوع از اوراق مشتقه رایج در ایران، قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله هستند که نسبت به سایر اوراق مشتقه مثل قراردادهای تاخت swap قدمت بیشتری دارند. برای آشنایی با این موضوع که این بازار چیست، چه چیزی در آن معامله میشود و برای معامله کردن در آن به چه چیزی نیاز است. ادامه مطلب را مرحله به مرحله با ما دنبال کنید.
بازار مشتقه چیست؟
بازار مشتقه، بازاری است که در آن اوراق مشتقه مثل قراردادهای آتی و اختیار معاملهِ خرید یا فروش، معامله میشود. در این بازار، دو طرف قرارداد متعهد میشوند که در تاریخ ذکر شده، در آینده، به تعهدات مکتوب در قرارداد عمل کنند. بازار مشتقه خود میتواند به دو بازار اختیار معامله و بازار آتی تقسیم شود. این نامگذاری بر اساس اوراقی که در این بازارها معامله میشوند، انجام شده است.
برای آشنا شدن با بازار مشتقه ایران میتوانید به سایت بورس کالا مراجعه کنید و در آنجا با اوراق و محصولاتی که تحت عنوان این اوراق به فروش میرسند آشنا شوید.
اوراق مشتقه چیست؟
اوراقی هستند که ارزش خود را از یک دارایی پایه دیگر مثل محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، سکه و. میگیرند. در واقع ارزش این اوراق از ارزش دارایی که در قرارداد ذکر شده، مشتق میشود. این اوراق از ابزارهای مالی مرتبط با مدیریت ریسک هستند.
قیمت اوراق مشتقه تنها بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین نمیشود و به دارایی پشتوانه آنها بستگی دارد. دو ابزار معاملاتی پرکاربرد در بازار مشتق ایران، قرارداد آتی و اختیارات معامله هستند.
قرارداد آتی
قراردادی است که بین دو نفر (فروشنده و خریدار) از طریق نهادهای واسط برای کالاهایی خاص تنظیم میشود. در این قرارداد یک کالا یا دارایی بهخصوص با ویژگی و کیفیت مشخص، در تاریخی معلوم و با مبلغی از پیش تعیین شده، در اختیار خریدار قرار میگیرد. در این قرارداد طرفین معامله، متعهد میشوند که کالا و قیمت مشخص شده را در تاریخ سررسید به یکدیگر منتقل کنند.
شخصی که قصد اتخاذ موقعیت خرید دارد، مبلغی را بهعنوان ودیعه اولیه نزد نهاد واسط قرار میدهد. دو نوع قرارداد آتی وجود دارد: قرارداد آتی خرید (Short Position) و قرارداد آتی فروش (Long Position)
با استفاده از قرارداد آتی خرید میتوانید در تاریخ مشخص، دارایی خاصی را با قیمت توافق شده در قرارداد خریداری کنید. قرارداد آتی فروش به شما امکان میدهد که دارایی خاصی را در تاریخ مشخص و به قیمت قرارداد بفروشید.
قرارداد آتی، قراردادی است که طی آن یک کالای یا دارایی مالی مشخص، با کیفت مشخص و با قیمت توافقی بین دو طرف قرارداد، طی تاریخ درج شده در قرارداد منتقل میشود.
تعریف اتاق پایاپای و نقش آن در قرارداد آتی خرید
در این معاملات رکن سومی به نام اتاق پایاپای وجود دارد. اگر بخواهید یک قرارداد آتی خرید اخذ کنید، در ابتدا باید مبلغی بهعنوان ودیعه اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارید. اتاق پایاپای بهعنوان یک واسط نقش فروشنده را برای شما ایفا میکند. یعنی بهعنوان یک خریدار از فروشنده میخرند و به عنوان فروشنده به شما میدهند. وجود اتاق پایاپای به ما اطمینان میدهد که طرفین به تعهدات خود عمل کنند.
قبل از تاریخ سررسید خریدار و فروشنده هر دو میتوانند با اتخاذ یک موقعیت معکوس، موقعیت معاملاتی قبلی خود را ببندند و سود یا زیان خود را شناسایی کنند.
ممکن است الان حس کنید که معامله از طریق این قراردادها چه دشوار است. بله سازوکار معاملات در قراردادهای آتی کمی پیچیدهتر از خرید و فروش سهام است، اما ویژگیهای این اوراق به جذابیت آنها افزوده است.
از جذابیتهای بازار مشتقه میتوان به دو طرفه بودن بازار، وجود اهرم معاملاتی و پایین بودن هزینه مبادلات نسبت به خرید مستقیم کالا اشاره کرد.
منظور از دو طرفه بودن بازار این است که شما میتوانید علاوهبر افزایش قیمتها از طریق کاهش قیمتها نیز کسب سود کنید. منظور از اهرم معاملاتی این است که شما میتوانید در آن از طریق روشهای خاص بیشتر از موجودی خود معامله کنید.
مثالی درباره قرارداد آتی
فرض کنید با بررسی وضعیت بازار به این نتیجه رسیدهاید که قیمت سکه در چند ماهه آینده افزایش پیدا خواهد کرد. فرد دیگری نیز در این زمان از دید خودش به ابن نتیجه رسیده که قیمت سکه در آینده کاهش پیدا خواهد کرد. شما تصمیم میگیرید که با فروشنده سکه یک قرارداد آتی ببندید. در ابتدا مقداری از پول خود را به عنوان ودیعه اولیه در اتاق پایاپای میگذارید. فرض میکنیم که قصد دارید سکهها را بهطور فیزیکی دریافت کنید. در سررسید قرارداد شما کل مبلغ درج شده در قرارداد را پرداخت میکنید و فروشنده باید در این تاریخ کالا را تحویل دهد. حالا اگر قیمت سکه افزایش یافته باشد، فروشنده مجبور است کالا را به قیمت روز خریداری کند و به قیمت درج شده در قرارداد به شما تحویل دهد. در این صورت شما سود کرده و فروشنده ضرر میکند.
