بورس اوراق بهادار چیست؟ راهنمای معامله اوراق بهادار
انواع اوراق بهادار کدامند؟ نحوه سرمایه گذاری و معامله اوراق بهادار به چه صورت است؟ برای آشنایی و نحوه معامله بورس اوراق بهادار این مطلب را مطالعه کنید.
بازار بورس اوراق بهادار یک بازار قانونمند و ساختاریافته است که در آن، سهام شرکتها و اوراق اسناد مشارکت عرضه میشود. این بازار یکی از بهترین بازارهای سرمایهگذاری است که در صورت شناخت و تسلط کامل به آن میتوان معاملات پرسودی را انجام داد.
بازار بورس اوراق بهادار یا به اختصار بازار بورس، به بازار اول اصلی و اول فرعی و بازار دوم تقسیم می شود و شرکت ها بر اساس شرایط و قوانین می توانند در هریک از بازار های بورس پذیرش شوند و نماد آنها مورد معامله قرارگیرد. البته پذیرش در این بازار نیازمند کسب تأییدیه ای است که پس از بررسی های گوناگون و نسبتاً دشواری صورت می گیرد. بسیاری از شرکت ها موفق به کسب مجوز پذیرش در این بازار نمی شوند و نمی توانند به بازار بورس وارد شوند. به همین دلیل بسیاری از شرکت ها، برای ورود به دیگر بازار ها اقدام می کنند. در این بخش با بازار بورس اوراق بهادار ایران و همینطور نحوه معامله در این بازار آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
بورس اوراق بهادار چیست؟
در بازار بورس اوراق بهادار میتوان اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار یا اسناد مالی باارزش کرد. دلیل تأسیس این بازار، جلوگیری از خسارتهای سنگین سرمایهگذاران بود. در گذشته، تمام ضررهای مالی متوجه خود سرمایهگذار میشد که این موضوع، احتمال ورشکستگی کامل را به دنبال داشت و جبران آن بسیار مشکل بود به همین خاطر بسیاری از کشورهای جهان به منظور حمایت از سرمایهگذاران، بازار بورس اوراق بهادار را تأسیس کردند.
این بازار تحت عنوان شرکت سهامی عام در حال اداره شدن است و در آن، شرکتهای سهامی مختلف حضور یافتهاند. این شرکتها، مجاز به فروش اوراق مشارکت و سهام خود بوده و میتوانند طبق ضوابط تعیینشده سرمایهگذاران بیشماری را جذب کنند. بنابراین با تقویت این بازار میتوان رونق اقتصادی در کشور ایجاد کرده و سرمایه خود را چندین برابر کرد که البته لازمه این موارد تسلط کافی به قوانین و ضوابط تعیینشده از سوی سازمان بورس است که ما این قوانین بورسی را به شما عزیزان آموزش خواهیم داد.
تاریخچه بورس اوراق بهادار در ایران
اولین گام برای تأسیس بورس اوراق بهادار تهران در سال 1315 برداشته شد. در آن برهه زمانی، کارشناسان خارجی زیادی جهت بهبود شرایط اقتصادی و بانکداری کشور استخدام شدند که دولت از بین این کارشناسان خبره، شخصی به نام وان لوترفلد را که اصالتی بلژیکی داشت مأمور راهاندازی بورس ایران کرد. این شخص به همراه همکار هلندی خود موفق به تدوین اساسنامه بورس شدند و بانک ملی نیز منابع مالی را موردبررسی قرار داد اما با شروع جنگ جهانی دوم این طرح اقتصادی بزرگ به فراموشی سپرده شد و ایران با مشکلات مختلف اقتصادی و امنیتی مواجه شد. در سال 1333 نیز مجدد کارگروهی جهت راهاندازی بورس تشکیل شد که متشکل از بانک مرکزی، وزارت بازرگانی، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن بود. آنها بعد از 12 سال تلاش و تحقیق در سال 1345 موفق شدند قوانین لازم جهت کاربردهای اوراق منفعت تأسیس بورس اوراق بهادار ایران را تدوین کنند. در نهایت، لایحه مربوط به تأسیس بورس در اردیبهشت همان سال به تصویب مجلس رسید و بازار بورس اوراق بهادار کشور رسماً فعالیت خودش را در 15 بهمن 1346 با دو شرکت نفت پارس و بانک صنعت و معدن شروع کرد.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار، سندی است که دارنده قانونی را مشخص کرده و ارزش مالی دارد. همچنین این سند قابلیت خرید و فروش داشته و از آن جهت انتقال دارایی استفاده میکنند. سازمانی که این اوراق را صادر میکند نهاد صادرکننده اوراق است و کارگزاریها نیز با این نهاد در ارتباط بوده و اوراقهای مختلف را برای متقاضیان خریداری میکنند. همچنین اوراق بهادار در انواع مختلف صادر شده و هر یک از آنها شرایط ویژهای دارند.
