انواع اوراق اختیار معامله
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شهر بورس، در دنیای امروز تنها اسکناسها نیستند که ارزش دارند، اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده میشوند و ارزش مادی دارند که این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته میشوند؛ در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی میکنیم. اوراق بهادار چیست؟ اوراق بهادار
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شهر بورس، در دنیای امروز تنها اسکناسها نیستند که ارزش دارند، اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده میشوند و ارزش مادی دارند که این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته میشوند؛ در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی میکنیم.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار همانگونه که از نامش پیداست، به اوراقی دلالت دارد که انواع اوراق اختیار معامله ارزش داشته باشند. به عبارتی اوراق بهادار نوعی ابزار مالی محسوب میشوند که حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد میکنند.
این اوراق یا موقعیت و مالکیت یک نفر را در شرکتهای بورسی نشان میدهند که به نام سهام شناخته میشوند؛ یا نشان دهنده نوعی طلبکاری از یک نهاد دولتی یا شرکت هستند که در این صورت اوراق مشارکت نام میگیرند.
این اوراق انواع متفاوتی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک دارند که هر کدام ارزشی مالی برای مالک خود به همراه دارند.
به هر شرکت یا نهادی که اوراق بهادار را صادر میکند، صادر کننده یا توزیع کننده گفته میشود و تمامی اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه گروه اصلی زیر تقسیم میشوند:
- اوراق بدهی
- اوراق حقوق صاحبان سهام (سهام)
- ابزارهای مشتقه
در ادامه هریک از انواع اصلی اوراق بهادار که در بالا نام برده شد را با هم بررسی میکنیم.
منظور از اوراق بدهی یا قرضه چیست؟
اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادر کننده آن متعهد میشود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دورههای مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند. در نهایت و پس از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سررسید نیز موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او برگرداند.
شرکتی که این اوراق را صادر کرده در قبال مالک اوراق، موظف به پرداخت سود و اصل بهای آن است، اما صاحب اوراق مالکیتی در خود شرکت ندارد.
به دلیلی ویژگیای که این اوراق دارند به آنها اوراق بدهی گفته میشود. این اوراق اغلب از طرف شرکتهایی که در تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیتهای خود مشکل دارند، منتشر میشوند. این شرکتها به جای اینکه از بانک وام بگیرند، از مردم پول قرض میگیرند و اوراق بدهی را به عنوان سندی از این بدهکاری ارائه میدهند. این کار در علوم مالی، تامین مالی جمعی نامیده میشود.
این کار شرکتها باعث میشود هم فعالیتهایشان به دلیل کمبود بودجه روی زمین نماند و روز به روز پیشرفت کنند و گسترش یابند، و هم بدهکار بودن به مالکان اوراق خود نوعی سرمایه ارزشمند است که هم باعث میشود برای پرداخت بدهیهایش بیشتر تلاش کند و هم سرمایه خوبی برای خودش در آینده باقی میماند.
همچنین از آنجایی که شرکت صادر کننده موظف است سود دورهای مشخص به همراه اصل پول مالکان اوراق را در موعد سررسید به آنها پرداخت کند، سرمایهگذاری در این اوراق یکی از کمریسکترین سرمایهگذاریهاست.
اوراق بدهی انواع متفاوتی دارد که تفاوت آنها در شرکت صادر کننده و یک سری جزئیات دیگر است. به عنوان مثال اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق منفعت، اوراق خزانه دولتی، اوراق استصناع، گواهی سپرده، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازی استاندارد، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقهای از انواع اوراق بدهی هستند.
از مهمترین انواع اوراق بدهی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی است و همانطور که از نامش مشخص است، سرمایهگذاران با خرید این اوراق در یک طرح مشارکت پیدا میکنند.
اوراق مشارکت چیست؟
فرض کنید یک شرکت خودروسازی برای راهاندازی یک خط تولید جدید در کارخانه به 200 میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشد. در عوض اگر این خط تولید راه بیفتد، بعد از 4 سال و با افزایش فروش خودروهای جدید از همین خط تولید، هزینههای راه اندازی جبران میشوند و میزان سودآوری شرکت هم در این مدت، 25 تا 30 درصد افزایش مییابد.
بنابراین این طرح توجیه اقتصادی دارد و شرکت خودروسازی میتواند به بازگشت سرمایه اولیه و سود قابل توجه امیدوار باشد. اما یکی از راههایی که بتواند سرمایه اولیه را تامین کند، فروش اوراق مشارکت است. به این ترتیب هم منابع مالی مورد نیازش تامین میشوند و هم سرمایهگذاران در ازای مشارکت و به نسبت سرمایه خود در منافع حاصل از راه اندازی خط تولید جدید شریک میشوند.
البته باید این موضوع را در نظر داشت که شرکت صادر کننده اوراق نمیتواند پرداخت سود دورهای را تضمین کند. بنابراین سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر میشوند، توسط بانکها و موسسات مالی معتبر یا دولت تضمین میشود. پس مالک این اوراق میتواند به دریافت سود خود اطمینان داشته باشد.
ویژگی های اوراق مشارکت
اوراق مشارکت چند ویژگی دارند که هنگام خرید باید به آنها توجه داشت:
- اوراق به صورت با نام یا بینام صادر انواع اوراق اختیار معامله میشوند. اوراق بینام مانند اسکناس هستند و به دارنده آن تعلق دارند. بنابراین مالک این اوراق باید آنها را در جایی مطمئن نگهداری کند. برخی از بانکها این اوراق را به امانت نگه میدارند که به این ترتیب از خطر سرقت، آتشسوزی و … در امان خواهند بود.
- قیمت اسمی و سررسید مشخصی دارند. بنابراین مالک اوراق در موعد سررسید همان قیمت را دریافت میکند.