اما اگر قیمت سکه کاهش پیدا کرده باشد، فروشنده سکه را به قیمت روز میخرد و گرانتر به شما میفروشد. در این صورت شما باید مبلغی بیشتر از مبلغ روز سکه بابت خرید آن بپردازید. برای آشنایی بیشتر با این قرارداد و ساز و کار آن، مطالب ما را همچنان دنبال کنید.
اختیار معامله یا آپشن (Option Contracts)
اختیار معامله قرارداد و توافقی است بین شخصی که اختیار را میفروشد و شخصی که آن را میخرد. برای خرید این اختیار باید مبلغی پول به فروشنده اختیار بپردازید تا بتوانید صاحب آن شوید.
شخص خریدار میتواند اختیار خرید یا فروش یک دارایی تعهد شده را بخرد. این قرارداد به شخص دارنده آن (خریدار اختیار معامله) این امکان را میدهد که در تاریخ معین و یا تا آن تاریخ، یک دارایی مشخص را با قیمت توافقی (Strike Price) ذکر شده در قرارداد، بخرد یا نخرد.
اختیار معامله در قالب یک مثال
بیایید با ذکر یک مثال با این قرارداد بیشتر آشنا شوید. فرض کنید شما کشاورزی هستید که محصولات خود را در یک ماه آینده به فروش خواهید رساند، اما حدس میزنید که در آن تاریخ قیمت محصولات کشاورزی به دلیل عرضه زیاد آن محصول پایین میآید.
در طرف دیگر کارخانهای است کارخانه به محصولات کشاورزی احتیاج دارد و حدس میزند که در یک ماه آینده که محصولات به بار مینشینند، بهدلیل نبود واردات این محصول و برداشت اندک آن، قیمت محصول بالا برود اما از این بابت مطمئن نیست. این مدیر برای این که در آینده مبلغ بیشتری بابت خرید این محصولات نپردازد. به سراغ کشاورز میرود و بعد از توافق بر سر قیمت، یک اختیار خرید محصول برای تاریخ مشخصی از او میخرد. در تاریخ سررسید دو حالت برای خریدار اختیار ممکن است.
حالت اول
قیمت محصولات از قیمت توافقی بالاتر است. در این حالت خریدار اختیار (مدیر شرکت) خوشحال از این که این اختیار را خریده، آن بازارهای دوطرفه (مشتقه) را اعمال میکند و محصولات را پایینتر از قیمت روز خریداری میکند. در این صورت مدیر مجموعه سود کرده و فروشنده اختیار (کشاورز) از این که مجبور به تحویل کالا با قیمت پایین است ناخوشایند میشود.
حالت دوم
قیمت محصولات از قیمت توافقی پایینتر است. در این حالت مدیر مجموعه، با خود میگوید که اگر از بازار بدون اعمال اختیار خرید، محصول را تهیه کند هزینه کمتری برایش دارد، بنابراین از اعمال اختیار خرید خودداری میکند. در این حالت مدیر شرکت تنها به اندازه مبلغی که برای خرید اختیار خرید پرداخته ضرر میکند.
در صورت عدم اعمال اختیار خرید، کشاورز محصول خود را در بازار به قیمت روز میفروشد و سودی که به کشاورز تعلق میگیرد، برابر با مبلغی است که بابت فروش اختیار خرید از مدیر شرکت دریافت کرده است.
دارنده اختیار معامله خرید، میتواند در تاریخ معین کالا مورد نظر را با قیمت توافقی بخرد یا نخرد.
انواع اختیار معامله
دو نوع اختیار معامله وجود دارد: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option). دارنده اختیار خرید یا فروش حق این را دارد که اختیار خود را اعمال کند یا نکند، اما فروشنده آن مجبور است که طبق قرارداد عمل کند. در بازار ایران این اختیارها روی کالاهای مشخص و تعداد اندکی از سهمها قابل اعمال است.
بعد از آشنایی مختصری که با این بازار و اوراق آن داشتیم به چگونگی خرید این اوراق میپردازیم. فرض کنید که قصد دارید با استفاده از قرارداد آتی دارایی مدنظر خود را چند وقته دیگر بگیرید. همانطور که برای خرید سهم به کد بورسی نیاز داریم برای معامله کردن در بازار مشتقه نیز به یک کد معاملاتی مخصوص به اوراق مشتقه نیاز داریم.
کد معاملاتی بازار مشتقه و نحوه اخذ آن
این کد یک شناسه 9 رقمی است و به هر شخص یک کد منحصربفرد تعلق میگیرد.
مدارک و شرایط مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی از بازار مشتقه
برای این که بتوانید کد معاملاتی مشتقه دریافت کنید، باید پیش از آن کد معاملاتی بورس داشته باشید. منظور از کد معاملاتی بورسی همان کد سهامداری است. هنگام پرکردن فرمهای مربوط به صدور کد معاملاتی مشتقه، کد سهامداری خود را باید در آن درج کنید.
اگر کد بورسی خود را گرفتهاید و قصد دارید که کد معاملاتی مشتقه هم دریافت کنید. پیش از مراجعه حضوری به کارگزاری میتوانید از طریق سایت آنها متوجه شوید که آیا مجوز فعالیت در این بازار دارند یا خیر، در صورتی که در این بازار فعالیت میکنند، بررسی کنید و ببینید که چه مدارکی برای فعالیت در این بازار لازم است. در صورت امکان فرمهای مربوطه را پیش از مراجعه به کارگزاری پر کنید.