انواع اوراق بهادار
از انواع اوراق بهادار میتوان به اوراق صاحبان سهام، اوراق بدهی و اوراق مشتقه اشاره کرد. البته این اوراقهای بهادار نیز دارای زیرمجموعه جداگانهای هستند که در قسمت زیر یکایک آنها را توضیح دادهایم:
اوراق بهادار صاحبان سهام
اولین اوراقی که به بررسی آن میپردازیم اوراق بهادار صاحبان سهام است. این اوراق یکی از رایجترین اوراقهای بهادار است که بیشتر سرمایهگذاران از آن جهت سودآوری استفاده میکنند. تمام شرکتهایی که مجوز حضور در بورس ایران را به دست میآورند باید مرحله ارزشگذاری را طی کنند. در واقع، سازمان بورس بر اساس پارامترهای تعیینشده اقدام به ارزشگذاری شرکت و سهام آن میکند و ارزش اسمی برگه سهام اوراق بهادار آن شرکت را مشخص میکند. شرکت نیز قسمتی از برگههای اوراق بهادار یا سهام خود را در بازار بورس ارائه کرده و سرمایهگذاران میتوانند با خرید این اوراق در کسبوکار آن مرکز سهیم شوند.
خریداران این نوع اوراق بهادار، علاوه بر اینکه از افزایش قیمت آن سود میبرند از امتیازات ویژهای نیز کاربردهای اوراق منفعت بهرهمند میشوند. برای مثال شرکت در سال مالی، سود به دستآمده از فعالیتهای خود را بین دارندگان برگههای اوراق بهادار تقسیم کرده و طبیعتاً فردی که سهام بیشتری را خریداری کرده باشد، سود بیشتری هم به حسابش واریز میشود.
اوراق بهادار بدهی
اوراق بهادار بدهی مخصوص شرکتهایی انتشار مییابد که نتوانستهاند سرمایه موردنظر کسبوکار خود را تأمین کنند و به نوعی مابقی سرمایه را از سرمایهگذاران فعال در بورس قرض میگیرند. این اوراق اینگونه است که شرکت متقاضی بابت دریافت مبلغی از خریدار در بازههای زمانی مشخص، مبلغ توافق شده از قبل را به حساب خریدار واریز میکند و در وقت سررسید نیز کل مبلغی را که در ابتدا از خریدار دریافت کرده بود مجدد به او بازمیگرداند. بنابراین خریدار، مالک سهام نیست و تنها سود نقدی دریافت میکند.
ریسک این اوراق نسبت به سایر اوراق بهادار بسیار پایین بوده و این معامله کاملاً به نفع دو طرف است؛ زیرا خریدار علاوه بر دریافت اصل پول خود به صورت مرتب، مبالغی را دریافت میکند و شرکتها نیز به جای دریافت وامهای بانکی که دریافت آنها بسیار سخت و زمانبر است، از این نوع اوراق استفاده میکنند. همچنین برخلاف اوراقهای دیگر که امکان دریافت نکردن سود وجود دارد در این اوراق دریافت سود حتمی است.