- مبلغ بازپرداخت اصل اوراق در موعد سررسید و مبلغ سود علیالحساب و مقاطع زمانی آنها تضمین شده است.
- این اوراق از طریق شعب بانکی که اوراق را به فروش رسانده یا بورس اوراق بهادار، خرید و فروش میشوند.
- مالکان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمانی که این اوراق را خریداری کردهاند، در سود حاصل از طرحهای شرکت سهم دارند.
- مانند تمام بازارهای مالی دیگر که رابطه مستقیمی بین بازده و ریسک وجود دارد و با توجه به اینکه سود این اوراق تضمین شده است و ریسک ندارند، بنابراین نمیتوان انتظار سود بالایی از آنها داشت.
- سود اوراق مشارکت معاف از مالیات است و همین موضوع یکی از جذابیتهای سرمایهگذاری در این اوراق محسوب میشود.
سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام چیست؟
سهام یکی از مهمترین و متداولترین انواع اوراق بهادار است. بیشترین حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد، طوری که برخی بورس را به بازار سهام میشناسند.
سهام به نسبت اوراق بدهی ریسک بیشتری دارد، اما باز هم سرمایهگذاران این بازار را ترجیح می دهند، چرا که از طرف دیگر، بازدهی بیشتری هم دارد.
هر سهم بیانگر میزان مالکیت یک سرمایهگذار در یک دارایی است. به عبارتی مالکیت یک شرکت به تعدادی سهم تقسیم میشود که دارندگان سهام آن شرکت به تعداد سهمهایی که خریداری کردهاند در مالکیت آن شرکت سهیم هستند. مثلا اگر کل یک شرکت یک سهم باشد و متعلق به یک نفر باشد، همان یک نفر مالک کل شرکت است. اما اگر مالکیت شرکت به 4 قسمت انواع اوراق اختیار معامله یا سهم مساوی تقسیم شود، میتواند مالکین بیشتری داشته باشد. حال اگر این شرکت با ارزش 1 میلیارد تومان، به 1000 سهم 1 میلیون تومانی تقسیم شود، میتواند 1000 مالک داشته باشد که همه به نسبت مساوی در مالکیت آن سهیم هستند.
با این تعاریف، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده است و هر یک از صاحبان سهام به میزان سهمی که دارند در شرکت مسئول هستند و در سود و زیان آن سهیم خواهند بود.
شرکت سهامی خود به دو نوع سهامی خاص و سهامی عام تقسیم بندی میشود.
شرکت سهامی خاص چیست و به چه شرکتی سهامی خاص می گویند؟
شرکت سهامی خاص شرکتی است که همه سرمایه آن را موسسین شرکت تامین میکنند، بنابراین سهام آن برای عموم مردم عرضه نمیشود. تعداد سهامداران در شرکت سهامی خاص باید حداقل 3 نفر باشد و حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی خاص 1 میلیون ریال (100 هزار تومان) است.
شرکت سهامی عام چیست به چه شرکتی سهامی عام می گویند؟
شرکت سهامی عام شرکتی است که بخشی از سرمایه مورد نیاز آن از طریق عرضه سهام به عموم مردم تامین میشود. در این مدل شرکتها تعداد سهامداران نباید کمتر از 5 نفر باشد. حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی عام 5 میلیون ريال (500 هزار تومان) است. این شرکتها میتوانند در بورس نیز ارائه شوند.
ویژگی های سهام بورسی
سهام و شرکتهای سهامی ویژگیهایی دارند که آنها را از اوراق مشارکت و شرکتهای صادر کننده آنها متمایز میکند.
- ویژگی مهم سهام این است که در مقایسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت، امکان کسب سود بیشتری دارند، البته سرمایهگذار باید ریسک پذیری بیشتری هم داشته و با خرید و فروش سهام آشنا باشد.
- دارندگان سهام شرکتها در سود و زیان آن شرکت سهیم هستند.
اوراق بهادار مشتقه چیست؟
یکی دیگر از انواع اوراق بهادار، اوراق مشتقه هستند. اوراق مشتقه در بازاری کاربرد دارند که معاملات آن بر اساس یک کالای فیزیکی یا دارایی پایه صورت میپذیرد. این دارایی پایه میتواند به شکل سهام، کالا، نرخهای بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد که ارزش اوراق مشتقه را تعیین میکنند.
انواع اوراق بهادار مشتقه
به طور کلی 4 نوع اوراق مشتقه اصلی داریم:
- قراردادهای سلف
- قراردادهای آتی
- قراردادهای اختیار معامله
- قراردادهای معاوضه
همه این اوراق مشتقه هم در بورس و هم خارج از بورس مورد معامله قرار میگیرند. آن گروه از اوراق مشتقهای که خارج از بورس معامله میشوند گستردهتر هستند، اما شامل قانون گذاری سازمان بورس نیستند و از این جهت ریسک بیشتری نسبت به اوراق مشتقه داخل بورس دارند.
البته اوراق مشتقه به دلیل محدودیتهایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، در اقتصاد ایران رشد و پیشرفت چندانی نداشتهاند.