مدارک مورد نیاز برای اکثر کارگذاریها مشترک است. مدارکی که از افراد حقیقی گرفته میشود معمولا شامل، کپی برابر اصل شده پشت و روی کارت ملی و تمام صفحات شناسنامه، اصل فرم درخواست کد با تائیدیه بانک مربوطه و کارگزار، فرم معرفی اطلاعات حسابهای بانکی مشتری و اقرارنامه و بیانیه ریسک معاملات قراردادهای آتی است.
بعد از ارسال مدارک توسط کارگزار، در صورتی که در مدارک ایرادی وجود نداشته باشد، طی سه روز کاری در سیستم سامانه بازار آتی (سبا) کد مشتری ثبت میشود. بعد از تایید نهایی توسط مدیریت، کد معاملاتی مشتری در سامانه بازار آتی تایید و مشتری می تواند در بازار معاملات آتی فعالیت کند.
ساز و کار صدور کد معاملات مشتقه
برای معامله در این بازار نیز همانند بازارهای دوطرفه (مشتقه) معامله در بورس و فرابورس به یک کارگزار احتیاج دارید. بنابراین باید به یک کارگزاری که دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر است مراجعه کنید. بعد از تکمیل فرمها و ارائه اصل و تصویر مدارک مربوطه، کارگزاری به بررسی مدارک شما میپردازد و بعد از مطابقت دادن و ممهور کردن به مهر برابر با اصل کلیه مدارک و اطلاعات مربوط به مشتری به بورس کالا بصورت فیزیکی و سیستمی ارسال میشود. بعد از تایید هویت اشخاص حقیقی و حقوقی با استفاده از سامانههای قانونی و بررسی تکراری نبودن شخصیت در بورس کالا، کد مشتری بهصورت غیرعملیاتی صادر میشود.
بعد از تایید اطلاعات توسط مدیریت توسعه بازار مشتقه، کد مشتری توسط مدیریت توسعه بازار مشتقه فعال میشود. در انتها نیز کد شما توسط کارگزاری که در آن ثبتنام کردهاید به اطلاع شما خواهد رسید.
مراحل دریافت کد معاملاتی برخط (آنلاین)
اگر میخواهید کد معاملاتی برخط (آنلاین) قراردادهای آتی را دریافت کنید، شرط اول این است که بیش از 18 سال داشته باشید و حداقل مدرک شما دیپلم باشد. برای کسب کد معاملات آنلاین باید مدارک و فرمهای موجود درسایت هر کارگزاری را پر کنید و به صورت حضوری یا از طریق پست به کارگزاری تحویل دهید. معمولا آزمون کتبی توسط کارگزاری در رابطه با بازار آتی و سازوکار آن از شما گرفته میشود. در صورتی که شما از لحاظ حرفهای صلاحیت معامله در این بازار را داشته باشید. کارگزاری برای شما یک نام کاربری و رمز عبور صادر میکند. با استفاده از این بازارهای دوطرفه (مشتقه) دو میتوانید به سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی توسط کارگزاری دسترسی پیدا کنید. توجه داشته باشید برای فعالیت در این بازار باید یک حساب در اختیار بورس تشکیل دهید، معمولا ودیعههای اولیه در این حساب واریز میشوند.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.
بورس تهران پیگیر مطالبات فعالان بازار سرمایه در خصوص توسعه بازار مشتقه
بر اساس اطلاعیه منتشر شده از سوی شرکت بورس اوراق بهادار تهران، توسعه بازار مشتقه و به اصطلاح دوطرفه شدن بازار سرمایه از مطالبات فعالان بوده که در این راستا بورس تهران با جدیت به دنبال توسعه بازار ابزارهای نوین مالی است. بدین منظور از اصلاح ریزساختارهای بازار گرفته تا پیگیری استقرار زیرساخت های فنی، اقداماتی بوده که در حوزه ابزار مشتقه در سال 1401 شروع شده و ادامهدار خواهد بود. اجرای این برنامه بر روی دارایی پایه سهام «خودرو» کلید خورده و تعریف سررسیدهای ماهانه بر روی تمامی داراییهای پایه، متناسب با ایجاد ظرفیتهای فنی و زیرساختی و کشش بازار، به عنوان هدف اصلی بورس تهران در این زمینه به مرور، عملیاتی خواهد شد.
بورس24 : بر اساس اطلاعیه منتشر شده از سوی شرکت بورس اوراق بهادار تهران، توسعه بازار مشتقه و به اصطلاح دوطرفه شدن بازار سرمایه از مطالبات فعالان بوده که در این راستا بورس تهران با جدیت به دنبال توسعه بازار ابزارهای نوین مالی است. بدین منظور از اصلاح ریزساختارهای بازار گرفته تا پیگیری استقرار زیرساخت های فنی، اقداماتی بوده که در حوزه ابزار مشتقه در سال 1401 شروع شده و ادامهدار خواهد بود.
اجرای این برنامه بر روی دارایی پایه سهام «خودرو» کلید خورده و تعریف سررسیدهای ماهانه بر روی تمامی داراییهای پایه، متناسب با ایجاد ظرفیتهای فنی و زیرساختی و کشش بازار، به عنوان هدف اصلی بورس تهران در این زمینه به مرور، عملیاتی خواهد شد.
کسب سود از منفیهای بورس با کمک ابزار مشتقه
تهران- ایرنا- یک کارشناس بازار سرمایه به استفاده از ابزار مشتقه در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: سرمایهگذاران میتوانند با استفاده از این ابزار بازدهی خوبی را در بازار منفی کسب کنند و تحتتاثیر نوسانهای ایجاد شده چندان متحمل ضرر و زیانهای سنگین نشوند.
«علیرضا کدیور» امروز (شنبه) در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا با اشاره به اینکه ورود و معرفی هر ابزار معاملاتی جدیدی در بازار سرمایه اتفاق خوبی است، افزود: این موضوع موجب تنوع ابزارها و همچنین پاسخگویی به سلیقهها و ریسکهای مختلف میشود تا سرمایهگذاران با هر درجه از ریسکپذیری بتوانند از یک ابزار یا سبدی از ابزارهای مالی استفاده کنند.