این اوراق با توجه به نوع شرکتی که آن را صادر کرده است به انواع مختلفی مانند اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق خزانه دولتی، اوراق صکوک شرکتی، اوراق منفعت، اوراق استصناع، سهام امتیاز، اوراق بهادار وثیقهای، گواهی سپرده، اوراق مرابحه و اوراق سلف موازی استاندارد تقسیم میشود.
اوراق بهادار مشتقه
اوراق بهادار مشتقه، اوراقی است که در بازار بورس و حتی خارج از آن کارایی دارد. این اوراق مانند اوراق صاحبان سهام، ارزش مادی ندارد و ارزش آن به کالای فیزیکی خریداری شده بستگی دارد. این اوراق بهادار به منظور خرید کالاهای فیزیکی مختلف عرضه میشود و پشتوانه آن محصولاتی مانند سکه، زعفران و ارز است. البته برآورد ارزش اوراق مشتقه به کالا محدود نمیشود و سهامهای بورسی، سودهای بهره و داراییهای موجود در بورس نیز میتوانند ارزش اوراق مشتقه را تعیین کنند. این اوراق بهادار هم 4 زیرمجموعه دارد که عبارتاند از قراردادهای سلف، معاوضه، آتی و اختیار معامله که همگی آنها قابل معامله در بازارهای بینالمللی هستند.
تفاوت اوراق بهادار با اوراق مشارکت
بسیاری از افراد تصور میکنند که اوراق بهادار همان اوراق مشارکت است که این تصور کاملاً اشتباه است. اوراق بهادار همانطور که اشاره شد مدلهای مختلفی دارد که اوراق مشارکت یکی از انواع آن است. درواقع، اوراق مشارکت یکی از زیرمجموعههای اوراق بهادار بدهی است و کارکرد آن نیز اینگونه است که خریدار، هم در قیمت اوراق و هم در سود مشارکت سهیم میشود.
بیشتر بخوانید: انواع روش های سرمایه گذاری در بورس
اهداف بازار بورس اوراق بهادار
از اهداف بازار بورس اوراق بهادار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- توسعه بازار به کمک شیوههای نوین و فناوریهای روز و فکر شده
- تأمین مالی شرکتهای ایرانی به کمک گردش سرمایه
- کنترل بازار و شفافسازی قیمت محصولات اساسی
- تشویق سرمایهگذاران به حضور در بازار سرمایه
- کاهش نرخ بیکاری و استفاده از سرمایههای انسانی
- انجام معاملات قانونی با کمترین ریسک
- دسترسی راحتتر به شرکتهای تولیدی
- همکاری بهتر عرضهکنندگان و خریداران با یکدیگر
شرایط خرید بورس اوراق بهادار
در این قسمت به بررسی شرایط خرید بورس اوراق بهادار ایران پرداختهایم. با خرید اوراق بهادار میتوانید سرمایه خود را افزایش داده و آن را در یک محیط امن و قانونی نگهداری کنید. مراحل خرید اوراق بهادار به ترتیب زیر است:
مرحله اول) رجوع به یکی از کارگزاریهای معتبر
اولین مرحله برای خرید اوراق بهادار این است که عضو یک کارگزاری شوید و اطلاعات هویتی شما برای سازمان بورس و مراکز نظارتی ارسال شود که این کار توسط کارگزاریهای سراسر کشور صورت میگیرد. بنابراین گام نخست این است که به عضویت یک کارگزاری معتبر درآیید.
