با اصول و مفاهیم حسابداری آشنا شوید
مقاله ای که در پیش رو دارید شما را با اصول و مفاهیم حسابداری آشنا می کند. در ابتدا به تعریف حسابداری می پردازیم. حسابداری را می توان یک زبان، که موقعیت مالی یک سازمان را بیان می کند، به حساب آورد. در واقع شما با یادگیری حسابداری می توانید خدمات حسابداری یک سازمان را به دست بگیرید و با عملیات مالی هر سازمانی ارتباط برقرار کنید و آن را بفهمید. سازمان ها معمولا اطلاعات مالی شبیه به هم دارند که می توان آن ها را به سه دسته تقسیم کرد: اطلاعات عملیاتی، اطلاعات حسابداری مدیریتی و اطلاعات حسابداری مالی.
مفاهیم اولیه حسابداری:
1) اطلاعات عملیاتی
این اطلاعات همان اطلاعاتی هستند که سازمان برای هدایت کردن کسب و کار خود هر روز از آن استفاده می کند. مانند فروش ها که باید هر روز ثبت شوند. همچنین میزان بدهی به اشخاص و سازمان های دیگر که باید مشخص باشند. یا حقوق کارمندان که باید پرداخت شود. همچنین درآمد و پول های سازمان مشخص و تحت کنترل باشند. باید مشخص باشد که چه کسانی به سازمان بدهی دارند و مشتریان بدهکار بررسی شوند. صورت دارایی ها باید به طور کامل شرح داده شوند. این اطلاعات مبنای دو دسته دیگر از اطلاعات هستند. و بیشترین حجم اطلاعات حسابداری را دارند.
2) اطلاعات حسابداری مالی
این اطلاعات مخصوص سهامداران سازمان، مدیران، بستانکاران، بانک‌ها، دولت، عموم مردم و… است. معمولا از این اطلاعات برای تصمیم گیری در مورد سازمان و عملکرد آن استفاده می‌شود. مثلا سهامداران با این اطلاعات می‌توانند تصمیم بگیرند که سهام خود را افزایش و یا کاهش دهند. یعنی میزان ارزش سرمایه‌گذاری آنها مشخص می‌شود. یا مدیران از این اطلاعات برای مقایسه شرکت خود با دیگر شرکت‌ها استفاده می‌کنند. باید بدانید که اطلاعات حسابداری مالی، قوانین پایه‌ای را شامل می‌شود که چگونگی و نحوه‌ی گزارش‌دهی را بیان می‌کند و گزارش‌های مالی را به صورت یکپارچه بیان می‌کند.
3) اطلاعات حسابداری مدیریتی
این اطلاعات به مدیران کمک می‌کند که برای سازمان بهترین تصمیم را بگیرند. مدیران برای سه وظیفه اصلی خود که برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل است، نیاز به این اطلاعات دارند. همچنین این اطلاعات برای میزان بودجه مورد نیاز را مشخص می‌کند. گزینه‌های مورد نیاز را بر اساس هزینه تحلیل و مشخص می‌کند. همچنین می‌توان از این اطلاعات برای مشخص کردن و تعدیل برنامه‌ها در سمت و سوی نیازهای تازه استفاده کرد. همچنین برای کنترل و نظارت بر فعالیت‌های در حال اجرا استفاده می‌شود.
همانطور که می‌بینید از اطلاعات حسابداری برای نیازهای گوناگون افراد مختلف در سازمان استفاده می‌شود.
اصول و مفروضات حسابداری:
برای آسان شدن کار با حسابداری، یکسری اصول و قوانین خاصی را برای آن وضع کرده اند که به آن اصول و مفاهیم حسابداری می گویند. این اصول فعالیت های حسابداری را به یک سمت هدایت می کند. که توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی مشخص شده است.
از اطلاعات حسابداری که در بالا گفتیم صورت های مالی تهیه می شود. صورت های مالی به ما این امکان را می دهد که در یک نگاه موقعیت مالی یک سازمان را بفهمیم. در واقع گزارش وضعیت یا موجودی یک سازمان نشان دهنده ی وضعیت مالی یک سازمان را در یک بازه ی مشخص زمانی است. به عبارتی می توان گفت که این گزارش همانند عکس فوری است.
در اصل، اصول حسابداری باعث شده که حسابدار سه نوع صورت مالی متفاوت تهیه کند.
ترازنامه مربوط به اطلاعاتی است که منابع یک سازمان را در یک بازه ی زمانی مشخص، تعیین می کند و به صورت یک گزارش جاری است. در ترازنامه داده هایی چون دارایی های نقدی، بدهی های شرکت و ارزش دارایی ها آمده است.
- صورت حساب درآمد / سود و زیان
به صورت حساب درآمد، صورت حساب عملیات یا صورت حساب سود و زیان نیز می گویند. در این صورت حساب میزان درآمد شرکت و همچنین میزان مخارج شرکت که برای عملیات صرف شده است را در یک بازه زمانی معین، تعیین می کند. که این دوره معمولا به صورت ماهیانه، فصلی و یا سالانه است.
