اوراق بهادار مشتقه چیست؟

دارایی های مالی مشتقه

دارایی های مالی به عنوان دارایی های نامشهود طبقه بندی می شوند‌. مالکیت دارایی نامشهود با انتشار یکی از دارایی های مالی،در قالب ابزار سرمایه ای یا ابزار استقراضی تامین مالی می شود.افراد با دریافت انواع اوراق سهام یا انواع اوراق قرضه صاحب بخشی از سرمایه شرکت ها و عواید حاصل از فعالیت شرکت ها می شوند.
علاوه بر این دارایی ها، دارایی های مالی دیگری نیز وجود دارد که مشتق شده از دارایی های مالی می باشند.بهای این گونه قرارداد ها از بهای آن دارایی مالی، گرفته شده است و از این رو به این قرارداد ها اوراق مشتقه گفته می شود.
این ابزار ها امکان کنترل ریسک سقوط ارزش بازار دارایی های مالی(سهام و اوراق قرضه) یا امکان مقابله با خطر انتشار را به ناشر اوراق سرمایه گذار می دهد.

اختیار معامله:

توافقی است بین واگذار کننده و تحصیل کننده ی حق خرید یا فروش دارایی تعهد شده؛ بدین صورت که دارنده اختیار حق خرید یا فروش دارایی خاصی را با قیمت مشخصی و در تاریخ معینی در زمان آینده خواهد داشت.
هنگام انعقاد قرارداد نوع دارایی و قیمتی که با آن در تاریخ مشخصی از آینده، اختیار معامله انجام شدنی خواهد بود، در قرارداد ذکر می شود. قیمت مزبور را قیمت توافقی می گویند. دارنده ی اختیار معامله نیز در قبال اختیار باید بهایی بپردازد، که قیمت اختیار نامیده می شود.

اختیار خرید:

دارنده اختیار می تواند در قبال ارائه اختیار در تاریخ مشخصی از آینده سهام خاصی را با قیمت توافقی خریداری کند. بطور مثال فرض کنید اختیار سهامی را برای ۵ ماه آینده تحصیل نموده اید. قیمت جاری سهام در بورس معادل ۳۸۰۰ ریال است. قیمت توافقی ۶۰۰۰ ریال و قیمت اختیار خرید نیز ۵۰۰ ریال می باشد، بنابراین شما می توانید ۵ ماه بعد اختیار خود را اعمال نمایید. اگر قیمت سهام در ماه پنجم به ۷۰۰۰ برسد، شما قطعا اختیار خرید خود را اعمال خواهید کرد زیرا قیمت توافقی ۱۰۰۰ ریال کمتر از قیمت جاری می باشد و حتی با در نظر گرفتن ۵۰۰ ریال قیمت اختیار، باز هم ۵۰۰ ریال سود ناشی از اعمال خرید هر سهم می باشد. بر عکس اگر قیمت در ماه پنجم به ۵۰۰۰ ریال برسد، روشن است از اختیار خود صرفنظر کرده، با مراجعه به بورس سهام مورد نظر خود را خواهید خرید. البته در این حالت زیانی معادل قیمت اختیار را نتیجه خواهید گرفت.

اختیار فروش:

دارنده اختیار فروش می تواند در قبال ارائه اختیار، در تاریخ مشخصی از آینده سهام خاصی را با قیمت توافقی به فروش برساند. به طور مثال؛ فرض کنید اختیار فروش سهامی را با قیمت توافقی ۷۰۰۰ ریال در قبال پرداخت قیمت اوراق بهادار مشتقه چیست؟ اختیار معادل ۵۰۰ ریال تحصیل نموده اید و اختیار فروش در ۵ ماه دیگر قابل اعمال است‌. حال اگر در ماه پنجم قیمت سهام به ۷۵۰۰ ریال برسد، مسلما به بازار مراجعه کرده، سهامتان را در آنجا بفروش می رسانید ولی اگر قیمت سهام در تاریخ اعمال خرید، به ۶۰۰۰ برسد، اختیار را اعمال نموده، سهام را با قیمت توافقی ۷۰۰۰ ریال به فروش رسانده، سودی معادل ۱۰۰۰ ریال کسب خواهید کرد و با در نظر گرفتن ۵۰۰ ریال قیمت اختیار باز هم ۵۰۰ ریال سود نصیبتان خواهد شد.

قرارداد آتی:

عبارتست از توافق طرفین قرارداد برای انجام معامله در تاریخ مشخصی از آینده که مقدار کالا و قیمت آن نیز در قرارداد مشخص می گردد. در این قرارداد طرفین بر اساس میزان شناخت شخصی و بر اساس نیاز ها و خواسته های خود، قرارداد را تنظیم می کنند.
قرارداد آتی خرید این امکان را می دهد که در تاریخ مشخصی از آینده، دارایی خاصی را با قیمت توافق شده ی هنگام قرارداد خریداری نماییم. قرارداد آتی فروش نیز در مقابل امکان فروش دارایی خاصی را در تاریخ مشخصی از آینده و به قیمت قرارداد می دهد.

پیمان آتی:

نوعی قرارداد آتی است که از طریق نهادهای واسطه با با عنوان موسسات پایاپای انجام می گیرد و بر عکس قرارداد آتی ، طرفین مستقیما با یکدیگر در ارتباط نیستند، لذا ریسک کمتری را نیز در مقابل خواهد داشت. در این قرارداد خریدار و فروشنده باید مبلغی را تحت عنوان ودیعه برای تضمین اجرای قرارداد نزد موسسات پایاپای پرداخت کنند. امروزه پیمان آتی روی انواع اوراق بهادار از قبیل اوراق قرضه ، اوراق خزانه، اوراق تجاری، گواهی سپرده بانکی و همچنین روی انواع شاخص ها انجام می گیرد.
پیمان آتی در بورس عمدتا روی دارایی هایی من جمله، نرخ ارز، نرخ سود و شاخص سهام منعقد می گردد.