مرحله دوم) عضویت در سامانه سجام
این سامانه به منظور مبارزه با پولشویی راهاندازی شده است و همه افراد حقیقی و حقوقی متقاضی باید در این سامانه اطلاعات خود را ثبت کنند و به نوعی احراز هویت شوند. بنابراین بدون ثبتنام در این سامانه اجازه حضور در بازار بورس را به دست نمیآورید. بعد از اینکه مدارک خود را که شامل کپی کارت ملی و شناسنامه است به کارگزاری تحویل دادید و در سامانه سجام نیز ثبتنام کردید، یک کد بورسی برای شما ارسال میشود. البته این کد بلافاصله صادر نمیشود و معمولاً چند روز زمان میبرد تا به ایمیل شما ارسال شود. همچنین همزمان با کد بورسی یک کد آنلاین نیز برای شما ارسال خواهد شد که از طریق آن میتوانید معاملات اوراق بهادار را انجام دهید. بنابراین با استفاده از کد آنلاین میتوانید وارد سامانه معاملاتی بورس اوراق بهادار شوید. ضمن اینکه، باید 1 ماه از ارسال کد بورسی بگذرد و سپس به دادوستد بپردازید.
مرحله سوم) پرداخت مبلغ به حساب معاملاتی
در این مرحله، مبلغی را که جهت سرمایهگذاری و خرید اوراق در نظر گرفتهاید باید به حساب معاملاتی خود انتقال دهید. این حساب نزد کارگزار محفوظ بوده و درواقع، کارگزار رابط بین شما و فروشنده است.
مرحله چهارم) خرید اوراق بهادار
در این مرحله که آخرین مرحله است میتوانید وارد سامانه شوید و سهامهایی که مایل به خرید آنها هستید را انتخاب کنید. بعد از انتخاب سهام، کارگزار سفارش شما را بررسی کرده و آن را به سیستم معاملاتی سازمان بورس انتقال میدهد و در نهایت آن سهام متعلق به شما میشود.
نحوه خرید اوراق بهادار بدون کد بورسی
خرید اوراق بهادار بدون کد بورسی نیز امکانپذیر است. در این شیوه، خریداران به صورت غیرمستقیم و از طریق صندوقهای سرمایهگذاری و سبد گردانها اقدام به خرید اوراق بهادار میکنند. بنابراین سرمایهگذاران با در اختیار گذاشتن سرمایه خود نزد صندوق سرمایهگذاری میتوانند خرید اوراق بهادار را انجام دهند و دیگر به کد بورسی نیاز ندارند. در صورتی هم که خود فرد بخواهد مراحل خرید اوراق را انجام دهد بایستی کد بورسی داشته باشد.
میزان کارمزد خرید اوراق بهادار
میزان کارمزد خرید اوراق بهادار برابر است با 1/5 درصد از کل مبلغ تبادل شده بین خریدار و فروشنده که این مبلغ به دلیل پیگیری کارهای مربوط و ارتباط با سازمان بورس در اختیار کارگزار قرار میگیرد.
سرمایهگذاری و معامله اوراق بهادار
اوراق بهادار بیانگر بنگاهی است که در آن، از شرکتهای تولیدی گرفته تا سایر نهادهای تجاری به دنبال جذب سرمایه هستند و در طرف مقابل نیز عموم مردم قرار دارند که به دنبال افزایش سرمایه خود در یک محیط قانونمند هستند. بنابراین معامله اوراق بهادار، هر دو طرف را به هدف تعیینشده و مقصود خود میرساند. ضمن اینکه، سرمایهگذاری در اوراق بهادار در حال جایگزین شدن وامهای بانکی است و بسیاری از سرمایهگذاران، اولویت خود را این بازار قرار دادهاند. یکی از دلایل جذب شدن سرمایهگذاران در بازار بورس اوراق بهادار این است که این بازار تنوع بالایی داشته و در حوزههای مختلف آن میتوان اقدام به سرمایهگذاری کرد.
کلام آخر اینکه پیش از وارد شدن به این بازار باید با قوانین، شرایط و تکنیکهای مختلف آن آشنا شوید تا هنگام انجام معامله به انتخابهای درستی دست بزنید. ما در کارگزاری سرمایه و دانش در تلاش هستیم تا شما عزیزان را با صفر تا صد بورس آشنا کنیم و درنهایت با یک دانش و آگاهی کامل در این بازار حضور یابید.