- صورت حساب وجوه نقد
این صورت حساب که جزء گزارش های جاری است، میزان وجوه نقد و جریانات آن را در یک دوره مشخص نشان می دهد.
اصل تحقق درآمد
تالار گفتگوی کیش تک/ kishtech forum › پردیس فناوری کیش › مالی،اقتصاد و حسابداری
۴ اصل پذیرفته شده در حسابداری : ۴ اصل تحقق درآمد
- 0 رای - 0 میانگین
Rohollah norouzi
عضو جوان
پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_گروه حسابداری
۴ اصل پذیرفته شده در حسابداری
اصل تحقق درآمد
قاعده کلی آن است که درآمد هنگامی که کسب می شود باید ثبت گردد و نه قبل از آن. قانون کلی برای شناخت درآمد، قابل اندازه گیری بودن، مربوط به و قابل اتکا بودن آن است.
بر اساس اصل درآمد، باید سه شرط زیر برای ثبت درآمد محقق شود:
عملیات مربوط به تحصیل درآمد تکمیل شده باشد.
مبلغ درآمد به طور معقول و مطمئن قابل اندازه گیری باشد.
قابلیت وصول آن به طور اصل تحقق درآمد معقول، مطمئن باشد.
پنج روش شناسایی درآمد
روش فروش: درآمد در مقطع فروش ثبت می‌شود.
روش وصول: تنها هنگامی استفاده می‌شود که دریافت وجه نا مطمئن باشد. در این روش فروشنده برای ثبت درآمد باید منتظر دریافت وجه بماند. این روش محافظه کارانه‌ترین روش شناسایی درآمد به شمار می‌آید.
روش اقساطی: این روش نوعی وصول می‌باشد که برای فروش‌های اقساطی استفاده می‌شود. در این روش، سود ناویژه (بهای تمام شده کالای فروش رفته – درآمد فروش) به تدریج که وجوه نقد وصول می‌گردد، ثبت می‌شود.
روش تکمیل کار: برای کارها و خدماتی که سال‌ها به طول می‌انجامد می‌باشد و در مورد زمان ثبت درآمد، محافظه کارانه ترین شکل این است که کل درآمد در زمان تکمیل کار ثبت می‌شود.
روش درصد تکمیل کار (درصد پیشرفت کار): این روش نیز برای کارها و خدمات بلند مدت می‌باشد. بر اساس درآمد به تدریج که کار انجام می‌شود، شناسایی می‌گردد. به طوری که هر سال درصد تکمیل پروژه برآورد می‌گردد (مقایسه هزینه‌های انجام شده طی سال با کل هزینه‌های برآورده شده) و مطابق با آن درصد در آمد شناسایی می‌گردد. این روش زمانی مناسب است که درصد تکمیل کار در طور دوره قابل برآورده باشد.
اصل تحقق درآمد
یکی از مقوله‌های حائز اهمیت در حسابداری،اندازه گیری سود هر دوره مالی که مقصود اصلی آن زمان بندی شناخته درآمد است. توجه کافی به این مقوله،ما را قادر خواهد ساخت تا اصل تطابق را به نحوه مناسب دریافت نموده و از این ها را در دوره‌ای شناسایی کنیم که درآمدهای مرتبط با آن مورد شناسایی قرار گرفته اند. در شکل زیر آلات مختلف شناسایی درآمد نشان داده شده است:
همانطور که ملاحظه می کنید در شناخت درآمد قبل از تکمیل،درآمد در طی فرایند ساخت شناسایی می شود.ممکن است این سوال مطرح شود که دلیل اهمیت زمان بندی شناخت درآمد چیست؟
صورت سود و زیان شرکت،نتایج عملیات را فقط برای یک دوره مالی گزارش می کند.معیار شناخت درآمد کمک می‌کند تا انقطاع زمانی مناسب در هر دوره رعایت شود. بدین ترتیب،درآمدها نشان‌دهنده جریانهای ورودی حاصل از عملیات بوده که در نهایت به جریان نقدی مثبت ورودی برای شرکت منجر خواهند شد که با مقایسه آنها از یک دوره به دوره دیگر،استفاده کننده قادر به ارزیابی بهتر فعالیت ها و در نهایت جریانهای نقدی آتی واحد تجاری خواهد بود.
فرایند کسب سود بسیاری از موسسات ممکن است چندین دوره مالی به درازا بینجامد که از آن جمله،می‌توان به موسسات خدماتی اشاره کرد که درآمدهای خود را در طی چندین دوره و به نسبت میزان کار انجام شده در هر دوره مالی شناسایی می کنند.