ثبت شده در سایت شهر بورس – آخرین اخبار اقتصادی طی شماره 3923 توسط محمد مصدری و در روز شنبه 7 تیر 1399 ساعت ۱۳:۱۹:۴۳
انواع اوراق اختیار معامله
چکیده اوراق استصناع یکی از ابزارهای مطرح در صنعت خدمات مالی اسلامی است که بر مبنای عقد استصناع شکل میگیرد. با توجه به توانمندیهای نهفته در بورس اوراق بهادار، از طریق انتشار اوراق استصناع میتوان به جمعآوری سرمایههای کوچک و پراکنده، جهت تأمین منابع مالی لازم برای احداث و تکمیل انواع پروژههای توسعهای اقدام نمود و موجبات گسترش کمی و کیفی بازار سرمایه را فراهم کرد. اما در عین حال این اوراق شامل ریسکهایی میباشد، اندازهگیری مناسب آنها، سرمایهگذاران را در شناسایی و انتخاب گزینههای سرمایهگذاری کمک میکند، از این رو چون بازارها با نوسانات شدیدی روبرو هستند که میتوانند بر فرآیندهای تولید تأثیر منفی داشته باشند، لذا ابزارهای مشتقه، شرکتکنندگان در بازار را قادر میسازد که پوششی برای ریسکهای خود انجام دهند. تحقیق حاضر به روش توصیفی و تحلیل محتوی و با استفاده از منابع کتابخانهای، تلاش کرده است، به اثبات این فرضیه بپردازد که «حق اختیار معامله، ابزاری مناسب در جهت مدیریت ریسک اوراق استصناع انواع اوراق اختیار معامله میباشد» و این نتیجه را در پی دارد که از قرارداد اختیارمعامله میتوان در جهت مدیریت ریسک اوراق استصناع استفاده نمود. به گونهای که میتوان ریسکهای تورم و نرخ بازده را در تمامی انواع اوراق استصناع با استفاده از حق اختیارخرید و فروش و ریسکهای عدمنقدشوندگی، اعتباری و سرمایهگذاری مجدد در اوراق عادی و اوراق تبدیلپذیرمعکوس استصناع را با استفاده از حق اختیار انواع اوراق اختیار معامله فروش مدیریت کرد.
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Risk Management of Istisna securities using financial instrument Options. mieaoi. 2014; 3 (8) :75-100
URL: http://mieaoi.ir/article-1-143-fa.html
نظرپور محمدنقی، حقیقی میثم. مدیریت ریسک اوراق استصناع؛ با استفاده از ابزار مالی اختیار معامله. نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامي. 1393; 3 (8) :100-75
اختیار معامله
اختیار معامله یاOption، اصطلاحی است که معمولا توسط فعالان بازار سهام استفاده میشود. این قرارداد میان خریدار و فروشنده نوشته میشود به صورتی که دو طرف توافق میکنند که در آینده معامله مشخصی را انجام دهند. خریدار در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا فروش دارایی ثبت شده در قرارداد را با قیمت مشخص شده در قرارداد و در زمان تعیین شده به دست میآورد. فروشنده هم حق خرید یا فروش دارایی مذکور را به خریدار میدهد. حال ممکن است در زمان مشخص شده خریدار دارایی مورد نظر را خرید و فروش نکند، در این حالت دارایی مذکور در اختیار فروشنده قرار خواهد گرفت و خریدار مبلغ پرداخت شده را از دست خواهد داد.
ابزار مالی بهطور عمده مبتنی بر یا مشتق از یک دارایی پایه هستند و به عبارتی ارزش آنها برخاسته از ارزش دارایی دیگری است و به همین دلیل، ابزار مشتقه نیز نامیده میشوند. داراییهایی که میتوانند بهعنوان دارایی پایه در این ابزار مورداستفاده قرار گیرد، عبارتاند از انواع سهام، ابزار بهرهایی و متأثر از نوسانهای نرخ بهره، ابزار بازار مبادلههای ارزی، انواع کالا، اعتبارهای مشخص و خاص و وامهای خرد و کلان. اختیار انواع اوراق اختیار معامله معامله (option) اختیار خرید یا فروش دارایی پایه موضوع قرارداد را در قیمت ثابت در زمان مشخصی در آینده به دارنده آن میدهد.
بورس اختیار معامله شیکاگو (CBOE)، بهعنوان اولین بورس اختیار معامله در سال ۱۹۷۳ تأسیس شد. در اولین روز معاملات (۲۶ آوریل ۱۹۷۳)، تنها تعداد ۹۱۱ قرارداد بر روی ۱۶ سهم مبادله شد. پس از آن، چندین بورس سهام و تقریبا تمامی بورس های قراردادهای آتی (Futures) به استفاده از ابزار اختیار معامله اقدام کردند. بورس شیکاگو در تمامی این سالها رتبه اول را در حجم مبادلات به خود اختصاص داده است و با استقبال بینظیر بازیگران بازار در سال ۲۰۰۶ با مبادله بیش از ۶۷۰ میلیون قرارداد اختیار معامله به ارزش ۱۵ تریلیون دلار و با رشد ۴۴% نسبت به سال قبل به بالاترین رکورد تاریخ خود رسیده است. در ابتدا در کارایی و میزان استقبال از این اوراق تردید وجود داشت، اما با بالا رفتن تقاضای سرمایهگذاری با استفاده از اوراق اختیار معامله، حجم معاملات این اوراق در دهه ۱۹۸۰، از حجم معاملات خود سهام پیشی گرفت که این واقعیت میزان پاسخگویی اختیار معامله نهتنها بر روی سهام بلکه بر روی کالاها و ارزها و بیش از ۹۰ شاخص مختلف ازجمله NASDAQ و S&P500 بازار تعریف شده است.
تالس ( فیلسوف اهل میلیتوس) اولین کسی است که از اختیار معامله استفاده کرده است. شهر میلیتوس در غرب ترکیه امروز درختان زیتون فراوانی داشت و کشت زیتون و روغن کشی از آن از شغلهای رایج آن روزگار بوده است. به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوا تولید محصول زیتون هر ساله متغیر بود تولید کنندگان زیتون در یک سال سود بسیار خوبی کسب میکردند و سال بعد ضرر میدیدند.
تالس با صاحبان دستگاههای روغن کشی قرارداد جالبی بست. محصولات زیتون در فصل بهار برداشت میشدند، تالس در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی، دستگاههای روغن کشی را برای فصل بهار اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاهها را نخواستم مبلغ اجاره برای خود صاحبان دستگاهها باشد و تالس ادعایی بابت ان نداشته باشد.