وی با اشاره به اینکه برخی سرمایهگذاران به دلیل جذابیتهای اوراق مشتقه ترجیح میدهند فقط با این ابزار در بازار سرمایه معامله کنند، اظهار داشت: مزیت دیگر این ابزار نیز کاهش ریسک سرمایهگذاران است، به این ترتیب که سرمایهگذار میتواند در کنار خرید سهام، اوراق مشتقه آن را نیز بر مبنای قیمت سهم و شرایط در سمت خرید یا فروش خریداری کند.
این کارشناس بازار سرمایه، مزیت دیگر ابزار مشتقه را دوطرفه کردن بازار دانست و ادامهداد: این ابزار سبب میشود سرمایهگذار هم در بازار مثبت و هم در بازار منفی سود شناسایی کند و این در حالی است که با خرید سهام فقط میتوان در بازار مثبت و از رشد قیمت سهم سود شناسایی کرد، اما اوراق مشتقه ابزاری است که در بازار منفی نیز میتواند بازدهی خوبی برای سرمایهگذار داشته باشد.
کدیور در ادامه به لزوم توسعه و افزایش عمق این بازار تاکید کرد و بیانداشت: ورود بازارگردان و بازارساز به این ابزار میتواند باعث افزایش عمق بازار مشتقه شود، شرکتهای تامین سرمایه بهترین گزینه برای نقشآفرینی این بخش هستند زیرا علاوه بر قدرت مالی بالا، تخصص لازم را هم دارند و از سویی دیگر براساس وظایف تعریف شده این نهادها، بازارسازی و بازارگردانی بر عهده تامین سرمایه قرار دارد.
وی، حضور تامین سرمایهها در این عرصه را باعث بزرگ شدن و افزایش عمق بازار مشتقه دانست و تاکید کرد: اوراق مشتقه خرید و فروش، اصولا روی سهام بزرگ با شناوری بالا منتشر میشود تا امکان دستکاری قیمت سهم در آن وجود نداشته باشد.
به گزارش ایرنا، ابزار مشتقه، اوراق معاملاتی هستند که این امکان را به سرمایهگذار میدهند تا زمینه کاهش ریسک سرمایهگذاری در بازار سهام را فراهم کنند و در زمان ریزش بازار چندان دچار ضرر و زیانهای سنگین نشوند.
سرمایهگذار به نوعی با استفاده از ابزار مشتقه میتواند با هزینه اندکی، سرمایهگذاری خود را بیمه و سود قطعی را از این بازار کسب کند.
اصلیترین مزیت اوراق بهادار مشتقه را میتوان کاهش ریسک قیمت در نظر گرفت، در واقع با عقد قراردادهای مشتقه، هر دو طرف یک معامله (فروشنده و خریدار) با آگاهی و کارشناسی اقدام به معامله میکنند و هر دو طرف از تحمل شوکهای ناشی از نوسانات قیمت در امان خواهند بود.
9 بازار مالی که باید بشناسید
علم اقتصاد با وجود تمام بزرگی و گستردگی خود و علیرغم آنچه به نظر میرسد علمی ساده است. بازار سرمایه (بازار مالی) مانند بازار پول، بازار بورس، بازار طلا و مسکن، بورس کالا و بورس اوراق بهادار از جمله اصطلاحات رایج در این عرصه هستند. شاید گستردگی همین اصطلاحات در اقتصاد باشد که آنرا پیچیده و سخت جلوه میدهد. بازارهای مالی بخشی از نظام اقتصادی است که در قالب قوانین و مقررات مشخص دارایی های مالی معامله میشود و نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را ایفا میکند.
کاربرد بازارهای مالی
- تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایهگذاران
- کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
- تقویت نقدشوندگی
- ایجاد رابطه بین ریسک و بازده
- هدایت نقدینگی و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
- بهبود شفافیت در فعالیتهای اقتصادی
- کمک به اعمال سیاستهای پولی و مالی بانک مرکزی و دولت
انواع بازار مالی
1) بازار فرابورس (Over The Counter Markets)
بازار خارج از بورس، یک بازار غیرمتمرکز است که مکان فیزیکی ندارد و معاملات در آن به صورت الکترونیکی انجام میشود. در بازار فرابورس معاملات سهام خاص صورت میگیرد البته برخی از بازار مشتقه منحصراً فرابورس است از طرفی بازار فرابورس و معاملاتی که در آنها انجام میشود نقدشوندگی کمتری دارند و شفاف نیست.
2) بازار سهام (Stock Market)
گسترده ترین بازار مالی، بازار سهام است. بازاری که شرکتها سهام خود را در آن فهرست و توسط معاملهگران خرید و فروش میشود. بازار سهام توسط شرکتها برای افزایش سرمایه از طریق عرضه اولیه عمومی استفاده میشود. شرکتکنندگان در بازار سهام به صورت خردهفروش، بازارساز و متخصص که نقدینگی را حفظ کرده و بازارهای دوطرفه را ارائه میدهند حضور مییابند. کارگزار رابط بین خریداران و فروشندگان است که معامله را تسهیل میکند.
3) بازار اوراق قرضه (Bond Market)
اوراق بهاداری که سرمایهگذار پول را برای مدت مشخص با نرخ بهره از پیش تعیین شده، وام میدهد. به عبارت ساده تر توافقی بین وام دهنده و وام گیرنده که شامل جزئیات وام و پرداختهای آن میباشد.این اوراق توسط شرکت ها و ارگان های مختلف برای تامین مالی پروژهها منتشر میشود. بازار اوراق قرضه، بازاری با درآمد ثابت است.