از جمله مهمترین نوع درآمد های چند دوره ای،فعالیت در قالب پیمانهای بلندمدت است که عمده کاربرد آن در شرکت های پیمانکاری است. در پیمان های بلند مدت،به علت اینکه درآمد در مقطع فروش یا تحویل کالا یا خدمات شناسایی نمی شود،فرایند کسب با ابهام و عدم قطعیت همراه خواهد بود.
پیمان بلندمدت به ما نیست که برای طراحی،تولید یا ساخت یک دارایی منفرد قابل ملاحظه یا ارائه خدمات یا ترکیبی از آرایش یا خدمات که دوام یک پروژه را تشکیل دهد مر عقد می شود و مدت زمان لازم برای تکمیل پیمان عمدتاً چنان است که فعالیت پیمان در دوره های مالی متفاوت قرار می گیرد. پیمانی که طبق این استاندارد،بلندمدت تلقی می گردد،معمولاً طول مدت بیش از یک سال انجام خواهد شد. با این حال،مدت بیش از یکسال،مشخصه اصلی یک پیمان بلندمدت نیست.
در صورتیکه شناسایی درآمد در پروژه های پیمانکاری بعد از تکمیل کار انجام می‌شود علیرغم این ممکن است اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه از قابلیت اتکای بالایی برخوردار باشند ولی به موقع نبوده و از این رو برای تصمیم‌گیری مربوط خواهد بود.
حسابداری چیست
حسابداری جزو رشته‌های تحصیلی و شغلی پرطرفدار و درعین‌حال با بازار کار پررونق همیشگی است. همچنین حسابداری را می‌توانیم مهمترین بخش یک کسب‌وکار در نظر بگیریم، چراکه پیشرفت، زنده ماندن و یا شکست یک کسب‌وکار به گزارش‌هایی بستگی دارد که از حسابداری صادر می‌شود.
در این یادداشت درباره حسابداری نوشته‌ایم و انواع حسابداری، مفروضات، اصول اولیه و میثاق‌های آن را نام‌برده و شرح داده‌ایم. با پرشین تکس همراه باشید.
در این یادداشت می‌خوانید:
حسابداری چیست
حسابداری را می‌توان یکی از مهمترین فنون حال حاضر در دنیا به شمار آورد. این فن که برخی آن را «علم حسابداری» می‌نامند، همچون «زبانی» است که شرایط مالی یک کسب‌وکار را برای مدیران و سهامداران روشن می‌کند. اما تعریف حسابداری در بیشتر منابع تقریباً مشترک است. تعریف حسابداری را در زیر می‌خوانید:
تعریف حسابداری
حسابداری فرایند ثبت معاملات مالی مربوط به یک کسب‌وکار است. فرایند حسابداری شامل خلاصه‌سازی، تحلیل و گزارش این معاملات به طرف‌هایی است که به هر نحو به این اطلاعات نیاز دارند؛ مانند سهامداران، مدیران و یا اداره مالیات. صورت‌های مالی تهیه‌شده در حسابداری، خلاصه‌هایی موجز از معاملات مالی در یک بازه زمانی، فعالیت‌های شرکت، وضعیت مالی و جریان نقدی کسب‌وکار است.
همانطور که گفته شد، حسابداری یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های یک کسب‌وکار است. حسابداری یک شرکت را بسته به حجم کاری آن می‌تواند تنها یک دفتردار، یک حسابدار، یک دپارتمان بزرگ حسابداری و یا یک شرکت حسابداری انجام دهد. گزارش‌های مالی تهیه‌شده در بخش حسابداری یک شرکت در انواع مختلف آن می‌تواند به مدیران شرکت در تصمیم‌گیری‌های آنها کمک کرده و باعث اتخاذ استراتژی‌های مالی بهتر برای کسب‌وکار شود.
کارهای ساده حسابداری را یک دفتردار می‌تواند انجام دهد اما امور تخصصی‌تر از عهده برخی افراد متخصص در هریک از حوزه‌ها برمی‌آید. به‌طور مثال مسائل مربوط به حسابرسی را باید به یک حسابرس سپرد، مسائل مربوط به مالیات و اظهارنامه مالیاتی تنها از عهده یک مشاور مالیاتی برمی‌آید و مسائل کلان حسابداری یک کسب‌وکار بزرگ را تنها می‌توان به یک مشاور حسابداری سپرد.
انواع حسابداری
حسابداری به‌عنوان یک رشته عمومی، به سه دسته تخصصی تقسیم می‌شود. انواع حسابداری عبارت‌اند از حسابداری مالی، حسابداری صنعتی و حسابداری مدیریت که در ادامه هریک از آنها را معرفی می‌کنیم.
حسابداری مالی
حسابداری مالی به فرایندی گفته می‌شود که به تهیه صورت‌های مالی موقت و یا سالیانه اختصاص دارد. در حسابداری مالی خلاصه نتایج تمامی معاملات مالی یک بازه زمانی مشخص در ترازنامه، صورت‌های درآمد و صورت‌های جریان نقدی آورده می‌شود.