سال بعد که زیتونها بسیار زیاد بودند، تالس دستگاهها را با همان مبلغ توافق شده اجاره کرد و دوباره آنها را در اختیار صاحبان دستگاهها و سایر افراد قرار داد و از این راه سود زیادی به دست آورد.
واقع در این معامله، یک اختیار مورد توافق قرار گرفت. تالس چون بهای اجاره را از پیش پرداخت کرده بود این اختیار را داشت که از دستگاهها استفاده کند یا نکند، دقت کنید که الزام و تعهدی نداشت، صاحبان دستگاهها هم تعهد داده بودند که اگر تالس بخواهد از دستگاهها استفاده کند باید با همان قیمت از قبل تعیین شده موافق باشند.
خب حالا این سوال پیش میآید که چرا صاحبان دستگاهها با این معامله موافقت کردند؟
اختیار خرید (Call Option)
قراردادهای اختیار خرید یا آپشنهای Call این حق را به خریدار میدهد که سهام مربوطه را خریداری نماید. این آپشنها در قیمتهای اعمال متفاوت، منوط به قیمت سهام مربوطه موجود میباشند. تاریخ انقضای میتواند از یک ماه تا بیش از یک سال (Leaps option) تغییر کند. با توجه به بازار، ممکن است یک آپشن Call خریداری یا فروخته شود. اگر آپشن Call خریداری شود، خریدار این حق را داراست که سهام مربوطه را به قیمت اعمال تا تاریخ انقضا خریداری نماید. مبلغ آپشن حداکثر ریسکی است که یک خریدار Call متحمل میشود. زمانی که قیمت سهام مربوطه به یک آپشن Call، بالاتر از قیمت اعمال میرسد، این آپشن سود ایجاد مینماید و در این زمان میتوان Call را اجرا کرد یا آن را با فروش یک Call با قیمت اعمال و تاریخ انقضای مشابه جبران کرد. با اجرا کردن یک Call میتوان ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن از سهام مربوطه با قیمت سهام مربوطه به قیمت بازار (بالاتر)، سودی برابر با اختلاف میان دو قیمت به دست آورد.
اگر آپشن Call فروخته شود، فروشنده حق خریداری سهام مربوطه را با قیمت اعمال به دارنده آپشن واگذار میکند. با فروش آپشن Call، مبلغ آپشن بهعنوان سود محدود بهحساب معاملاتی واریز میشود. این سود در صورتی که آپشن بدون ارزش منقضی شود در حساب حفظ خواهد شد. لذا جهت سودآور بودن فروش آپشن Call، بایستی که قیمت سهام مربوطه پایینتر از قیمت اعمال باقی بماند. اگر قیمت سهام مربوطه از قیمت اعمال آپشن بالاتر رود، دارنده آپشن میتواند که آن را اجرا نماید. در این صورت دارنده آپشن حق خریداری ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن از سهام مربوطه را به قیمت اعمال آپشن داراست. این بدان معنی است که فروشنده بایستی سهام مربوطه را به قیمت کنونی بازار خریداری نموده و با قیمت پایینتر اعمال آپشن به دارنده آپشن بفروشد، بنابراین اختلاف قیمت اعمال و قیمت بازار سهام ضرر شناسایی میشود. لذا حداکثر ریسک در این مورد نامحدود است و به این دلیل که فروش آپشن Call بهصورت محافظت نشده با ریسک بسیار بالایی دارد.
اختیار فروش (Put Option)
اختیار فروش یا آپشنهای Put این حق را به خریدار میدهد که سهم مربوطه را با قیمت اعمال و تا سومین جمعه از ماه انقضا به فروش برساند؛ مانند آپشن های Call، آپشن Put در قیمتهای اعمال متفاوت بسته به قیمت سهام مربوطه و با تاریخهای انقضای مختلف در بازار موجود میباشند. تاریخ انقضا میتواند از یک ماه تا بیش از یک سال تغییر کند. اگر آپشن Put خریداری شود خریدار این حق را داراست که سهام مربوطه ر با قیمت اعمال تا تاریخ انقضا به فروش برساند. مبلغ پرداختی برای هر آپشن حداکثر ریسکی است که یک آپشن Put متحمل میشود. حداکثر سود محدود به زمانی است که قیمت سهام به صفر میرسد. با سقوط قیمت سهام، آپشن Put از دو طریق میتواند سودآوری داشته باشد. با اجرا کردن یک آپشن فروش، میتوان ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن به فروش رسانید. سهام با قیمت بالاتر بازار فروخته شده و سپس جهت خارج شدن از معامله، سهام با قیمت پایینتر خریداری میشود. دومین روش، جبران کردن آپشن است. با افت قیمت سهام، مبلغ آپشن افزایش خواهد یافت و با دریافت سود میتواند فروش رود، ارزش آپشن فروش کاهش خواهد یافت؛ بنابراین میتوان با تحمل ضرر آن را به فروش رسانید یا اجازه داد که آپشن بدون ارزش منقضی شود.
با فروش آپشن فروشنده آپشن فروش، حق فروش سهام مربوطه را به قیمت اعمال به دارنده آپشن واگذار میکند. در بیشتر موارد، پیشبینی میشود که فروش آپشن Put فروخته شده بدون ارزش منقضی خواهد شد و میتوان صرف ریسک را حفظ نمود. مبلغ دریافتی برای هر آپشن حداکثر میزان سودی است که با فروش آپشن Put، میتوان به دست آورد. با افت قیمت سهام مربوطه، دارنده آپشن Put خواهد توانست که آپشن را اجرا نماید؛ بنابراین فروشنده آپشن متعهد خواهد بود که ۱۰۰ سهم از سهام مربوطه را به ازای هر آپشن به قیمت اعمال از دارنده آپشن خریداری نماید. میزان ضرری که فروشنده آپشن متحمل خواهد شد بستگی به میزان افت قیمت سهام دارد.