اشتراک این مطلب

https://exirise.com/wp-content/uploads/2020/06/margin-trading-300x225-1.png 225 300 ExConvHs3574Izp https://exirise.com/wp-content/uploads/2022/05/Name-Gold.png ExConvHs3574Izp 2020-06-06 17:01:23 2020-09-15 16:49:47 دارایی های مالی مشتقه

دیدگاه خود را ثبت کنید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

جستجو در محتوای وب سایت :

1401.06.27 ✅ #دانا حجم معاملات ۶۶ میلیون سهم و تقاضای ۹۸ میلیون در سقف روزانه و رشد حدود ۶۰ درصدی بعد از افزایش سرمایه 1401.06.26 💢 کاهش سرعت اینترنت ملموس شده است/ معاملات بورسی با دشواری انجام می‌شود نایب رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات اتاق بازرگانی: نقل و انتقال بورس در کشور با اینترنت صورت می‌گیرد، […]

1401.06.23 ✅ #دانا افزایش حجم تا ۱۵۰ میلیون و تقاضای ۶۰ میلیون در سقف روزانه ✅ #فمراد عبور از قیمت ۴۳۰۰ تومان و رشد حدود ۱۴۰ درصد 🟢 معاملات بورس شامل حساب‌ های تجاری نیست صالح آبادی، رییس کل بانک مرکزی در برنامه گفتگوی ویژه خبری: از هر ۱۰۰۰ نفر حداکثر ۳ نفر مشمول حساب‌های […]

1401.06.16 ✅ #وآرین افزایش تقاضا و صف خرید نماد ✅ #دحاوی بعد از نوسان کوتاه مجدد در سقف روزانه 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 705 🟢 تعداد مثبت: 238 (%34) 🔴 تعداد منفی: 467 (%66) 🔼 تعداد صف خرید: 62 (%9) 🔽 تعداد ️صف فروش: 32 (%5) 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: 179 🟥تعداد نماد […]

1401.06.11 💢 اطلاعیه مهم سازمان مالیاتی درباره افزایش سرمایه بورسی‌ها سازمان امور مالیاتی اعلام کرده که اگر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس سود تقسیمی خود را به جای پرداخت نقدی به سهامداران و خارج کردن آن از بازار، صرف افزایش سرمایه شرکت کنند، مالیات آن صفر در نظر گرفته خواهد شد. 1401.06.09 #داروسازی_الحاوی با بیش […]

1401.05.31 ✅ #دانا رنج مثبت و افزایش تقاضا ✅ #غپینو رنج مثبت و افزایش تقاضا در محدوده حمایتی معتبر نماد ✅ روند #لکما طبق تحلیل افزایش حجم چند روزه در سقف قیمتی 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 712 🟢 تعداد مثبت: 348 (%49) 🔴 تعداد منفی: 364 (%51) 🔼 تعداد صف خرید: 89 (%13) […]

1401.05.19 ✅ #دحاوی ادامه روند رشد صف خرید با بیش از ۱۱میلیون تقاضا ✅ #افزایش_سرمایه مجوز افزایش سرمایه 58 درصدی فخوز از محل سود انباشته صادر شد. 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 687 🟢 تعداد مثبت: 263 (%38) 🔴 تعداد منفی: 424 (%62) 🔼 تعداد صف خرید: 59 (%9) 🔽 تعداد 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: […]

1401.05.12 ✅ #دحاوی رشد ادامه دار با بیش از ۷ میلیون تقاضا در سقف روزانه 💢 هدفِ بسته ده‌گانه بورسی از زبان وزیر اقتصاد خاندوزی، وزیر اقتصاد در حاشیه نشست هیئت دولت: هدف از بسته ده‌گانه بورسی، بیشتر پیش‌بینی پذیری و اطمینان خاطر برای فعالان بازار سرمایه است. در اواخر سال گذشته این نکته از […]

دسترسی سریع

اخبار و آموزش ها :

(49) (122)

گروه مشاوره و سرمایه گذاری پایا سرمایه اکسیر در سال ۱۳۹۶ با هدف ایجاد تحولی مناسب، در راستای ارائه خدمات نوین و استاندارد در حوزه معاملات بورس اوراق بهادار و انرژی تاسیس گردیده و همواره توسعه کمی و کیفی فعالیت هایش را سرلوحه برنامه های مشتری مداری خود قرار داده است.
شماره ثبت ۵۹۶۱۰۷

آدرس و اطلاعات تماس :

نمادهای اعتماد الکترونیکی :

به دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا و حفظ سلامتی شما که بیش از هرچیزی برای ما اهمیت دارد تا اتمام دوره قرنطینه از ارائه خدمات بصورت حضوری معذور هستیم و کلیه خدمات کاملا مجازی ارائه خواهد شد . با اپراتور شرکت و در صفحه اصلی سایت قسمت چت انلاین با ما در ارتباط باشید.

انواع اوراق بهادار چیست؟

در بازارهای مالی ایران، ابزارهای گوناگونی در معاملات مورد استفاده قرار می­گیرند. این ابزار با اصطلاح کلی “اوراق بهادار” معرفی می­شوند. انواع اوراق بهادار سهام، بسته به نوع قرارداد معامله و همچنین موضوع مورد معامله دارای اسم های مختلف و کارکردهای متفاوتی هستند.