صورت‌های مالی سالیانه اغلب شرکت‌ها توسط مؤسسات حسابرسی‌ای در خارج از شرکت مورد بازبینی قرار می‌گیرند. به‌طور مثال شرکت‌هایی که سهامی عام هستند ملزم به استفاده از مؤسسات حسابرسی مجاز مشخص‌شده در قانون هستند. بااین‌حال اغلب شرکت‌های خصوصی که الزام قانونی‌ای به حسابرسی ندارند نیز این کار را انجام می‌دهند.
حسابداری صنعتی
حسابداری صنعتی نوعی از حسابداری است که مدیران را در قیمت یابی محصولات یاری می‌کند. به‌طور خلاصه حسابداری صنعتی تمام هزینه‌های تولید یک محصول را برآورد و محاسبه می‌کند. اطلاعات ارائه‌شده در حسابداری صنعتی توسط مدیران، تحلیل گران و حسابداران بررسی شده و درنهایت در قیمت‌گذاری محصول و تصمیمات مشابه تأثیرگذار می‌شود.
حسابداری مدیریت
حسابداری مدیریت نوعی از حسابداری است که گزارش‌های مالی صادرشده توسط آن، به مدیران کسب‌وکار کمک می‌کند تا در تصمیمات آینده سازمان مطبوع خود استراتژی‌های بهتری را در پیش گیرند. حسابداری مدیریت نیز تقریباً از همان داده‌هایی استفاده می‌کند که در حسابداری مالی استفاده می‌شود، با این تفاوت که این داده‌ها را به شکلی دیگر سازمان‌دهی و استفاده می‌کند.
حسابداری مدیریت همچنین به‌عنوان ابزاری برای بودجه‌بندی، پیش‌بینی مالی و تحلیل شرایط بازار استفاده می‌شود. به‌طورکلی هر اطلاعات مالی‌ای که به مدیریت کسب‌وکار کمک کند، زیرمجموعه حسابداری مدیریت قرار می‌گیرد.
مفروضات حسابداری
پیش از شروع هرگونه عملیات حسابداری، نیازمند پیش‌فرض‌های اولیه‌ای هستیم که بر مبنای آنها حسابداری انجام پذیرد. این پیش‌فرض‌ها که آنها را «مفروضات حسابداری» نام‌گذاری کرده‌اند، تعیین‌کننده نوع ثبت‌اسناد و صورت‌های مالی و دیگر ثبت و ضبط‌های حسابداری در یک سازمان هستند.
مفروضات حسابداری، خود پایه‌گذار و تعیین‌کننده اصول حسابداری هستند. در زیر مفروضات حسابداری را معرفی کرده و یک‌به‌یک به‌صورت مختصر تعریف کرده‌ایم.
فرض تفکیک شخصیت
یکی از اساسی‌ترین مفروضات حسابداری است که بر مبنای آن یک شرکت، مستقل از مالکان آن دارای شخصیت حقوقی است و می‌تواند کسب درآمد کرده و هزینه کرد داشته باشد. به‌طور مثال بر مبنای این فرض پرداخت بدهی مالکان شرکت بر دوش شرکت نیست.
فرض تداوم فعالیت
بر مبنای این فرض یک شرکت حقوقی برای یک مدت مشخص و قابل پیش‌بینی فعالیت خواهد داشت. این فرض که در ادامه فرض تفکیک شخصیت به وجود می‌آید، بدهی‌ها و درآمدهای شرکت را به بلندمدت و کوتاه‌مدت تقسیم می‌کند.
فرض دوره مالی
گزارش‌های مالی صادرشده از سوی شرکت به بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت مانند سه‌ماهه و یک‌ساله تقسیم می‌شود تا بهره‌برداران شرکت بتوانند اطلاعات موردنیاز خود را از آنها برداشت کنند.
فرض واحد اندازه‌گیری
در ابتدای شروع کار واحد اندازه‌گیری حسابداری که همان واحد پول است مشخص می‌شود و تمامی صورت‌های مالی بر مبنای آن واحد پول صادر می‌شوند.
فرض تعهدی
بر اساس فرض تعهدی تمامی هزینه‌ها و درآمدها به‌محض شناسایی و تحقق و بدون توجه به زمان وصول آنها باید ثبت شوند.
اصول حسابداری
اصول حسابداری مجموعه اصول، استانداردها و رویه‌هایی گفته می‌شود که با هدف ارتقای شفافیت، ثبات و قیاس پذیری صورت‌های مالی تعریف‌شده‌اند. اصول حسابداری نسبت به مفروضات حسابداری بیشتر جنبه کاربردی و اجرایی داشته و مشخص‌تر و جزئی‌تر هستند.
در زیر اصول اولیه حسابداری و تعریف کوتاهی از آنها را می‌خوانید.