اوراق بهادار چیست و انواع آن کدام است؟
اوراق بهادار یک ابزار مالی یا دارایی مالی است که میتواند در بازار آزاد معامله شود.این اوراق انواع مختلفی دارد و شرکتها و افراد معمولی از طریق آشنایی با آنها میتوانند سرمایهگذاریهای مختلفی را انجام دهند.
از اینرو ما در این مطلب به شما میگوییم اوراق بهادار چیست و انواع آن کدامند؟ در ادامه همراه وبلاگ فانوس باشید.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار یک ابزار مالی است که میتواند در یک بازار مالی معامله شود. اصطلاح اوراق به انواع سرمایهگذاریهایی اطلاق میشود که قابل تعویض و قابل معامله هستند، مانند صندوقهای سرمایهگذاری مشترک، اوراق قرضه ، سهام، اختیار خرید سهام و صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF).
شرکتها به جای گرفتن وام بانکی میتوانند با فروش این اوراق سرمایه جدیدی تولید کنند. به علاوه، شرکتها میتوانند با اعلام عرضه اولیه برای شروع فروش سهام در بازار آزاد، سرمایه جمعآوری کنند. اوراق بهادار قابل تعویض هستند. به عبارت دیگر، آنها داراییهایی هستند که میتوان آنها را به سرعت و به راحتی با دیگران از همان نوع مبادله کرد.
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار بدهی
اوراق بدهی نشان دهنده پول قرض شدهای است که باید بازپرداخت شود، با شرایطی که اندازه وام، نرخ بهره و سررسید یا تاریخ تمدید را مشخص میکند. این اوراق، که شامل اوراق قرضه دولتی و شرکتی، گواهی سپرده و اوراق بهادار تحت وثیقه است. عموما به دارنده آنها حق پرداخت منظم سود و بازپرداخت اصل سرمایه را میدهد.
آنها معمولا برای مدت معینی صادر میشوند که در پایان آن صادرکننده میتواند آنها را بازخرید کند. اوراق بدهی را میتوان تضمین کرد (با وثیقه یا بدون وثیقه). ممکن است در صورت ورشکستگی به صورت قراردادی نسبت به سایر بدهیهای بدون وثیقه و تبعی اولویت داشته باشد.
مانند اوراق قرضه شرکتی، اوراق قرضه دولتی و گواهی سپرده اساسا وام به حساب میآیند. آنها از یک دولت یا شرکت به دارنده اوراق بدهی عمل میکنند. صاحبان اوراق بهادار بدهی مقدار معینی پول را به طرف دیگر قرض میدهند. سپس آن طرف موظف است سودهای از پیش تعیین شده را در فواصل منظم طبق شرایط مشخص شده در توافقنامه خود تا سررسید سند به مالک پرداخت کند. در این زمان بدهکار باید به صاحب این اوراق به میزان اصل سرمایه بازپرداخت کند.
هدف از اوراق قرضه دو چیز است. از یک طرف، به یک شرکت، دولت، یا نهاد دیگر (قرض گیرنده) اجازه میدهد تا از سرمایه مالک اوراق بهادار به طور موقت استفاده کند. از سوی دیگر، به مالک اوراق بهادار اجازه میدهد تا در ازای استفاده موقت از پول خود، قبل از بازگرداندن کامل آن در تاریخ معین توافق شده، سود منظمی را برای مدتی دریافت کند.
اوراق بهادار سهام
اوراق بهادار حقوق صاحبان سهام، نشاندهنده سود مالکیت سهامداران در یک واحد تجاری است که به شکل سهام سرمایه محقق میشود و شامل سهام عادی و ممتاز است. دارندگان این اوراق معمولا مستحق پرداختهای منظم نیستند، اما هنگام فروش اوراق آن میتوانند از سود سرمایه سود ببرند.
اوراق بهادار سهام به دارنده این حق را میدهد که از طریق حق رای، برخی از کنترلهای شرکت را به تناسب داشته باشد. در صورت ورشکستگی، آنها تنها پس از پرداخت تمام تعهدات به طلبکاران، در سود باقیمانده سهیم هستند. سهام صندوقهای سرمایهگذاری مشترک نیز مانند سهام برخی ETFها (آنهایی که شامل اوراق بدهی مانند اوراق قرضه نمیشوند) اوراق بهادار در نظر گرفته میشوند.
در حالی که افراد به منظور دریافت پرداختهای دورهای در ازای استفاده موقت از پول خود اوراق بدهی را خریداری میکنند، افراد معمولا اوراق بهادار سهام را به عنوان سرمایهگذاری به منظور تحقق سود سرمایه در طول زمان خریداری میکنند. این اوراق یک دارایی است، بنابراین اگر ارزش آن افزایش یابد، طرفی که آن را در اختیار دارد میتواند آن را برای کسب سود بفروشد.
در حالی که اکثر اوراق بهادار سهام معمولا به دارندگان خود حق پرداختهای دورهای را نمی دهند، برخی از آنها این حق را دارند و به این پرداختها سود سهام میگویند. شرکتهایی که سود سهام پرداخت میکنند، درصد کمی از سود خود را برای پرداخت مقدار معینی پول به سهامداران استفاده میکنند. از آنجایی که دارندگان این نوع اوراق، مالکان جزئی یک واحد تجاری هستند، آنها همچنین در برخی از تصمیمات تجاری آن واحد تجاری اغلب از حق رای خاصی برخوردارند.
به طور کلی، اوراق بهادار دارای بازده بالقوه بالاتری نسبت به اوراق بدهی هستند، زیرا ارزش یک شرکت یا واحد تجاری از نظر فنی نامحدود است. در حالی که ارزش اوراق، پرداختهای سود، سررسید ثابت و از پیش تعیین شده است. با این حال، این اوراق دارای ریسک بیشتری نیز هستند.