4) بازار پول
محصولاتی با سررسید کوتاه مدت (کمتر از یک سال) و نقدشوندگی بالا در این بازار معامله میشود. در سطح عمده فروشی بازار پول شامل معاملات با حجم بالا بین مؤسسات و معامله گران است. در سطح خرده فروشی وجوه متقابل بازار پول خریداری شده توسط سرمایه گذاران فردی و حسابهای بازار پولی است که توسط مشتریان بانک افتتاح میشود.
5) بازار مشتقات (Derivative Market)
اوراق مشتقه اوراق بهادار ثانویهای هستند که ارزش آنها از ارزش اوراق بهادار اولیهای که به آن مرتبط هستند، ناشی میشود. به جای معامله مستقیم سهام، یک بازار مشتقه در قراردادهای آتی و اختیار معامله و سایر محصولات مالی پیشرفته معامله میکند که ارزش خود را از ابزارهای اساسی مانند اوراق قرضه، کالاها، ارزها، نرخهای بهره، شاخصهای بازار و سهام به دست میآورد.
7) بازار تبادل ارزهای خارجی (Foreign exchange)
فارکس بازاری است که در آن معامله گران میتوانند خرید و فروش بین جفت ارزها را انجام دهند. بازار فارکس نقدشوندهترین بازار در جهان است، در این بازار بیش از ۵ تریلیون دلار معاملات روزانه را انجام میشود که بیشتر از مجموع بازارهای آتی و سهام است. بازاری غیرمتمرکز و متشکل از شبکهای جهانی از سراسر جهان و متشکل از بانک های مرکزی و شرکتهای تجاری میباشد.
6) بازارآتی
بازاری که قراردادهای آتی در آن فهرست و مورد معامله قرار میگیرد. بازارهای آتی از مشخصات قرارداد استاندارد شده استفاده میکنند. این قراردادها به خوبی تنظیم میشوند و از حسابهای پایاپای برای تسویه و تایید معاملات استفاده میکنند.
8) بازار کالاها (Commodities Market)
بازار کامودیتی یا کالا، بازاری که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان جهت خرید و فروش کالاهای فیزیکی (محصولات کشاورزی، انرژی و فلزات گرانبها) از آن استفاده میکنند. معاملات در بازار کالا به دو دسته اسپات و آتی انجام میشود.
اسپات: کالاهای اساسی که با پول مبادله میشوند.
آتی: کالاهای اساسی در تاریخی مشخص با قیمتی مشخص معامله میشوند.
9) بازار رمزارزها (Cryptocurreny Market)
بازار کریپتوکارنسی جوان ترین بازار مالی است که چند سال گذشته شاهد ظهور ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین و اتریوم مبتنی بر تکنولوژی بلاک چین بوده ایم. در حال حاضر صدها توکن ارزدیجیتال در صرافیهای آنلاین خرید و فروش میشود. صرافیها میزبان کیف پولهای دیجیتالی هستند تا معامله گران بتوانند رمزارزها را با یکدیگر یا ارزفیات مبادله کنند. امکان معاملات آتی و اختیار معامله در ارزهای دیجیتال نیز وجود دارد.
جمع بندی
بازار مالی مکانیزمی است که امکان ارتباط بین فروشنده و خریدار جهت مبادله دارایی های فیزیکی و غیر فیزیکی را فراهم میکند، سرمایه و دارایی افراد در بازارهای مالی جریان دارد و بازارهای مالی نقش مهمی در اقتصاد دنیا و کشورها ایفا میکنند. خرید و فروش در بازارهای مالی اغلب در صرافی ها و بروکرها انجام میشود. در این مقاله تلاش کردیم 9 بازار مالی که باید بشناسید را معرفی کردیم.
بیشترین حجم معاملات در بازارهای مالی مربوط به بازار فارکس است، بازار سهام معروفترین بازار مالی و محلی است. بازار پول، بازار کالاها، بازار اوراق قرضه و بازار کریپتوکارنسی از دیگر بازارهای مالی هستند. بازار کریپتو جوان ترین بازارمالی است و تنها یک دهه قدمت دارد مشخصه بازار کریپتو غیرمتمرکز و مبتنی بر بلاک چین بودن آن است.
با ترند شدن دنیای کریپتوکارنسی افراد به دنبال سرمایه گذاری در ارز دیجیتال هستند. ارزهای دیجیتال یک کلاس دارایی جدید و هیجانانگیز را به وجود آورده است. برای واردشدن به این دنیا و درک این سیستم باید به دنبال کسب آگاهی و علم در مسیر آموزش ارز دیجیتال باشیم. اگر قصد ورود به بازار کریپتو را دارید توصیه همیارکریپتو به شما شرکت در دوره آموزش ارز دیجیتال است، در این دوره مفاهیم کاربردی دنیای کریپتو از مقدماتی تا پیشرفته به شما آموزش داده میشود. برای افرادی که تمایل به گذراندن این دوره به صورت حضوری در شهر مشهد دارند دوره آموزش ارز دیجیتال در مشهد طراحی شده است.
سوالات متداول
انواع بازارهای مالی چیست؟
برخی از نمونههای انوع بازارهای مالی و نقشهای آنها شامل بازار سهام، بازار اوراق قرضه، فارکس، کالاها و بازار املاک و مستغلات و چندین مورد دیگر است. بازارهای مالی را میتوان به بازارهای سرمایه، بازار پول، بازارهای اولیه در مقابل ثانویه و بازارهای فهرست شده در مقابل بازارهای فرابورس تقسیم کرد.
انواع بازارهای مالی چگونه کار میکنند؟
علی رغم پوشش بسیاری از طبقات داراییهای مختلف و داشتن ساختارها و مقررات مختلف همه بازارهای مالی اساساً با گرد هم آوردن خریداران و فروشندگان در یک دارایی یا قرارداد و اجازه دادن به آنها برای تجارت با یکدیگر کار میکنند. این کار اغلب از طریق یک مزایده قیمت انجام میشود.