اصل بهای تمام‌شده
طبق این اصل مبادلات حسابداری مطابق با بهای تمام‌شده آنها در زمان دریافت یا پرداخت آنها ثبت می‌شوند.
اصل همزمانی
این اصل را با نام «اصل تطابق» یا «اصل مقابله هزینه‌ها با درامدها» نیز می‌شناسند. بر مبنای اصل همزمانی، سود و زیان حاصل از مبادلات یک دوره مالی، باید در همان دوره مالی لحاظ شود.
اصل تحقق درامد
مطابق با اصل تحقق درامد، شناسایی درامد تنها درزمانی صورت گرفته و در دفاتر ثبت می‌گردد که یا مبادله‌ای صورت گرفته باشد و یا فرایند کسب سود (یا زیان) به‌صورت تمام و کمال انجام‌شده باشد.
اصل افشای کامل
بر مبنای اصل افشای کامل، تمامی رویدادهای مالی مهم و تأثیرگذار شرکت باید برای منتفعان در اولین زمان ممکن و به صورتی مناسب اعلام و افشا شود.
میثاق‌ها یا اصول محدودکننده حسابداری
میثاق‌های حسابداری که آنها را به نام اصول محدودکننده حسابداری نیز می‌شناسند، مفاهیمی کلی‌تر هستند که مفروضات و اصول حسابداری را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند و هدف آنها روشن کردن استراتژی حسابداری یک کسب‌وکار است.
میثاق‌های حسابداری را در زیر می‌خوانید.
اصل فزونی منافع بر مخارج
بر مبنای این اصل تهیه گزارش مالی نباید هزینه‌ای بیشتر از منافع حاصل از آن داشته و باید توجیه اقتصادی داشته باشد.
اصل اهمیت
بر مبنای این اصل، حسابداران می‌توانند برای رسیدگی و تهیه گزارش از اقلام و مبادلاتی که ارزش آنها در مقایسه با گردش مالی کل کسب‌وکار ناچیز است از روش‌های حسابداری استاندارد عدول کرده و روش‌های کم‌هزینه‌تری را اعمال کنند.
اصل خصوصیات صنعت
بر اساس این اصل حسابداران می‌توانند با توجه به ویژگی‌های صنعت از روش‌های حسابداری مقرون به‌صرفه‌تری استفاده کنند که علاوه بر صرفه‌جویی، گزارش‌های مفیدتری را به منتفعان انتقال دهد.
اصل احتیاط
بر مبنای این اصل در گزارش‌گیری و درزمانی که در بهای تمام‌شده ابهام وجود دارد، حسابداران باید کمترین درامد ممکن و بیشترین هزینه ممکن را در گزارش‌های خود درج کنند.
شناسایی درآمد یکی از مباحث مورد اختلاف بین حسابرسان با شرکت‌های پیمانکاری فعال
شناسایی و رفع اختلاف نظر بین مؤدیان و ممیزان مالیاتی در اظهار عملکرد مالی بنگاه‌های اقتصادی از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. در پیمانهای بلندمدت، تاریخ شروع پیمان و تاریخ تکمیل کار معمولاً در دوره‌های مالی متفاوتی قرار می‌گیرند که می‌بایست تخصیص درآمدها و هزینه‌ها به دوره‌هایی که در آن دوره عملیات موضوع پیمان اجرا شده است انجام شود. طبق اصول پذیرفته شده حسابداری در پیمانهای بلندمدت، در صورت وجود قرارداد می‌توان درآمد را بر حسب پیشرفت کار شناسایی کرد که نتیجه آن این است که پیمانکار نه تنها اصل مطالبات خود را از کارفرمای پروژه با تأخیر دریافت می‌کند بلکه می‌بایست آن‌را به عنوان درآمد، شناسایی و مالیات عملکرد مبالغی را که دریافت نکرده و جزو اسناد یا حساب‌های دریافتنی است را نیز پرداخت کند. این تحقیق براساس مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی جریان نقدی پروژه‌های عمرانی انجام گرفته و به تحلیل تأثیرات موضوع مدیریت مالی و حسابداری پرداخته و با مصاحبه با مدیران و حسابداران خبره مشخص شد که می‌توان مشابه اصول تعریف شده در حسابداری صنعتی، بخشی از هزینه‌های پروژه را که می‌تواند خرید مصالح اولیه یا قسمت‌هایی از پروژه که در حین تولید باشد را به عنوان دارایی سازمان شناسایی و در ترازنامه به دوره بعد منتقل کرد. استفاده از تکنیک ارزش کسب شده در تحلیل دقیق‌تر روش هزینه به هزینه و درصد پیشرفت کار جهت شناسایی درآمد و همچنین ارایه مهلت بیشتر به سازمان‌های پروژه‌محور جهت پرداخت مالیات عملکرد ناشی از تنها بخش درآمدهای تحقق نیافته نیز پیشنهاد شده است.