در حالی که ارزش بالقوه یک شرکت یا واحد تجاری نامحدود است، این ارزش همچنین میتواند در جهت منفی تغییر کند و منجر به زیان سرمایه برای سهامداران شود. اگر کسب و کاری ورشکست شود، سهامداران آن تنها پس از پرداخت تمام طلبکاران خود و انجام کلیه تعهدات خود طبق شرایط ورشکستگی، سهامداران آن حق دریافت سهم خود از ارزش باقی مانده را دارند.
اوراق بهادار مشتقه
مشتقه، اوراق بهاداری است که ارزش آن بر اساس یک دارایی خاص یا گروهی از داراییها (مانند سهام یا کالا) مشخص میشود. یک مشتقه معمولا به شکل قراردادی بین دو طرف مربوط به خرید یا فروش یک دارایی خاص یا مجموعهای از داراییها است. اوراق مشتقه اغلب توسط افراد و موسسات برای کاهش ریسک استفاده میشود، اما سرمایهگذاران نیز میتوانند از آنها برای کسب درآمد به صورت سوداگرانه استفاده کنند.
یکی از مشتقات رایج، قرارداد آتی است که توافقی برای خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ آتی از پیش تعیین شده برای قیمتی خاص محسوب میشود. قراردادهای آتی رفتار مشابهی دارند، اما قابل تنظیمتر هستند و معمولا ریسک بیشتری هم برای خریدار و هم برای فروشنده دارند.
قراردهایی با نام قراردادهای اختیار معامله نیز وجود دارند. اینها مانند قراردادهای آتی رفتار میکنند. اما به جای اینکه خریدار متعهد به خرید یا فروش یک اوراق بهادار خاص با قیمتی خاص در یک مقطع زمانی خاص باشد، آنها به سادگی این اختیار را دارند که این کار را انجام دهند.
یکی دیگر از اوراق بهادار مشتقه رایج، سوآپ است که توافقی بین دو طرف برای مبادله یک جریان نقدی با دیگری محسوب میشود. یک جریان نقدی معمولا ثابت است (مانند نرخ بهره ثابت) و دیگری معمولا متغیر است (مانند نرخ بهره متغیر). گاهی اوقات، شرکتها برای استفاده از نرخ ارز، نرخ بهره وام را به ارزهای مختلف مبادله میکنند.
نتیجهگیری
ما در این مطلب به توضیح انواع اوراق بهادار پرداختیم. شما میتوانید برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنید یا برای این کار از یک مشاور مالی کمک بگیرید. همچنین میتوانید با دانلود اپلیکیشن فانوس از مباحث مربوط به این اوراق و بورس مطلع شوید و حسابدار شخصی خود باشید.
اگر هنوز اپلیکیشن خودتان را آپدیت نکرده اید از دو لینک زیر نسخه های جدید را از گوگل پلی و بازار دریافت کنید😊
قرارداد اختیار معامله (Option) چیست؟
اختیار معامله قراردادی است که به موجب آن، حق خرید یا فروش دارایی یک مجموعه در یک تاریخ خاص به شخص خریدار یا فروشنده واگذار می شود. این دارایی می تواند در قالب های گوناگون سهام، کالا یا بین دو شرکت خصوصی و با توجه به نوع خدمات رخ بدهد. اختیار معامله انواع گوناگونی دارد اما پرکاربردترین آن ها اختیار فروش و اختیار خرید است.
قرارداد اختیار معامله (Option) چیست؟
قرارداد اختیار معامله
تصور کنید که شما پارکینگ یک مرکز تجاری را برای یکسال اجاره می کنید. در این حالت شما به صورت تمام وقت می توانید از پارکینگ استفاده کنید اما این اختیار را هم دارید که استفاده نکنید. به صورت کلی کسی برای شما مزاحمت ایجاد نخواهد کرد و حق ندارد که در جای شما پارک کند. صاحب پارکینگ نیز متعهد است که طبق خواسته شما هر زمانی که خواستید پارکینگ را در اختیار شما قرار بدهد.
با این کار شما حق استفاده از امکانات پارکینگ را منحصر به خود کرده اید. در بازار بورس اوراق بهادار نیز مشابه چنین معامله ای وجود دارد که شما را از ابهام نجات داده و کمک می کند تا آینده را بهتر پیش بینی و برنامه ریزی کنید. این قرارداد با نام اختیار معامله شناخته می شود.
اختیار معامله چیست؟
قراردادی که به خریدار آن امکان می دهد تا یک دارایی معین را در یک زمان مشخص خریداری کرده یا بفروشد. طرف حساب قرارداد اختیار معامله نیز موظف است که پیش از انقضای مهلت سررسید، به مفاد قرارداد عمل کرده و هر زمانی که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت آن را در قیمت تعیین شده معامله بکند.
بنابرین براساس این قرارداد دوطرف توافق می کنند که در آینده معامله ای انجام دهند که در ازای پرداخت مبلغی معین، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص و قیمتی معین، به دست بیاورند. طبق قرارداد اختیار معامله، خریدار قرارداد، در اعمال و اجرای حق خود مختار بوده و اگر از اجرای قرارداد صرف نظر کند، مبلغی را که برای خرید سهم یا قرارداد پرداخت کرده است از دست می دهد. (1)
مزایای قرارداد اختیار معامله
صرفه جویی در زمان
شما به عنوان یک سرمایه گذار می توانید با خرید قرارداد اختیار معامله فرصت کافی برای تصمیم گیری مناسب خود را خریداری کنید. همچنین تصمیم خود را مبنی بر خرید و فروش تثبیت کرده و در مدت زمان باقی مانده تصمیم بگیرید که چه زمانی سهم خود را بفروشید یا نگه دارید.