کارکردهای اصلی انواع بازارهای مالی چیست؟
بازارهای مالی به دلایل مختلفی وجود دارند، اما اساسیترین کارکرد آنها این است که امکان تخصیص کارآمد سرمایه و داراییها در یک اقتصاد مالی را فراهم کنند. بازارهای مالی با اجازه دادن به بازار آزاد برای جریان سرمایه، تعهدات مالی و پول، اقتصاد جهانی را روانتر میکنند و در عین حال به سرمایهگذاران اجازه میدهند در افزایش سرمایه در طول زمان مشارکت کنند.
تحول بازار سرمایه از مسیر «دوطرفه شدن معاملات» میگذرد
«مهمترین رسالت بورس تهران، تأمین و نیز ارتقای ابزارهای لازم برای توسعه بازار سرمایه است»؛ این جمله یکی از کلیدیترین نکاتی است که دکتر محمود گودرزی، مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران در گفتگو با ماهنامه «بورس» به آن اشاره کرد. او در خلال این گفتوگو با اشاره به ظرفیتهای بالقوه و بالفعل بورس تهران تصریح کرد که این شرکت به دنبال پررنگسازی نقش محوری خود در بازار سرمایه است.
محمود گودرزی یکی از مهمترین دلایل تلاطماتِ بازار را «دو طرفه نبودن بازار» دانست و گفت در همین راستا یکی از اقداماتی که در دستور کار شرکت بورس قرار دارد عملیاتی شدن استفاده از ابزار «فروش تعهدی» است، زیرا دوطرفهسازی بازار میتواند بخش زیادی از نوسانات را مهار کند.
او همچنین معتقد است که با تکیه بر سه عامل «ریزساختارهای بازار»، «توسعه ابزاری» و همچنین «نهادسازی» میتوان به ارتقای سطح سواد مالی پرداخت، موضوعی که قوت آن به مهار نوسانات شدید در بازار کمک می کند.
یادآور می شود، دکتر محمود گودرزی در هفتم مهرماه سال جاری از طرف هیئت مدیره بورس اوراق بهادار تهران به عنوان سرپرست بورس تهران انتخاب شد و سپس در ۱۸ آبانماه به سمت مدیرعامل رسید. مشروح این گفتگو در ادامه آمده است.
آقای گودرزی، بهعنوان مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران که حدود ۴ ماه از سکانداریتان میگذرد، مهمترین و الزامیترین اقدام انجام شده در این مدت را چه میدانید؟
به نظر من موضوعی که بیش از هر اقدامی نیاز به پیگیری دارد، تغییر نگاه مردم به بورس تهران است؛ به نظر میرسد تصویر کنونی بورس تهران در نظر مردم که البته به جهت رویکردهای گذشته این شرکت بوده است، بهمثابه انسانی است که اگرچه مسیر حرکت باثباتی داشته، اما به سمت دوران کهولت پیش میرود. بر همین اساس به دنبال ترسیم تصویر جوانی شاید ۴۰ ساله برای بورس تهران هستیم، تصویری جوان و توأم با نگاه حمایتگرانه که بتواند حامی بودن بورس تهران از بازارسرمایه را به نمایش بگذارد.
چگونه میتوان در کوتاهمدت از ظرفیتهای موجود در بورس تهران جهت تحقق این تصویر حمایتگرانه استفاده کرد؟
یکی از استراتژیهایی که در بورس تهران برای قدم گذاشتن در این مسیر دنبال میکنیم «جوانگرایی» است، به این معنی که لایههای مدیریتی شرکت قادر باشند به تدریج افرادی متخصص، سالم و خلاق را با نیروهای بازنشسته و یا نیروهایی که به هر دلیل، دیگر با بورس تهران همکاری ندارند جایگزین کنند. لازمه تحقق جوانگرایی نیز این است که نگاهمان را نسبت به بازار سرمایه و آینده بازار تغییر دهیم، برای مثال میدانیم که در حال حاضر یکی از موضوعاتی که ذینفعان بورس تهران با آن مواجه هستند، این است که نیازهایشان در وهله اول بهموقع، درست و دقیق شناسایی شود و سپس پاسخی مناسب برایشان پیدا شود.
به نظر میرسد این رویکرد که با تحقق جوانگرایی بتوانیم زیرساختهای فناوری اطلاعات را در بورس تقویت کنیم (موضوع «دیجیتال کردن بورس تهران» که مداوم در خلال جلساتم نیز به آن اشاره میکنم) در آینده نزدیک بهعنوان رویکردی اجتنابناپذیر توسط مدیران و مسئولان بورس تهران سرلوحه امور قرار داده شود.
همچنین در بورس تهران ظرفیتهای بسیار مناسبی بهواسطه زحمات مدیران قبلی ایجاد شده است که یکی از بزرگترین آنها موضوع «دیتا سنتر» یا مرکز داده ها است. با تلاشهایی که طی ۳ ماه گذشته انجام دادهایم پیشبینی بنده این است که دیتا سنتر با توکل بر خدا تا پایان سال جاری به مرحله بهرهبرداری میرسد. شایان ذکر است که شرکت بورس بحثهای زیرساختی و مسائل پیرامون تأمین برق را در این رابطه پیگیری کرده و قراردادهای مرتبط از جمله قرارداد با شرکت «توانیر» نیز منعقد شده است. دیتا سنتر میتواند بهعنوان یک زیرساخت بسیار مهم، نقش محوری شرکت در بازار سرمایه را پررنگ کند تا توانایی شرکت در جایگاه «مرکز نگهداری دادهها و اطلاعات بازار سرمایه» نمایان شود.