شرکت ها و صاحبان بنگاه های اقتصادی برای تامین مالی طرح‌­های خود و همچنین سرمایه گذاران برای کسب سود و بهره‌­وری بیشتر، لازم است تا با انواع اوراق بهادار آشنا شوند.

اوراق بهاداری که در ایران مورد معامله قرار می‌گیرند در سه دسته کلی تقسیم­‌بندی می­‌شوند:

• اوراق سهام شامل سهام عادی، سهام ممتاز و سهام سرمایه ­ای
• اوراق بدهی شامل اوراق قرضه، اوراق مشارکت و ابرازهای مالی اسلامی
• ابزارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی، اختیار معامله، سلف، معاوضه و گواهی صندوق های سرمایه گذاری

۱- اوراق بهادار – اوراق سهام

الف- سهام عادی

اوراق سهام عادی اصلی‌ترین اوراق بهادار قابل‌ معامله در بورس تهران است که این ابزار نشان دهنده میزان مالکیت سرمایه گذاران در یک شرکت است. این اوراق به لحاظ مالکیت به دو دسته بانام و بی­‌نام تقسیم می­‌شود. که تنها تفاوت آن در درج نام دارنده روی برگه سهام و دفتر شرکت در مورد سهام بانام است. سهام عادی، طبق قوانین در ایران با قیمت اسمی ۱۰۰۰ ریال منتشر می‌شوند.

دارندگان سهام عادی دارای حق رای در انتخاب هیأت مدیره شرکت و تأیید یا رد اقدامات پیشنهادی مدیریت شرکت و همچنبن دارای حق ­تقدم خرید سهام هستند. حق‌تقدم حقی است که به موجب آن دارندگان فعلی سهام عادی در خرید سهام جدیدالانتشار اولویت خواهند داشت.

صاحبان این سهام، ریسک زیادی در سرمایه گذاری متحمل می­‌شوند؛ زیرا در صورت کاهش سود شرکت، ارزش بازاری سهام آن‌ها کاهش یافته و یا در صورت انحلال شرکت آخرین گروهی خواهند بود که مطالبات خود را دریافت می­‌کنند.

ب- سهام ممتاز

سهام ممتاز را اوراق بهادار ترکیبی نیز می‌نامند؛ زیرا ویژگی‌های سهام عادی و اوراق قرضه را با هم دارا هستند. سهام ممتاز از نظر نداشتن سررسید و همچنین هزینه مالیاتی، شبیه سهام عادی‌اند؛ اما با توجه به دریافت سود ثابت همانند اوراق قرضه، در گروه اوراق بهادار با درآمد ثابت قرار می‌گیرند.

سهام ممتاز از طریق پذیره‌نویسی خصوصی وارد بازار می‌شوند. در بازار خارج از بورس و همچنین در بورس اوراق بهادار قابل دادوستد هستند.

۲- اوراق بهادار مبتنی بر بدهی

بنگاه های اقتصادی از طریق دو روش می­‌توانند وجه مورد نیاز خود را تامین کنند: دریافت وام از بانک و یا انتشار اوراق بدهی. از انواع اوراق بدهی می­‌توان به اوراق قرضه، اوراق مشارکت و ابزارهای اسلامی اشاره کرد.

الف- اوراق قرضه

اوراق بهادار قابل معامله ای است که مبلغ وام و سود متعلق به آن و همچنین زمان سررسید اصل و سود وام، در آن مشخص می‌­شود. این اوراق بهادار از نظر زمان سررسید به سه دسته کوتا­ه مدت، میان مدت و بلند ­مدت، و بر اساس نرخ بهره به دو دسته با نرخ ثابت و با نرخ شناور تقسیم می­‌شوند.

اوراق قرضه معمولا توسط دولت منتشر م‌ی­شود و به­دلیل اینکه دولت پرداخت اصل و سود این اوراق را ضمانت می‌کند، جزو کم ریسک­ترین نوع اوراق بهادار محسوب می‌شود.

ب- اوراق مشارکت

در راستای اجرای بانک‌داری اسلامی اوراق مشارکت، جایگزین اوراق قرضه شد.

اوراق مشارکت نوعی از اوراق بهادار است که با مجوز بانک مرکزی، برای تأمین منابع مالی مورد نیاز طرح‌های عمرانی – انتفاعی دولت یا شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات عام‌المنفعه منتشر می‌شود.

به اوراق مشارکت، سود ثابتی به طور علی‌الحساب تعلق می‌گیرد که در مقاطعی از سال پرداخت می‌شود. سود قطعی اوراق مشارکت، در زمان سررسید و از محل سود طرح و به تناسب قیمت اسمی و مدت زمان سرمایه گذاری در اوراق، تعیین و به دارندگان اوراق مشارکت پرداخت می‌گردد.

ج- ابزارهای اسلامی

اوراق قرضه اسلامی یا صکوک، ابزاری ابتکاری و منطبق با قوانین شرعی اسلامی هستند.

صکوک به ­عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی تعریف می‌شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی‌­تواند بدون خلق ارزش و کار، سودآوری داشته باشد. اوراق بهادار صکوک، منابع مالی را با پشتوانه ترازنامه و دارایی های فیزیکی شرکت های خاص جذب می‌­کنند.