یکی از اهداف بودجه‌بندی در کشور، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و افزایش درآمدهای اصل تحقق درآمد مالیاتی دولت است. قوانین و مقررات نیز در جهت تشویق بنگاه‌های اقتصادی به اظهار درست درآمدها و مشخص کردن عملکرد مالی آنها تهیه می‌شوند. لذا در این راستا طرح یکی از مباحث مورد اختلاف بین نظر حسابرسان و ممیزان مالیاتی با شرکت‌های پیمانکاری فعال در پروژه‌های عمرانی کشور که در واقع شناسایی درآمد است از اهمیت بالایی برخوردار است. در حسابداری مالی، درآمد فروش در زمان تحویل کالا همزمان با انتقال مزایا و مخاطرات مالکیت به خریدار شناسایی می‌شود. اما طبق اصول پذیرفته شده در حسابداری در پیمانهای بلندمدت ساخت، اصل تحقق درآمد در صورت وجود قرارداد می‌توان درآمد را نیز بر حسب پیشرفت کار شناسایی کرد که این امر استثنایی بر اصل تحقق درآمد است. به دلیل ماهیت فعالیت موضوع پیمانهای بلندمدت، تاریخ شروع پیمان و تاریخ تکمیل آن معمولاً در دوره‌های مالی متفاوتی قرار می‌گیرند که می‌بایست تخصیص درآمدها و هزینه‌ها به دوره‌هایی که در آن دوره عملیات موضوع پیمان اجرا شده است انجام شود. نتیجه این امر شناسایی درآمد به روش تعهدی است. بنابراین مسأله اصلی در حسابداری پیمانهای بلند مدت، تخصیص درآمدها و هزینه‌های پیمان به دوره‌هایی است که در آن دوره‌ها عملیات موضوع پیمان اجرا می‌شود. این در حالی است که باتوجه به شرایط حال حاضر اعتبارات پروژه‌های عمرانی، بازه زمانی کارکرد واقعی کار و تهیه صورت‌وضعیت آن در پروژه‌ها و زمان لازم جهت دریافت مطالبات پیمانکار عملاً زمانی زیادی را به خود اختصاص می‌دهد که نتیجه آن بدین معنی است که پیمانکار نه تنها اصل مطالبات خود را از کارفرمای پروژه با تأخیر دریافت می‌کند، بلکه می‌بایست قبل از تحقق درآمد آن‌را شناسایی و مالیات عملکرد وجه نقدی را که دریافت نکرده است و جزو اسناد و یا حساب‌های دریافتنی است را نیز پرداخت کند. از آن‌جایی که سازمان امور مالیاتی کشور در سال‌های اخیر اقدامات مثبتی در جهت ایجاد مشوق‌های مالیاتی در اظهار عملکرد سازمان‌ها و فرهنگ‌سازی در این زمینه انجام داده است، لذا از نظر نگارندگان این مقاله همخوانی روش‌ها و مبانی محاسبه مالیات عملکرد شرکت‌های فعال در پروژه‌های عمرانی با واقعیت‌های جامعه پیمانکاری می‌تواند قدم مثبتی در جهت تشویق مؤدیان مالیاتی در این حوزه به اظهار شفاف عملکرد مالی آنها باشد.
این تحقیق بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی استانداردها و روش‌های شناسایی سود پیمانکاران براساس حسابداری قراردادهای بلندمدت پیمانکاری انجام شده و با مقایسه جریان نقدی پروژه‌های عمرانی حال حاضر کشور و روش‌های تعیین درصد پیشرفت پروژه به تحلیل چالش‌های به‌وجود آمده در این حوزه پرداخته و ضمن بررسی تأثیرات موضوع فوق با مصاحبه با مدیران فعال و حسابداران خبره در این بخش به شناسایی راهکارهای پیشنهادی پرداخته شده است.
روش‌های شناسایی درآمد در قراردادهای بلندمدت پیمانکاری
در حسابداری مالی، درآمد فروش در زمان تحویل کالا همزمان با انتقال مزایا و مخاطرات مالکیت به خریدار شناسایی می‌شود. چنان‌چه پیمانکاری بدون بستن قرارداد به ساخت و ساز اشتغال ورزد کل سود باید در مقطع فروش شناسایی شود. مانند پیمانکارانی که به انبوه‌سازی یا سرمایه‌گذاری در مسکن می‌پردازند.
مؤسسات پیمانکاری می‌توانند برای شناسایی درآمد پیمانکاری از 3 روش پذیرفته شده زیر پیروی کنند:
الف- روش کار تکمیل شده
ب-روش شناخت درآمد به هرمیزان مخارج قابل بازیافت
ج- روش درصد پیشرفت کار
کاربرد هر یک از 3 روش فوق به توانایی پیمانکار در برآورد قابل اتکای مخارج، درآمد و میزان پیشرفت پیمان و همچنین الزامات مقرر در استانداردهای حسابداری بستگی دارد که ذیلاً به بررسی هر یک از آنها می‌پردازیم.