موضوع دیگر، بحث فضاهای خالی موجود در ساختمان شرکت است که در این رابطه مقرر شده است ظرفیتهای خالی ساختمان اجاره داده شود. ضمن اینکه ما توسعهای افقی – عمودی نیز در بورس خواهیم داشت که به موجب آن معاونتها و مدیریتها متناسب با تغییراتی که در بازار اتفاق افتاده و در راستای پاسخگویی به بازار سرمایه، اداراتی تشکیل خواهند داد. بر این اساس سطح خدماتی که واحدهای مذکور در این زمینه ارائه میدهند نیز تخصصیتر خواهد بود، در واقع تلاش ما در جهت داشتن نگاهی «ویژه» و «اختصاصی» به بازار است.
مواردی که در بالا اشاره شد هدفهای کوتاه مدت بورس تهران هستند که به طور خلاصه شامل «جوانگرایی»، «استفاده از ظرفیتهای موجود بورس تهران» مانند دیتا سنتر و «ظرفیت ایجاد درآمد» از طریق ساختمان شرکت میشود. لازم به ذکر است که مهمترین رسالت بورس تهران، تأمین و ارتقای بیش از پیش ابزارهای لازم برای توسعه بازار سرمایه است.
به موضوع توسعه بازار اشاره کردید، با توجه به اهمیت این موضوع و ارتباط آن با سطح سواد مالی، بفرمایید که تحقق توسعه بازار و ارتقای سواد مالی را منوط به اجرای چه مواردی میدانید؟
اگر بخواهیم از جایگاه شرکت بورس تهران و سازمان بورس و اوراق بهادار به موضوع توسعه بازار نگاه کنیم، ابتدا مهمترین مؤلفههای مرتبط، ریزساختارهای بازار هستند که لازم است آنها را گامبهگام و بهطور تدریجی، البته با مشورت اهالی بازار تغییر داد؛ همچنین همانطور که پیش از این نیز اشاره کردم توسعه ابزاری نیز میتواند در توسعه بازار اثربخش باشد.
مسئله دیگری که در این راستا بسیار با اهمیت خواهد بود موضوع «نهادسازی» است؛ در بازار سرمایه اقدامات مناسبی در خصوص نهادسازی انجام شده است که از جمله آنها میتوان به ارائه مجوز از سمت سازمان بورس اشاره کرد. معتقدم با نهادسازی در بازار سرمایه میتوان ضمن کمک مستقیم به توسعه سواد مالی و فرهنگ سرمایهگذاری، به طور غیرمستقیم نیز از نوسانات بازار جلوگیری کرد، زیرا این اتفاق تعداد افراد حامی را برای مدیریت بازار افزایش خواهد داد. برای مثال در حال حاضر در بحث بازارگردانی که مقولهای بسیار مهم در بازار تلقی میشود و موارد مختلفی نیز پیرامون آن مطرح بوده است شمار نهادهای متخصصی که بتوانند فقط بر بازارگردانی متمرکز شده و این هدف را به شکلی حرفهای عملیاتی کنند اندک است. به نظر من تغییر ریزساختارهای بازار، توأم با تحقق نهادسازی میتواند در توسعه بازار و ارتقای سطح سواد مالی بسیار اثرگذار باشد.
شرکت بورس اوراق بهادار تهران برای کاهش دامنه نوسانات بازار نیز چارهای اندیشیده است؟
یکی از مهمترین دلایل نوسان در بازار، عدم برخورداری از بازار دوطرفه است. در همین راستا یکی از اقداماتی که در دستور کار شرکت قرار دارد، این است که بتوانیم استفاده از «فروش تعهدی» را عملیاتی کنیم، زیرا دوطرفهسازی بازار میتواند بخش زیادی از این نوسانات را مهار کند.
من در این زمینه ایدهای دارم که در صورت اجراییشدن میتواند توسعه بازار مشتقه را با سرعت بیشتری محقق کند. همانطور که میدانید یکی از مشکلات کنونی ما در بازار مشتقه این است که چون در این بازار امکان درآمدزایی کافی برای oms ها فراهم نبوده است، زیرساخت و پلتفرم معاملاتی آنها نیز توسعه پیدا نکرده و بخش عمدهای از فعالیتهای ما در حوزه بازار مشتقه به طور دستی انجام میشوند. به همین دلیل بورس تهران در این حوزه به دنبال مذاکره مستقیم با oms ها است، طوری که بخش عملیاتی کار را آنها انجام دهند و ما نیز با سرمایهگذاری به آنها کمک کنیم؛ البته در این رابطه سناریوهای متنوعی میتوان تعریف کرد اما به نظر بنده یکی از سناریوهایی که به واقعیت نزدیکتر بوده و سرعت مرتفع کردن مشکل مذکور را نیز بالا میبرد این است که شرکت بورس تهران بتواند با سرمایهگذاری مبالغی نه چندان زیاد، صفر تا صد پلتفرمهای معاملاتی را در oms هایی که سهم بالایی از بازار دارند آمادهسازی کند تا در نهایت به توسعه بازار مشتقه منجر شود.
شایان ذکر است، این مبالغ سرمایهگذاریشده قطعاً با افزایش حجم بازار مشتقه، در آینده به بورس باز خواهد گشت و نباید مبالغ سرمایهگذاریشده به منزله هزینه ریختهشده در بازار تلقی شوند. بورس تهران در نظر دارد با توجه به این که بخش عمدهای از فعالان بازار سرمایه جوانان تحصیلکرده کشور هستند که علاقه بسیاری به انجام معاملات با استفاده از ابزارهای نوین مرسوم در بازارهای جهان دارند، در این حیطه پیشگام شود تا با توسعه ابزارها ضمن پوشش ریسک معاملات، پاسخگوی بخش عمدهای از نیازهای بازار باشد.
آقای دکتر گودرزی بهعنوان مدیرعامل شرکت بورس تهران پیشنهادی که از طرف این شرکت و با توجه به شرایط کنونی بازار به سازمان بورس و اوراق بهادار داده شده است را با خوانندگان ماهنامه در میان بگذارید.