بررسی کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت توسط مدیران شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
هدف این تحقیق، بررسی میزان استفاده از ابزارهای حسابداری مدیریت و اثربخشی هر یک از ابزارهای تحت بررسی است. این تحقیق از نوع پیمایشی، و برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه کتبی که اعتماد و اعتبار آنها مورد تایید قرار گرفته، استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که مدیران شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از ابزارهای بودجهبندی، تجزیه و تحلیل انحرافات و تجزیه تحلیل سر به سر استفاده میکنند. همچنین مدیران از ابزارهای کارت ارزیابی متوازن، فرآیند مهندسی مجدد، حسابداری سنجش مسئولیت، هزینهیابی بر مبنای هدف و هزینهیابی بر مبنای فعالیت چندان استفاده نمیکنند. این تحقیق نشان داد که ابزارهای بودجهبندی، تجزیه تحلیل انحرافات و تجزیه و تحلیل سر به سر بیشترین اثربخشی را دارد. همچنین ابزارهای فرایند مهندسی مجدد، حسابداری سنجش مسئولیت و هزینهیابی بر مبنای فعالیت نیز اثربخش است. مهمترین موانع استفاده از ابزارهای حسابداری مدیریت مورد بررسی به ترتیب هزینه و منفعت بهکارگیری ابزارها، کمبود نیروی انسانی زبده از نظر علمی و تجربی و اتخاذ سیاستهای مقطعی و کوتاهمدت توسط دولت است.
کلیدواژهها
- حسابداری مدیریت
- ابزارهای حسابداری مدیریت
- کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت
- بورس اوراق بهادار تهران
20.1001.1.20088914.1389.1.2.6.2
مراجع
- اعتمادی، حسین و غلامرضا زارعی، (1384). عاملهای مؤثر بر لزوم استفاده از روش هزینهیابی بر مبنای هدف و مهندسی ارزش در صنعت خودرو سازی. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. شماره دوم. ص 43-24
- دستگیر، محسن و جواد عرب یار محمدی. (2005). بررسی موانع سیستم هزینهیابی هدف در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی های حسابداری و حسابرسی، شماره 39. ص 75-63
- فخاریان، ابوالقاسم و داور رشنو. (1373). عواملی مؤثر در عدم استفاده از کنترل های سنجش مسئولیت در شرکت ها. پایان نامه (کارشناسیارشد) . دانشگاه علامه طباطبائی.
- نمازی، محمد و عبد العظیم شکاری.(1379). بررسی کاربرد هزینه یابی بر مبنای فعالیت در افزایش بهره وری (کارخانه سیمان فارس). پایان نامه(کارشناسی ارشد).دانشگاه شیراز.
- نوروش، ایرج و بیتا مشایخی. (1384). نیازها و اولویت های آموزشی حسابداری مدیریت: فاصله ادراکی بین دانشگاهیان و شاغلین در حرفه حسابداری. بررسی های حسابداری و حسابرسی، شماره 41. ص 161 – 131
- Adams O. L. (1999)."A National Study of the Status of Managerial Accounting Practices in Higher Education Administration as Perceived by the Chief Financial Officers" Ph.D Dissertation. (UMI No .9946875).
- Chenhall & Langfield-Smith (1998). "Adoption and benefits of management accounting techniques and practices: An Australian study", Management Accounting Research, Vol. 9.