از انواع صکوک می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. صکوک مالکیت دارایی هایی که در آینده ساخته می‌شود.
2. صکوک مالکیت منافع دارایی های موجود
3. صکوک مالکیت منافع دارایی هایی که در آینده ساخته می‌شود.
4. صکوک صلم
5. صکوک استصناع
6. صکوک مرابحه
7. صکوک مشارکت
8. صکوک مضاربه
9. صکوک نماینده سرمایه گذاری
10. صکوک مزارعه
11. صکوک مساقات
12. صکوک ارائه خدمات
13. صکوک حق‌الامتیاز

۳- اوراق بهادار – ابزارهای مشتقه

ابزارهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می‌‌‌‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) می‌‌‌‌گیرند. دارایی پایه می‌‌‌‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت وساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.

انواع قراردادهای مشتقه:

1. قراردادهای آتی (Futures)
2. قراردادهای سلف (Forwards)
3. قراردادهای اختیار معامله (Options)
4. قراردادهای معاوضه (Swaps)

قرارداد آتی

قرارداد بازار آتی، قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌‌‌‌کنند که در یک تاریخ مشخص و با یک قیمت مشخص، یک کالا با کیفیت مشخص را مبادله نمایند. در این قرارداد، دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل اوراق بهادار مشتقه چیست؟ کنند.

خریدار معمولا پیش بینی می‌­کند که قیمت کالا در آینده بالا می­‌رود و فروشنده پیش­بینی می‌­کند که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین می­‌آید.

قرارداد آتی در بازارهای رسمی‌‌‌‌ یا بازار بورس انجام می‌‌‌‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌‌‌‌دهند. در قرارداد آتی، پول کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌‌‌‌شود.

قرارداد اختیار معامله – قرارداد آپشن

قرارداد اختیار معامله یا قرارداد Option، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. بنابراین براساس قرارداد اختیار معامله ( قرارداد آپشن ) ، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی را به­‌دست می‌آورد.

دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت درخواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقه‌ بندی می‌شوند:

۱- قرارداد اختیار خرید

دارنده این نوع اختیار معامله، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخصی در دوره زمانی معینی بخرد.

۲- قرارداد اختیار فروش

این قرارداد به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. درحالی که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرد، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت.

نتیجه­‌گیری

در بازارهای مالی، ابزارهای متنوعی برای سرمایه­ گذاری وجود دارد. هر فرد بسته به میزان ریسک پذیری و پیش بینی خود نسبت به قیمت­ های آینده ،از این ابزار استفاده می­‌کند.

معمولا افرادی که خواهان ریسک کم و سود ثابت و معین هستند از بین انواع اوراق بهادار، اوراق بدهی سرمایه گذاری را انتخاب می‌کنند. افرادی که انتظار بهره بالایی از شرکت­ ها دارند، آن شرکت را با خرید سهام، به میزان سرمایه ی خود به تملک در می‌­آورند.

خریداران قرارداد آتی معمولا پیش‌­بینی می­‌کنند که قیمت کالا در آینده افزایش میابد و و فروشندگان آن، پیش­بینی می‌­کند که قیمت کالا ثابت مانده یا کاهش می­ابد.

شما چند درصد از سرمایه خود را برای هر نوع از اوراق بهادار اختصاص می­‌دهید؟

ابزار مشتقه چیست؟

ابزار مشتقه ابزاری است که از بازارهای پایه ای مثل کالا، انرژی، ارز، پول و سرمایه مشتق شده اند و در بورس های مربوطه انجام می پذیرند.

به گزارش ویکی پلاست به نقل از ایبِنا، ابزار مشتقه به قرارداد یا اوراقی گفته می‌شود اوراق بهادار مشتقه چیست؟ که ارزش آن وابسته به ارزش اوراق بهادار، کالا، شمش یا ارز اصلی است و هیچگونه ارزش مستقلی ندارد، پیمان آتی و اختیار معامله دوگونه از این ابزارها هستند که به طور معمول در بورس‌های معتبر جهان دادوستد می‌شوند.

بر اساس این گزارش، این ابزار در معاملات اصل دارایی جا به جا نشده و عملکرد قیمت آن ناشی از تغییرات قیمت کالای مربوطه است.

معاملات در این بازار نسبت به بازار نقدی سرعت و قدرت نقد شوندگی بیشتری دارد و هزینه کمتری در بازار ایجاد می کند و می تواند از نظر اقتصادی در انتقال خطر بازار و کاهش هزینه تامین مالی، افزایش بازده دارایی، تعدیل سریع ساختار جریان نقدی و گریز از مالیات و در نهایت تغییر نرخ ثابت بدهی به نرخ شناور موثر باشد و از نظر اسلام به دلیل مشروع بودن نرخ شناور، این ابزار در کشورهای اسلامی مورد استفاده قرار گرفته و زمینه های استفاده از آن در ایران هم در حال پایه ریزی است.

بورس اوراق بهادار تهران چیست؟ معرفی بورس اوراق بهادار تهران

در ایران اصطلاح بورس برای بازارهای کالاهای سرمایه‌ای، واسطه و مصرفی به کار می‌رود. این بازارها در یک محدوده جغرافیایی خاص تعریف می‌شوند و کالاهای عمده‌فروش و خرده‌فروش مانند بورس فرش در بازار تهران، بورس آهن و … در خود جای‌داده‌اند. فلسفه کلیدی شکل‌گیری بازار بورس در جهان، تجمیع سرمایه و تأمین مالی شرکت‌ها و پروژه‌های آن‌ها در قالب یک سیستم بازار منسجم، قانونمند، پیوسته و شفاف است.