از سمت شرکت بورس اوراق بهادار تهران به سازمان بورس پیشنهاد شده است که با توجه به شرایط کنونی بازار، دامنه نوسان به شکل تدریجی بسیط شود و در بازه زمانی هر ۳ ماه یکبار، معادل ۱ درصد و تا سقف ۱۰ درصد افزایش داشته باشد. به بیانی دیگر، دامنه نوسان بهصورت فصلی معادل ۱ درصد افزایش داده شود، مثلاً از ۵ درصد به ۶ درصد و … و این روند تا ۱۰ درصد ادامه پیدا کند. طی جلسات کارشناسی که در این خصوص با سازمان بورس داشتیم، از ایده فوقالذکر استقبال شد و در مسیر اتخاذ تصمیم از سمت سازمان بورس است. اعتقاد بنده بر این است که اعمال تدریجی این تغییر میتواند بر وضعیت بازار اثرگذار باشد.
با این وجود آیا افزایش تدریجی دامنه نوسان در بازار را مؤثرتر از دوطرفه شدن بازار میدانید؟
همچنان به عقیده بنده مسیر تحول بازار سرمایه از دوطرفه شدن معاملات میگذرد، یعنی اگر خواستار جلوگیری از نوسانات هستیم لازمه آن دوطرفه شدن بازار است؛ در واقع یکی از دلایل تمرکز ما با بر بازار مشتقه و به خصوص برخورداری از فروش تعهدی و آپشنها نیز همین موضوع بوده است. در این رابطه سازمان بورس به تازگی پیشنهادی را مصوب کرده است که به موجب آن صندوقهای بازارگردانی نیز قادر خواهند بود در بازار مشتقه writer باشند.
این مصوبه از دیدگاه من بسیار کاربردی است؛ زیرا یکی از مشکلات بازار این است که اگرچه با انجام عملیات بازارگردانی حجم داراییها در صندوقهای بازارگردانی افزایش یافته، اما فرصت عرضه آنها از طریق فروش مستقیم مهیا نیست و به موجب این مصوبه، صندوقهای سرمایهگذاری میتوانند از طریق بازارهای مشتقه و تغییر در ساختار پورتفویشان بخش عمدهای از داراییهای خود را به بازارهای دوطرفه (مشتقه) فروش برسانند، موضوعی که به بازتعریف و طراحی ساختار پرتفوی بازارگردانها و سبدگردانها کمک چشمگیری خواهد کرد.
بهعنوان دانشآموخته مقطع دکترای رشته مدیریت مالی که سالهاست در بازار سرمایه حضور فعال داشته است، چه توصیههایی به سهامداران فعلی و بالقوه بورس دارید؟
توصیهای که بنده به عنوان یک کارشناس بازار سرمایه میتوانم داشته باشم این است که بهتر است هر فردی که مایل به سرمایهگذاری در بازاری مشخص است روندهای پیشین آن را مطالعه و بررسی کند. اتفاقاً به تازگی در همین خصوص گزارشی تحت عنوان «بازدهی بازارهای موازی» به دستم رسید که به نظر گزارش جالبی میآمد. در گزارش مذکور که میزان بازدهی بازارهای ارز، سپرده بانکی، بورس، خودرو و بازار طلا در چشماندازهای ۵، ۱۰، ۲۰ و ۳۰ ساله سنجش شده بودند، بازار سهام، بهترین بازار در تمام بازههای زمانی موردبررسی، یعنی از ۵۰ سال پیش تاکنون یوده است.
در رابطه با سرمایهگذاری در بازار سهام باید دو مسئله را در نظر داشت، مسئله اول اینکه یادمان باشد سهمها را باید موجوداتی زنده تلقی کرد، چراکه بازیگران سهام انسانها هستند و رفتار این بازیگران در ایجاد نوسانات تأثیرگذار خواهد بود. مسئله دوم نیز این است که فردی که با مفاهیم و ادبیات بازار سرمایه آشنایی کافی دارد و بهاصطلاح عامیانه بالا و پایین بازار را لمس کرده است فقط در شرایطی میتواند در بازار سهام بازدهی مناسبی به دست آورد که برای سرمایهگذاری در این بازار افق زمانی بلندمدت را در نظر گرفته باشد؛ همچنین کسی که با این بازار آشنایی کافی ندارد بهتر است همانطور که بارها عنوان کردهایم، از طریق صندوقهای سرمایهگذاری و بهطور غیرمستقیم اقدام کند.
بنابراین توصیه اساسی بنده این است که نخست نوسان در قیمت سهمها معیار تصمیمهای سرمایهگذاری افراد نباشد و اگر فردی وجوه مازادی دارد و میخواهد آن را در بازار سهام سرمایهگذاری کند، بهتر است افق دید خود را بلندمدت در نظر بگیرد. دوم، اگر افرادی که متخصص این حوزه نیستند به سرمایهگذاری مستقیم در بازار تمایل پیدا کنند، باید از نهادهای متخصصی که مجوزهای لازم را از سازمان بورس اخذ کردهاند مشورت بگیرند.
سوم، افراد به هیچ وجه پیش از دریافت آموزشهای لازم بهطور مستقیم وارد این بازار نشوند. برای آموزش نیز لازم است به نهادهای دارای مجوز و تالارهای منطقهای مراجعه بازارهای دوطرفه (مشتقه) شود. بورس تهران در این رابطه به طور منظم دورههای آموزشی مختلفی را جهت آموزش به عموم مردم و به طور رایگان برگزار میکند.
توصیه پایانی بنده این است که سهامداران عزیز اخبار و اطلاعات بورسی را فقط از طریق درگاههای رسمی دنبال کنند و به شایعات منتشرشده از سمت افراد سودجو که تنها جهت منافع خودشان منتشر میشود، توجه نکنند.
دیدگاه شما