صکوک یا ابزارهای مالی اسلامی چیست؟
صکوک یا ابزارهای مالی اسلامی چیست؟ تعریف انواع صکوک به طور جامع
وظیفه بازارهای مالی پشتیبانی از بخش واقعی اقتصاد میباشد همه مؤسسات، شرکتها و سازمانها برای راه اندازی، تجهیز نمودن و گسترش فعالیتهایشان، به منابع مالی نیاز دارند که در بازارهای مالی این نیاز با استفاده از انتشار اوراق قرضه رفع میشود. اوراق قرضه ای که بر پایه قرض است با بهره میباشد که این مسئله از دید اسلام ربا و حرام است و برای تامین مالی از راه حلال و اسلامی اندیشمندان مسلمان در ابتدا به فکر ایجاد یک نظام بانکداری اسلامی و سپس به فکر طراحی یک بازار سرمایه اسلامی افتادند که در کشورهای اسلامی امروزه از ابزارهای مالی اسلامی یا صکوک در نظام تأمین مالی اسلامی، استفاده میشود. اما صکوک یا ابزارهای مالی اسلامی چیست؟ تعریف انواع صکوک به طور جامع؟
ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) چیست؟
صکوک به معنای سفته یا سند و مُعَرَّب واژهی چک در فارسی میباشد که اعراب این کلمه را وسیع کرده بر کلیهی انواع حوالجات، تعهدات و اسناد مالی بکار میبرند. صکوک، یک اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی میباشد که طراحی آن بر پایهی یکی از قراردادهای مورد تأیید اسلام بوده است و دارندگان اوراق به صورت مشاع مالک یک یا تعدادی از داراییها و منافع حاصل از آنها هستند
ساختار اجمالی اوراق بهادار اسلامی (صکوک)
۱-ابزارهای مالی غیر انتفاعی صکوک:
اوراق وقفی: اوراق بهاداری با نام میباشد که به یک قیمت اسمی معین برای یک مدت زمان معین، مثلا مدت احداث بک پروژه منتشر خواهد شد و به وقف کنندگانی که قصد دارند در طرحهای عام المنفعه شرکت کنند واگذار میشود.
۲-ابزارهای مالی انتفاعی صکوک:
ابزارهای مالی انتفاعی که سود و بازدهی معینی دارند و قابل فروش در بازار ثانوی میباشند:
ابزارهای مالی انتفاعی با سود و بادهی انتظاری:
انواع ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)
۱-اوراق قرض الحسنه
اوراق قرض الحسنه یکی از انواع صکوک میباشد. اوراق قرض الحسنه اوراق بهاداری است که طبق قرارداد این قرض بدون بهره منتشر خواهد شد و بر اساس قرارداد وضع شده، بدهکاری ناشر اوراق به دارندگان اوراق به میزان ارزش اسمی اوراق میباشد که باید در سر رسید به آن ها پرداخت شود.
انواع اوراق قرض الحسنه:
- اوراق قرض الحسنه بدون جایزه
- اوراق قرض الحسنه با جایزه
اوراق قرض الحسنه در ۳ زمینه با عملکرد کارآمد و موفق همراه میباشد:
- تأمین مالی برای طرح های عام المنفعه
- تأمین سرمایه ایجاد شغل برای اقشار کم درآمد
- اعطای وام قرض الحسنه جهت نیازهای ضروری به افراد
۲-اوراق اجاره
از مهمترین انواع صکوک میتوان به صکوک اجاره اشاره کرد. صکوک اجاره اوراق بهاداری میباشد که دارندگان آن به صورت مشاع، مالک قسمتی از دارایی میباشند که منافع حاصل آن طبق قرارداد اجاره به مصرف کننده یا بانی آن واگذار شده است. مدت زمان قرارداد اوراق اجاره تعیین شده است و می توانید اجاره بها را در هر دوره مانند با سررسیدهای ماهانه، ابتدای دوره، انتهای دوره، فصلی یا سالانه پرداخت نمایید. بر این اساس که صکوک اجاره اوراق بهاداری میباشد که مشخص کننده مالکیت مشاع فرد است، امکان اینکه آن را در بازار ثانویه و به قیمت تعیین شده توسط عامل های بازار معامله کرد، وجود دارد.