بازار بورس اوراق بهادار یکی از انواع بورس است که درواقع بازار آن مرجع و بازاری رسمی و مطمئنی است که به جذب سرمایه افراد و بخش‌های خصوصی می‌پردازد تا از این راه بتواند منابع مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت را تأمین کند. در این مقاله قرار است به‌طور کامل با بازار بورس اوراق بهادار تهران و سازمان بورس و اوراق بهادار تهران آشنا شده و به معرفی آن بپردازیم.

بورس اوراق بهادار تهران چیست؟

قبل از پاسخ به سوال بورس تهران چیست؟یا بورس چیست؟ به این مورد میپردازیم که اوراق بهادار هر نوع ورقه یا مستندی است که تضمین‌کننده حقوق مالی قابل‌ارائه برای مالک آن باشد. به‌بیان‌دیگر، بورس اوراق بهادار تهران، نوعی ابزار مالی با قابلیت نقل‌وانتقال به شمار می‌رود که می‌تواند از هر نوعی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله و قرارداد آتی باشد. این اوراق در بازار سرمایه به سه بخش کلی اوراق بدهی، اوراق حقوق صاحبان سهام و ابزارهای مشتقه تقسیم می‌شوند. باید بدانید که پذیرش و معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در سه قالب بازار نقد سهام و صندوق‌های قابل معامله در بورس، بازار اوراق بدهی و بازار مشتقه انجام می‌شود.

حالا اگر بخواهیم درباره بورس اوراق بهادار تهران صحبت کنیم بازاری متشکل و خود انتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران یا معامله‌گران طبق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، به دادوستد قرار می‌گیرد.

تاریخچه کوتاهی از بورس اوراق بهادار تهران

بورس اوراق بهادار تهران در بهمن‌ماه سال ۱۳۴۶ بر پایه قانون مصوب اردیبهشتت ماه ۱۳۴۵ تأسیس شد و راه‌اندازی سازمان بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۸۴ از محل وجوه امانی نزد سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران تأمین شد. امروزه این بازار به شکل شرکت‌های سهامی با مسئولیت محدود یا شرکت سهامی عام اداره می‌شود که در آن سهام شرکت‌ها و اوراق مشارکت مورد معامله قرار می‌گیرد. مشخصه مهم این بازار، حمایت قانونی از صاحبان پس‌اندازها یا سرمایه‌های راکد است. پیشنهاد میکنم مقاله شرکت‌های بورس کالا را هم مطالعه کنید
دوران فعالیت بورس اوراق بهادار را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد:

• دوره نخست ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷
• دوره دوم ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷
• دوره سوم ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳
• دوره چهارم از ۱۳۸۴ تاکنون

ارکان اصلی بورس اوراق بهادار

در اوراق بهادار مشتقه چیست؟ قانون تأسیس بورس چهار رکن اصلی برای اداره امور سازمان بورس ایران تعیین‌شده است:
۱٫ شورای بورس: وظیفه تعیین مقررات و همچنین نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات مربوط را دارد.
۲٫ هیأت پذیرش اوراق بهادار: به‌منظور اخذ تصمیم نسبت به قبول یا رد اوراق بهادار در بورس یا حذف آن‌ها از لیست اوراق بهادار پذیرفته‌شده است.
۳٫ سازمان کارگزاران بورس و دبیر کل: وظیفه آن ایجاد تسهیلات لازم جهت خریدوفروش اوراق بهادار، نظارت بر انجام معاملات، مراقبت در حسن جریان امور و روابط بین کارگزاران و مشتریان است.(در ادامه مقاله آیا بیت کوین قانونی است را هم بخوانید)۴٫ هیأت داوری: این هیأت به اختلاف بین کارگزاران با یکدیگر و فروشندگان و خریداران اوراق بهادار با کارگزاران که از معاملات در بورس ناشی می‌شود رسیدگی می‌کند.

مزایای بورس اوراق بهادار

این بورس از دو دیدگاه متفاوت دارای مزایای مختلفی است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

۱) مزایای بورس برای شکوفایی اقتصاد

جمع‌آوری سرمایه‌های جزئی و پراکنده و انباشت آن برای تجهیز منابع مالی شرکت‌ها
به‌کارگیری پس‌انداز‌های راکد در امر تولید و تأمین مالی دولت و مؤسسات
کنترل حجم پول، نقدینگی و تورم از طریق فروش سهام و انتشار اوراق مشارکت
بورس به‌مثابه بازار رقابت کامل
رشد تولید ناخالص ملی، اشتغال و کمک به حفظ تعادل اقتصادی کشور
توزیع عادلانه ثروت از طریق گسترش مالکیت عمومی و ایجاد احساس مشارکت عمومی
افزایش درجه نقد شوندگی ثروت افراد

بازار بورس چیست؟ | آشنایی با بازار بورس اوراق بهادار ، بورس انرژی و بورس کالا

طبق آمار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، نیمه اول سال 1399، نزدیک به 8 میلیون کد بورسی جدید صادر شد و تعداد دارندگان کد بورسی را به 20 میلیون نفر رساند. این یک رکورد برای بازار بورس ایران بود!