روش کار تکمیل شده:
در روش کار تکمیل شده، درآمد، هزینه و سود ناخالص پیمان هنگامی شناسایی می‌شود که کل پیمان یا بخش
عمده‌ای از آن تکمیل شده و تنها کارهای جزیی آن باقی مانده باشد. مثلاً در پیمانهای بلندمدت ساخت، چون در تاریخ تحویل موقت، عملیات موضوع پیمان اجرا شده و مخارج باقی مانده و احتمال خطر از نظر مبلغ ناچیز است، کار از نقطه نظر پیمانکار پایان یافته تلقی می‌شود.
در روش کار تکمیل شده، مخارج و مبلغ کارکرد صورت‌وضعیت موقت کارها در طول اجرای طرح به حساب پیمان در دست اجرا و حساب صورت‌وضعیت‌های تأیید شده منظور می‌شود. اما شناسایی درآمد، هزینه و سود ناخالص پیمانکار زمانی صورت می‌گیرد که کار پایان یافته یا به مراحل پایانی رسیده باشد. در تاریخ تهیه صورت‌های مالی، مانده حساب روش‌های شناسایی درآمد در قراردادهای بلندمدت پیمانکاری پیمان در دست اجرا و حساب صورت‌وضعیت‌های تأیید شده از یکدیگر کسر می‌شود و نتیجه در ترازنامه جزو دارایی یا بدهی گزارش می‌شود.
در روش کار تکمیل شده شناسایی درآمد، هزینه و سود ناخالص پیمان هنگامی صورت می‌گیرد که کل پیمان یا بخش عمده‌ای از آن تکمیل شده باشد. از این رو، پیش از پایان کار، سودی در صورت سود و زیان گزارش نمی‌شود. مزیت اصلی کار تکمیل شده این است که سود پیمان زمانی شناسایی می‌شود که کار پایان یافته یا به مراحل پایانی رسیده باشد. در این روش، خطر شناسایی سودهایی که ممکن است به دست نیاید به حداقل می‌رسد. انتقاد اساسی در روش کار تکمیل شده این است که اطلاعات مربوط به درآمد، هزینه و سود ناخالص پیمان به موقع ارایه نمی‌شود، زیرا همواره بین زمان انجام کار و زمان شناخت سود مربوط به آن فاصله وجود دارد. در نتیجه، درآمدی که در هر دوره مالی گزارش می‌شود میزان کار انجام شده طی آن دوره را بر روی پیمان‌ها نشان می‌دهد و تصمیم‌گیری بر مبنای آن احتمالاً مفید نخواهد بود. یعنی، اگر چند پیمان بزرگ همگی در یک دوره مالی تکمیل شود و در دوره‌های قبل پیمانی به پایان نرسیده باشد و یا در دوره‌های بعد پیمانی تکمیل نشود، با وجود ثبات فعالیت‌های انجام شده میزان سودی که گزارش می‌شود و سودی که به سهامداران تعلق می‌گیرد نادرست خواهد بود.
روش شناخت درآمد به میزان مخارج قابل بازیافت
نتیجه نهایی پیمان اغلب در مراحل اولیه کار قابل پیش‌بینی نیست. در مواردی که پیمانکار نتواند نتیجه پیمان را به نحوی قابل اتکا برآورد کند، اما احتمال بازیافت مخارج انجام شده وجود داشته باشد اولاً درآمد پیمان فقط تا میزان مخارج انجام شده‌ای که احتمال بازیافت آن وجود دارد شناسایی می‌شود و ثانیاً مخارج پیمان در دوره وقوع به‌عنوان هزینه شناسایی می‌شود.
به این ترتیب در این روش مادامی‌که کار پیمان تکمیل نشده است، سودی در جریان پیشرفت کار شناسایی نمی‌شود. هرگاه ابهاماتی که موجب شده است تا پیمانکار نتواند نتیجه نهایی پیمان را به‌نحوی قابل اتکا برآورد کند، برطرف شود، حسابداری پیمان به روش درصد پیشرفت کار انجام می‌گردد. در این روش چنان‌چه مخارج انجام شده از درآمد قابل بازیافت نباشد زیان مربوطه به عنوان هزینه دوره شناسایی می‌شود.