کسب درآمد
شما از طریق فروش قرارداد اختیار معامله سهام، می توانید سود کسب کنید. اگر شما به عنوان خریدار در این معامله سود کنید و یا به گونه ای برنامه ریزی کنید که سهام هایی را بخرید که سود چند برابر داشته باشد؛ سود نهایی شما بیشتر خواهد بود. و اگر متحمل ضرر شوید فقط به میزان آورده اولیه زیان خواهید دید. توانایی پیش بینی آینده بازار و استمرار در انجام این مدل از معاملات موجب می شود که در دراز مدت سود خوبی کسب کنید و قدرت ارزش گذاری ابهامات آینده را انواع اوراق اختیار معامله در خود تقویت نمایید.
کاهش ریسک معاملات
اختیار معامله به شما امکان می دهد که از طریق پیش بینی اتفاقات آینده؛ ابهام را به حداقل رسانده و میزان ریسک پذیرفته شده را ارزش گذاری کنید. در قرارداد اختیار معامله، خریدار فقط به میزان هزینه ای که برای خرید حق اختیار خود پرداخت کرده است متحمل ضرر می شود. (1)
قراردادهای اختیار معامله به دو دسته تقسیم می شوند. این دو دسته مدل های آمریکایی و اروپایی اختیار معامله بوده و به شرح زیر است:
اختیار معامله اروپایی
اختیار معامله اروپپایی فقط در زمان سررسید و در دوره کوتاه مدت سررسید، قابل اجرا است و خریدار تنها در دوره سررسید می تواند آن را اجرا کند.
اختیار معامله آمریکایی
برخلاف مدل اروپایی، این معامله از هنگام عقد قرارداد تا زمان سررسید قابل اجرا است و در طول دوره هر زمانی که خریدار مایل باشد، می تواند آن را اجرا کند و امکان اعمال قبل از سررسید وجود دارد. (2)
اختیار خرید (Call Option) چیست؟
اختیار خرید به شما این حق را می دهد که یک سهم را در قالب یک قرارداد و زمانی معین خریداری کنید. شما با خرید این سهم، اختیار دارید که سهام مربوطه را به قیمت اعمال شده تا تاریخ انقضا خریداری کنید. مبلغ این سهام حداکثر ریسکی است که خریدار این قرارداد متحمل می شود. هنگامی که قیمت سهام مربوط به یک قرارداد اختیار خرید بالاتر از قیمت اعمال برسد، سود ایجاد خواهد کرد در غیر این صورت شما متحمل ضرر خواهید شد.
به بیان ساده تر، خریدار این نوع اختیار معاملی می تواند مقدار معیتی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بخرد. تصور کنید که شما قصد خرید و سرمایه گذاری در یک شرکت خودرو را دارید. این شرکت خودروسازی 10 سهم با قیمت صد هزار تومان به شما ارائه می کند و قیمت جاری هر سهم 95 هزار تومان است. یعنی شرکت خودروسازی سهم خود را به قیمتی انواع اوراق اختیار معامله کمتر از قیمت اسمی ذکرشده روی قرارداد به شما می فروشد. طبق قرارداد، تاریخ انقضا شش ماه و قیمت قرارداد اختیار معامله بابت هر سهم پانزده هزار تومان است.
بنابرین شما به عنوان سرمایه گذار، باید برای خرید این سهم ها صد و پنجاه هزار تومان پرداخت کنید. اگر قیمت هر سهم در تاریخ انقضای قرارداد کمتر از صد هزار تومان باشد، بدیهی است که شما قرارداد را اجرا نمی کنید و صبر می کنید. خرید سهمی که قیمت اسمی آن کمتر از صد هزار تومان است در حالی که به همان مبلغ آن را سرمایه گذاری کردید کار عاقلانه ای نیست و شما متحمل ضرر خواهید شد. اما در صورتی که قیمت سهم بیشتر صد هزارتومان باشد یعنی شرکت خودروسازی سود کرده است و آن گاه شما می توانید قرارداد را اجرا کنید.
توجه کنید درصورتی که قرارداد شما از نوع آمریکایی باشد، به محض سوددهی شرکت می توانید آن را اجرا کنید اما اگر قرارداد شما اروپایی باشد باید تا زمان سررسید صبر کنید. (2)
اختیار فروش (Put Option) چیست؟
اختیار فروش به شما امکان می دهد که سهم مربوطه را با قیمت اعمال شده و در سومین جمعه از ماه انقضا به فروش برسانید. همانند اختیار خرید، اختیار فروش نیز در قیمت های متنوع و تاریخ انقضاهای گوناگونی معامله می شود و می تواند از یک ماه تا یکسال و بیشتر تغییر کند. در صورتی که شما اختیار فروش را خریداری کنید، می توانید سهام مربوطه را با قیمت اعمال شده در قرارداد تا تاریخ انقضا به فروش برسانید. برخلاف اختیار خرید، مبلغ پرداخت شده برای هر معامله، ریسکی است که شما پرداخت می کنید. بنابرین شما با خروج از معامله یا جبران کردن آپشن، می توانید به سود دست یابید.
به بیانی دیگر، این قرارداد به شما امکان می دهد تا مقدار معیتی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمتی توافقی در دوره زمانی مشخص به فروش برسانید و برخلاف قرارداد خرید، شما با پیش بینی کاهش قیمت در آینده آن را خریداری می کنید. مثلا شرکت خودروسازی در مثال قبلی را در نظر بگیرید. شما ده سهم این شرکت را با همان قیمت توافق شده، یعنی صد هزارتومان خریداری می کنید.
قیمت قعلی سهم 95 هزار تومان است و تاریخ انقضای آن سه ماه آینده است. قیمت قرارداد برای هر سهم پانزده هزار تومان است. بنابرین شما برای خرید این قرارداد باید 150 هزار تومان پول پرداخت کنید. اگر قیمت سهم در زمان انقضای قرارداد کمتر از صد هزار تومان باشد، به اجرا درمی آید (برخلاف اختیار خرید) و شما در نهایت از این معامله سود خواهید کرد. اما اگر قیمت سهام در هنگام انقضا بیشتر از قیمت ذکرشده روی سهام باشد (یعنی کمتر از صد هزارتومان)، آن گاه قرارداد اختیار فروش ندارد و شما متحمل ضر خواهید شد.