کمی بعد در مرداد ماه شاهد ریزش شدید شاخص کل بورس بودیم. ریزشی که موجب حیرت و اندوه سهامداران شده بود. این مسئله که بازار روند اصلاحی داشته باشد، یک امر طبیعی است؛ اما ریزش 50-40 درصدی شاخص کل که هنوز هم ادامه دارد، دلایل متعددی دارد.
بعد از عرضه غیر اصولی سهام عدالت و خروج نقدینگی توسط حقوقی‌ها، یکی از اصلی‌ترین دلایل افت شاخص، دعوت از عموم مردم به سرمایه‌گذاری در بازار بورس بود. مردمی که به دلیل عدم آگاهی و دانش کافی هم خودشان متضرر شدند هم اثرات مخربی بر بازار گذاشتند.

موفقیت در سرمایه‌گذاری مستلزم شناخت و تسلط کافی بر بازار هدف است. شما یک بساز بفروش موفق نخواهید شد اگر به زیر و بم و تلاطم‌های بازار مسکن آشنا نباشید! اگر به قوانین و فراز و نشیب‌های تجارت تسلط کافی نداشته باشید هرگز یک تاجر موفق نخواهید شد! بازار بورس نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این مطلب شما را با بازار بورس و انواع آن آشنا خواهیم کرد تا عدم دانش باعث یک تجربه نشود سرمایه‌گذاری شما در بورس به شکست ختم شود.

موفقیت در سرمایه‌گذاری مستلزم شناخت و تسلط کافی بر بازار هدف است. شما یک بساز بفروش موفق نخواهید شد اگر به زیر و بم و تلاطم‌های بازار مسکن آشنا نباشید! اگر به قوانین و فراز و نشیب‌های تجارت تسلط کافی نداشته باشید هرگز یک تاجر موفق نخواهید شد! بازار بورس نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این مطلب شما را با بازار بورس و انواع آن آشنا خواهیم کرد تا عدم دانش منجر به یک تجربه‌ی تلخ نشود.

بورس چیست؟

برخی از ما سرمایه داریم اما یا اندک است و برای راه‌اندازی کسب و کار کافی نیست و یا توان تاسیس یک کسب و کار را نداریم. برخی نیز هستند که توان ایجاد کار را دارند اما سرمایه‌ی کافی ندارند. بازار بورس این دو گروه را به یکدیگر وصل می‌کند. یعنی صاحب سرمایه را به بنگاه اقتصادی نیازمند به سرمایه می‌رساند.

شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی سهام خود را وارد بورس می‌کنند. سرمایه‌گذاران با خرید سهام شرکت‌های بورسی به میزان سهامی که می‌خرند، سهامدار شرکت می‌شوند. در واقع مهم‌ترین هدف بورس ، تامین سرمایه برای بنگاه‌های اقتصادی و جذب سرمایه‌های راکد به مسیر درست است.

بورس ایران برای اولین بار در سال 1383 شروع به کار کرد. ابتدا تنها اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها در آن معامله می‌شدند. به مرور زمان بورس کالا و بورس انرژی نیز در بازار سرمایه ایران راه‌اندازی شدند.

انواع بازار بورس ایران

همان گونه که اشاره کردیم بازار سرمایه یا بورس بر اساس شرایط و نوع دارایی مورد پذیرش انواع مختلفی دارد که در ادامه هر یک را به طور مفصل شرح خواهیم داد.

1- بازار بورس

بازار بورس خود به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود. هر کدام از این دو بازار نیز دارای یک تابلو‌ی اصلی و یک تابلو‌ی فرعی می‌باشد. شرایط پذیرش شرکت‌ها در هر یک از این تابلو‌ها باه هم فرق می‌کند. در جدول زیر به بررسی این تفاوت‌ها پرداخته‌ایم.

شرایط	تابلوی اصلی بازار اول	تابلوی فرعی بازار اول	بازار دوم
حداقل مبلغ سرمایه ثبت شده	1000 میلیارد ریال	500 میلیارد ریال	200 میلیارد ریال
حداقل سهام شناور	%20	%15	%10
حداقل تعداد سهامداران	1000 نفر	750 نفر	250 نفر
حداقل حقوق صاحبان سهام	30	20	15
حداقل قیمت بازار سهام	1000 ریال	1000 ریال	——

دامنه نوسان سهام شرکت‌ها در بازار بورس ابتدا مثبت و منفی 5% بود اما اخیراً تغییراتی داشته است.

بازار فرابورس ایران

بازار فرابورس ایران در سال 1387 فعالیت خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار، آغاز کرد. ساختار فرابورس مشابه بورس است. شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بازار بورس را ندارند، سهام خود را در بازار فرابورس عرضه می‌کنند. فرابورس دارای 5 بازار مجزا می‌باشد که عبارتند از:

1. بازار اول فرابورس: متشکل از شرکت‌هایی است که طبق دستورالعمل سازمان بورس، شرایط لازم پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس را دارند.
2. بازار دوم فرابورس: شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازار ساده‌تر از بازار اول می‌باشد.
3. بازار سوم فرابورس: سهام شرکت‌های سهامی عام (به صورت عمده و بلوکی)، حق تقدمسهام شرکت‌ها، پذیره نویسی و سایر اوراق بهادار در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند.
4. بازار پایه: سهام شرکت‌های سهامی عام که شرایط پذیرش در هیچ یک از بازارهای بورس و فرابورس را ندارند، در بازار پایه فرابورس عرضه می‌شوند.
5. بازار ابزارهای نوین: کلیه ابزارهای مالی به جز سهام و حق تقدم آن، گواهی‌های سرمایه‌گذاری و صکوک در این بازار معامله می‌شوند.

تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

شرایط پذیرش در فرابورس آسان‌تر از بورس می‌باشد. به طور معمول شرکت‌هایی که شفافیت و درآمد کمتری دارند و شرایط احراز در بورس را ندارند، سهام خود را در فرابورس عرضه می‌کنند. تفاوت‌های بورس و فرابورس در شرایط پذیرش، تعداد بازارها و دامنه نوسان قیمت سهام در آن‌ها می‌باشد. همان طور که اشاره شد، بورس 2 بازار دارد و فرابورس متشکل از 5 بازار است. در جدول زیر شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس و فرابورس را بررسی کرده‌ایم.

شرایط پذیرش	بازار بورس_تابلوی اصلی بازار اول	بازار بورس_تابلوی فرعی بازار اول	بازار بورس دوم	بازاراول فرابورس	بازار دوم فرابورس
حداقل سرمایه ثبت شده	1000 میلیارد ریال	500 میلیارد ریال	200 میلیارد ریال	10 میلیارد ریال	1 میلیارد ریال
حداقل سهام شناور	20%	15%	10%	10%	5%
حداقل تعداد سهامداران	1000 نفر	750 نفر	250 نفر	200 نفر	—
حداقل سابقه فعالیت شرکت در آن صنعت	3 سال	3 سال	2 سال	حداقل 2 سال از زمان بهره‌برداری با ارائه خدمات،گذشته باشد.	حداقل 1 سال از تاسیس آن گذشته باشد.
زیان انباشته	نداشته باشد.	نداشته باشد.	نداشته باشد.	نداشته باشد.	برنامه عملیاتی مناسب جهت خروج از زیان داشته باشد.
حقوق صاحبان سهام	30	20	15	15	—
سودآوری	3 دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد.	2 دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد.	1 دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد.	1 دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد.	—

مقایسه معیار پذیرش سهام شرکت‌ها در بورس و فرابورس

3- بازار بورس کالا

بورس کالا در سال 1385 با یکی شدن بورس کشاورزی و بورس فلزات تشکیل و سپس در مهر ماه سال 1386 تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت خود را آغاز کرد. بورس کالا یک بازار منسجم است که در آن کالاهای معینی مورد معامله قرار می‌گیرند. اهداف اساسی بازار بورس کالا عبارتند از:

• سهولت در داد و ستد نقدی و آتی کالا
• حذف واسطه‌ها و دلال‌ها در معاملات کالا
• کاهش نوسانات قیمت در بازار
• بهبود و شفافیت در بازار کالاهایی مثل محصولات کشاورزی، پتروشیمی و انرژی

بورس کالا به 4 بازار مجزا تقسیم می‌شود که به شرح زیر هستند:

1- بازار فیزیکی

ماهیت این بازار تا حدودی شبیه به بازار سنتی است. عرضه‌کنندگان (تولیدکنندگان مواد خام مثل محصولات پتروشیمی) محصولات خود را در در بازار فیزیکی عرضه می‌کنند. مصرف کنندگان این مواد اولیه نیز با ساز و کار مشخص بازار، این تولیدات را خریداری می‌کنند. تفاوت بازار فیزیکی بورس کالا با بازار سنتی در نحوه خرید و فروش و شفافیت قیمت‌ها است. 4 گروه محصول در بازار فیزیکی معامله می‌شوند که عبارتند از:

1. محصولات صنعتی و معدنی: فولاد،مس، سنگ آهن،روی، کنسانتره فلزات گرانبها،کنسانتره مولیبدن، آهن اسفنجی و…
2. محصولات کشاورزی: جو، ذرت، گندم، شکر، روغن خام، کنجاله سویا و آفتابگردان و… ، زعفران، پسته، تخم مرغ،جوجه و…
3. محصولات پتروشیمی: شیمیایی‌ها مثل: اوره، بنزین،ذاسید استیک و… پلیمری‌ها مثل: پلی‌پروپیلن، پلی‌اتیلن سنگین، پلی‌استراین و…
4. فراورده‌های نفتی: روغن، قیر، وکیوم باتوم، گوگرد، لوب کات، عایق رطوبتی، سلاپس‌واکسن و…

2- بازار مشتقه

با توجه به نیاز بازارهای بورس کالا و ماهیت برخی کالاها بازار جدیدی به نام بازار مشتقه در بورس کالا تعریف شد. این بازار شامل قراردادهای آتی و قرارداد اختیار معامله می‌باشد. در واقع قراردادی مبتنی بر یک دارایی پایه، در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرد. قراردادهای اوراق بهادار مشتقه چیست؟ موجود در بازار مشتقه شامل قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله می‌باشد. در ادامه هر یک را توضیح می‌دهیم:

قرارداد آتی:

طبق این قرارداد دو طرف با یکدیگر معامله می‌کنند اما پرداخت مبلغ معامله و تحویل کالا به زمانی در آینده موکول می‌شود. بنابراین قرارداد آتی، قراردادی است که در آن فروشنده متعهد می‌شود در سررسید قرارداد مقدار مشخص از دارایی قید شده در قرارداد را تحویل دهد و خریدار نیز متعهد به پرداخت مبلغ کالا می‌باشد. در این نوع قرارداد برای جلوگیری از عدم عمل به تعهد هر یک طرفین، مبلغی به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایا سپرده می‌شود.

قرارداد اختیار معامله:

اختیار معامله شامل دو نوع اختیار است. اختیار خرید که طی آن خریدار متعهد می‌شود در تاریخ اعمال قرارداد، مقدار مشخصی از دارایی را با قیمت اعمال، خریداری نماید. حال اگر در زمان سررسید قرارداد، قیمت نقدی کالا از قیمت قرارداد اختیار خرید بیشتر باشد، خریدار سود می‌کند و اگر کمتر باشد می‌تواند از اختیار خرید خود استفاده نکند. البته مبلغی که بابت خرید اختیار خرید پرداخته از بین خواهد رفت!