روش درصد پیشرفت کار
در روش درصد پیشرفت کار درآمد، هزینه و سود ناخالص پیمان به تدریج، به تناسب پیشرفت یا درجه تکمیل پیمان در پایان هر دوره مالی اندازه‌گیری و شناسایی می‌شود. در این روش، چنان‌چه برآورد مخارج لازم برای تکمیل پیمان به شکل معقولی امکان‌پذیر باشد شناسایی سود ناخالص پیمان در پایان هر دوره مالی به ترتیب زیر انجام می‌گیرد:
- برآورد کل درآمد یا مبلغ پیمان
- برآورد کل هزینه پیمان
- برآورد کل سود ناخالص پیمان
- اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار
- محاسبه مبلغ درآمد، هزینه و سود ناخالص دوره جاری
برآورد کل درآمد یا مبلغ پیمان:
برای برآورد کل درآمد یا مبلغ پیمان باید موارد زیر را در نظر گرفت:
- مبلغ اولیه پیمان
- مبلغ کارهای جدید
- تغییر مقادیر کار (تغییر مقادیر کار هنگامی جزو درآمد پیمان به حساب می‌آید که پیمانکار نسبت به تصویب
آن مطمئن باشد و همچنین درآمد ناشی از این تغییرات را بتوان به نحو معقول اندازه‌گیری کند).
- مبلغ مورد مطالبه پیمانکار در نتیجه تغییرات مفاد قرارداد و تعدیل آحاد بهای کار
- جرایم احتمالی تأخیرات
برآورد کل هزینه پیمان
کل هزینه برآوردی پیمان به ترتیب زیر از حاصل جمع هزینه‌های واقعی انجام شده اصل تحقق درآمد و برآورد باقی‌مانده هزینه‌های لازم برای تکمیل کار به دست می‌آید. در صورتی که برآورد باقی‌مانده هزینه‌های لازم برای تکمیل کار بین دو مبلغ قرار گیرد، مبلغی که به سود کم‌تر می‌انجامد باید انتخاب شود.
برآورد کل سود ناخالص پیمان
پس از آن‌که کل درآمد و اصل تحقق درآمد هزینه برآوردی پیمان محاسبه شد کل سود ناخالص برآوردی پیمان از حاصل تفاضل درآمد و کل هزینه‌های برآوردی محاسبه می‌شود.
برآورد درآمد و هزینه و در نتیجه سود ناخالص پیمان تحت تأثیر ابهامات گوناگونی نظیر موارد زیر است که اغلب به آثار رویدادهای آینده بستگی دارد.
- احتمال بروز حوادث قهری و غیرمترقبه تغییر سطح عمومی قیمت‌ها
- تغییرات احتمالی در مقررات دولتی و دستگاه کارفرما
- تعلیق کار از طرف کارفرما
- تغییر در صاحبان سهام، میزان سهام یا مدیران شرکت پیمانکاری
بنابراین اقلام برآوردی پیمان باید در پی وقوع رویداد‌ها و رفع ابهامات در هر دوره مالی بازنگری شود. بدین ترتیب، کل سود ناخالص برآوردی پیمان در دوره‌های مختلف ممکن است تغییر کند.
اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار
مشکل اساسی در به‌کارگیری روش درصد پیشرفت کار، تعیین معیار یا ضابطه برای اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار و برآورد مخارج لازم برای تکمیل پیمان است. پیش‌دریافت‌ها و مبالغ دریافتی در ازای پیشرفت کار معمولاً معیار مناسبی برای تشخیص درجه تکمیل پیمان نیستند. از این‌رو بنابر معمول نمی‌توانند معادل کار انجام شده تلقی شوند.
میزان پیشرفت کار را می‌توان بر اساس ورودی‌های پیمان برحسب مخارج انجام شده، ساعات کار مصرف شده، مبلغ دستمزد، مقدار مواد مصرفی و یا بر اساس خروجی‌های پیمان بر حسب کیلومتر، تعداد واحدهای تولید شده یا ارزش افزوده تعیین کرد. در هر حال، هدف از به‌کارگیری این معیار‌ها تعیین میزان دقیق کار انجام شده است. بنابراین، برای انتخاب مناسب‌‌ترین اصل تحقق درآمد معیار به منظور تعیین درجه تکمیل کار باید ویژگی‌های هر پیمان به‌دقت بررسی و تجزیه و تحلیل شود.
تعیین میزان پیشرفت کار بر اساس خروجی‌های پیمان هنگامی مناسب است که مخارج لازم برای تکمیل هر بخش از کار تقریباً ثابت باشد. از آن‌جا که در بیشتر قراردادهای بلند مدت پیمانکاری، عملیات اجرایی مستلزم تکمیل بخش‌های ناهمگن است درصد پیشرفت کار معمولاً بر حسب ورودی‌های پیمان اندازه‌گیری می‌شود. رایج‌‌ترین راه برای اندازه‌گیری درصد پیشرفت کار بر حسب ورودی‌های پیمان، مقایسه مخارج واقعی انجام شده به کل مخارج برآوردی پیمان است که روش هزینه به هزینه نامیده می‌شود و از تقسیم مخارج واقعی انجام شده به کل مخارج برآوردی پیمان به‌دست می‌آید. در اندازه‌گیری درصد پیشرفت کار بر حسب ورودی‌های پیمان اقلامی که خریداری شده اما در پیمان به‌کار نرفته است نباید جزو مخارج واقعی پیمان منظور شود.
دیدگاه شما