توجه کنید که در این معامله نیز اروپایی بودن یا آمریکایی بودن آن اهمیت دارد. درصورتی که قرارداد اروپایی باشد، فقط در زمان اجرای سررسید قابلیت اجرا دارد؛ اما اگر آمریکایی باشد، به محض سقوط بازار و کاهش ارزش سهام قابل معامله و اجرای قرارداد است. (2)
انواع قراردادهای اختیار معامله با توجه انواع اوراق اختیار معامله به بازارهای معاملاتی
از نظر اینکه هر یک از انواع قراردادهای در کدام یک از بازارهای بورسی ارائه و خریداری شوند به انواع گوناگونی تقسیم می شود:
1.اختیار معامله سهام
3.اختیار معامله نرخ بهره
4.اختیار معامله شاخص بازار سهام
5.اختیار معامله قراردادهای آتی
معاملات ممکن است خارج از بازار بورس نیز رخ بدهد. مثلا دو شرکت یا بخش های خصوصی تصمیم می گیرند تا به صورت محدود و اندک، سهام ها یا کالاهایی را برای خرید یا فروش عرضه کنند. این مدل از معاملات با توجه به نیاز هر کسب و کار طراحی می شود و در سه دسته زیر قرار می گیرد:
1.اختیار معامله نرخ بهره
2.اختیار معامله نرخ ارز
3.اختیار معامله سواپ: سواپ توافقی بین دو طرف قرارداد است و به موجب آن مجموعه ای از جریان های نقدی آتی بازاررا با یکدیگر معاوضه می کنند. در اکثر مواقع یکی از طرفین سواپ، مبلغی را برحسب یک متغیر تصادفی مانند نرخ بهره، نرخ ارز، بازده سهام یا قیمت یک کالا پرداخت می کند که به آن ها پرداخت های شناور یا متغیر می گوییم.
خروج از قرارداد چیست و چگونه اجرا می شود؟
شما به عنوان یک خریدار قرارداد اختیار معامله، این حق را دارید که از قرارداد خارج شوید. این فرایند به سه روش می تواند رخ دهد:
مسدود کردن موقعیت
شما می توانید موقعیت خود را در قرارداد، مسدود کنید یا ببندید. شما به عنوان خریدار قرارداد اختیار، چون قبلا یک معامله را خریده اید بنابرین می توانید با فروش آن به شخصی دیگر موقعیت خود را ببیندید و از بازار خارج شوید.
استفاده از حق خود برای خرید یا فروش کالا
شما به عنوان خریدار قرارداد می توانید از حق خود استفاده کرده و کالاها یا سهام هایی را در بازار بخرید یا به فروش برسانید. بر این اساس، قرارداد اجرا شده و شما با اتمام آن، از معامله خارج می شوید. البته توجه داشته باشید که در معامله اروپایی شما باید تا تاریخ سررسید قرارداد صبر کنید.
عدم استفاده از مفاد قرارداد
در صورتی که شما به عنوان خریدار معامله در تاریخ سررسید به هر دلیلی آن را اجرا نکنید (مثلا چون به سود شما نیست)، آن معامله خود به خود باطل خواهد شد.
در قرارداد اختیار فروش نیز اوضاع به همین منوال است. یعنی شما به عنوان فروشنده می توانید برای خروج از قرارداد یکی از سه روش بالا را اعمال کنید. در طول دوره معاملاتی و تا قبل از تاریخ انقضای سررسید، می توانید قرارداد را به شخص دیگری واگذار کنید (اخد موقعیت معکوس) ، موقعیت را ببندید یا از بازار خارج شوید. (3)
جمع بندی و نتیجه گیری
اختیار معامله قراردادی است که به موجب آن حق خرید یا فروش دارایی یک مجموعه در یک تاریخ خاص، به شخص خریدار یا فروشنده واگذار می شود. این دارایی می تواند در قالب های گوناگون سهام، کالا یا بین دو شرکت خصوصی و با توجه به نوع خدمات رخ بدهد. قرارداد اختیار معامله انواع گوناگونی دارد اما پرکاربردترین آن ها اختیار فروش و اختیار خرید است.
همان طور که در این مقاله اشاره کردیم، اختیار خرید به شما امکان می دهد که دارایی یا سهم را به قیمت مشخصی خریداری کنید و سپس در زمانه انقضای سررسید آن را به فروش برسانید. در مقابل اختیار خرید، اختیار فروش قرار دارد که شما امکان می دهد تا دارایی را به قیمت مشخصی به فروش برسانید. هر دو نوع این اختیارات به صورت رایج معامله می شود.
فروشنده ممکن است اختیار خرید را برای خریدار به عنوان بخشی از یک معامله دیگر مثل انتشار سهام یا بخشی از طرح انگیزش کارکنان اهدا کند؛ در غیر اینصورت خریدار باید مبلغی را به فروشنده برای اختیار بپردازد. هنگامی که قیمت اعمال شده بیشتر از ارزش بازار دارایی پایه باشد، معامله اختیار فروش اعمال می شود. اما برخلاف اختیار فروش هنگامی که قیمت اعمال شده کمتر از ارزش بازار دارایی باشد، اختیار خرید معامله خواهد شد.
به صورت کلی ارزش معاملات اختیار در حال حاضر بسیار مهم است و تفاوت بین ارزش بازار دارایی و قیمت اعمال دارایی را مشخص می کند. علاوه بر این، ارزش زمانی آن که به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد، دومین عامل اهمیت قرارداد اختیار معامله است. اختیار معاملات در حال حاضر موضوع تحقیقات امور مالی و علمی بسیاری از دانشگاه های دنیا است.
دیدگاه شما