دومین نوع اختیار معامله در بورس کالا، اختیار فروش است. در این قرارداد، فرد اجازه دارد در تاریخ معین، مقداری مشخص از دارایی خود را با قیمت تعیین شده به فروش برساند. اگر در تاریخ اعمال قیمت نقدی کالا کمتر از قیمت اعمال قراردا باشد، اختیار فروش را اعمال و سود می‌کند؛ اگر قیمت نقدی بیشتر باشد هم که اختیار فروش را اعمال نمی‌کند.

3- بازار مالی

بازار مالی بورس کالا با هدف جذب سرمایه‌گذاران بیشتر، برای سرمایه‌گذاری در بورس کالا ایجاد شده است. این بازار شامل سه نوع ابزار است که عبارتند از:

1. قرارداد سلف موازی: با این قرارداد فروشنده می‌تواند بهای کالا را دریافت می‌کند اما کالا را در آینده تحویل می‌دهد. این قرارداد بازار ثانویه داشته و صاحب اوراق می‌تواند پیش از سررسید، قرارداد خود را در بورس به فروش برساند.
2. گواهی سپرده کالایی: این گواهی بیانگر مالکیت دارنده‌ی آن، بر مقدار مشخصی کالا است که به انبار پذیرش سپرده شده و قبض انبار، پشتوانه آن خواهد بود.
3. صندوق سرمایه‌گذاری کالایی: به جذب سرمایه برای سرمایه‌گذاری در اوراق مبتنی بر کالا می‌پردازد.

4- بازار بورس انرژی

بازار بورس انرژی در سال 1386 با هدف ایجاد شفافیت در بازار کالاهای استراتژیک مانند نفت و گاز، ایجاد شد. کلیه حامل‌های انرژی در صورتی که سابقه شفاف و قابل اتکایی داشته باشند قابل پذیرش در بازار بورس انرژی خواهند بود. بورس انرژی شامل 3 بازار زیر است:

1. فیزیکی: کالاهای پذیرفته شده در بورس معامله می‌شوند. شامل 3 تابلوی برق، نفت/گاز و سایر حامل‌های انرژی می‌باشد. در این بازار معاملات به صورت نقدی، نسیه، سلف و کشف پریمیوم انجام می‌شوند.
2. مشتقه: اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس معامله می‌شوند. شامل 3 تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است.
3. فرعی: در بازار فرعی، کالاهای تک محموله‌ای و گونه‌ها فرعی مورد معامله قرار می‌گیرند.

هر یک از تابلوها دو رینگ معاملاتی دارند که یکی داخلی و مربوط به خود کشور است و دیگری بین‌المللی می‌باشد. معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی به 3 شیوه حراج حضوری، الکترونیکی و عرضه یکجا انجام می‌شوند؛ اما در بازار مشتقه معاملات تمام الکترونیک هستند.

یک نکته

علاقه‌مندان جهت فعالیت در هریک از این بازارها، در گام نخست، نیاز به دریافت کد بورسی و افتتاح حساب در یک شرکت کارگزاری دارند. دریافت کد بورسی پس از ثبت نام در سامانه سجام و احراز هویت برای کاربران ارسال می‌گردد. در خصوص ایجاد حساب کاربری نیز با توجه به شرایط کرونایی موجود، متقاضیان می‌توانند در بسیاری از کارگزاری‌ها به صورت آنلاین نسبت به افتتاح حساب اقدام نمایند. کارگزاری مدبر آسیا نیز چنین امکانی را فراهم ساخته است تا افراد به آسانی و تنها با چند کلیک، ثبت نام خود را انجام دهند.

برای این کار کافیست پس از ورود به وب سایت این کارگزاری، بر روی گزینه درگاه ثبت نام کارگزاری مدبر آسیا کلیک نموده و حساب خود را ایجاد نمایند. پس از انجام ثبت نام، پیامکی حاوی نام کاربری و رمز عبور برای فرد ارسال می‌گردد و شخص می‌تواند از آن پس، معاملات خود را از طریق سامانه معاملاتی اکسیر مدبر آسیا و یا نرم افزار رایان همراه به انجام رساند.

جمع‌بندی

با انواع بازار بورس ایران و تقسیم‌بندی‌ها و تابلوهای معاملاتی هر کدام آشنا شدیم. برخی افراد تصور می‌کنند بورس فقط در اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها خلاصه می‌شود؛ اما در این مطلب دیدم که به غیر از سهام شرکت‌ها، برخی کالاها و حامل‌های انرژی نیز در بورس وجود دارند. همچنین با مفهموم قرارداد آتی و اختیار معامله آشنا شدیم که فرصت‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری و کاهش ریسک هستند. خصوصاً قرارداد اختیار فروش تبعی که گاهی به شدت در کاهش ریسک موثر واقع می‌شود.

شرایط پذیرش، دریافت کد بورسی، سازوکارها معامله و حتی گاهی جلسات و ساعات معاملاتی در هر یک از بازارهای بورس متفاوت است. در مطالب بعدی شما را با جزئیات هر یک آشنا خواهیم کرد. هر سوالی ذهنتان را مشغول کرد، در قسمت دیدگاه بپرسید تا در اسرع وقت پاسخ داده شود.