انواع اوراق اجاره:
انواع اوراق اجاره را میتوان بر سه اساس تقسیم بندی نمود: ۱-اوراق اجاره را بر اساس نوع عقد قرارداد:
- اوراق اجاره عادی
- اوراق اجاره به شرط تملیک
۲-اوراق اجاره را بر اساس نوع بانی:
- شرکت های عادی
- موسسات مالی
۳-اوراق اجاره را بر اساس نوع انتشار:
- اوراق اجاره تأمین دارایی
- اوراق اجاره رهنی
- اوراق اجاره تامین نقدینگی
۳-اوراق مرابحه
اوراق مرابحه یکی از انواع صکوک میباشد. اوراق مرابحه اوراق بهاداری است که دارندگان این اوراق بطور مشاع، مالک دارایی مالی (دینی) که حاصل شده بر اساس قرارداد مرابحه است و دارنده ورق مالک و طلبکار این اوراق دین میباشد. این اوراق بازدهی ثابتی دارند و قابل فروش در بازار ثانوی هستند.
انواع اوراق مرابحه
مهمترین انواع اوراق مرابحه عبارتند از:
- اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت های تجاری
- اوراق مرابحه رهنی
- اوراق مرابحه تأمین مالی
- اوراق مرابحه تأمین نقدینگی
۴-اوراق مضاربه
اوراق مضاربه یکی از انواع صکوک میباشد. مضاربه به معنی تجارت با سرمایه دیگری است و به زبان ساده اوراق مضاربه یعنی شخصی (مالک) ،مالی یا سرمایه ای را به شخص دیگری که همان عامل است، بدهد و در ازای آن، سهم مشخصی از سود آن سرمایه را بگیرد، سود اوراق مضاربه بستگی کامل به سود فعالیت تجاری دارد. سود اوراق کاملا متغیر و در پایان دوره مالی قطعی می شود به این دلیل که سود فعالیت تجاری تا حدودی قابل پیشبینی میباشد، اما در عمل عوامل مختلفی روی آن تاثیر میگذارد که احتمال دارد مغایر با پیشبینی درآید.
انواع اوراق مضاربه:
- اوراق مضاربه خاص
- اوراق مضاربه عام باسررسید
- اوراق مضاربه عام بدون سرسید
ویژگی های صکوک مضاربه
۱-قرارداد صکوک مضاربه براساس بیانیه ثبت میباشد که همه اطلاعات مشخص شده در شریعت مثل درصد تقسیم سود، ماهیت سرمایه و سایر اطلاعات مربوط به انتشار را در بر دارد. ۲- در صورتی که بازار اولیه و بازار ثانویه اوراق مضاربه بطور سالم رقابت داشته باشند و بر این اساس اداره شود، نرخ های بازدهی این اوراق به سمت نرخ های بازدهی بخش بازرگانی سوق داده شود و نرخ آن بخش به سمت نرخ بازدهی سرمایه در کل اقتصاد حرکت کند اوراق مضاربه ابزار مناسبی برای توزیع عادلانه ارزش اقزوده در کل اقتصاد خواهد بود.
۵-اوراق منفعت
اوراق منفعت یکی از انواع صکوک میباشد. یکی از راه هایی که برای جایگزینی اوراق قرضه، پیشنهاد شده اوراق بهاداری در بازار مالی اسلامی میباشد تحت عنوان اوراق بهادار منفعت، که میتواند با استفاده از قراردادهای مجاز شرعی طراحی شود و در توسعه کمی و کیفی بازار مالی کمک نماید. اورق منفعت اوراق بهاداری است که بیان میکند دارنده آن مالک مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام میباشد که در ازای پرداخت مبلغ مشخصی به او منتقل شده مانند حق استفاده از خدمات آموزشی دانشگاه برای ترم یا سال معین.
کاربردهای اوراق منفعت
اوراق بهادار منفعت در دو بخش عمده می تواند به کار گرفته شود:
- واگذاری منافع آینده دارایی های بادوام
- واگذاری خدمات آینده
فواید اوراق منفعت برای دارندگان آن
- یک نوع رزرو منافع و خدمات برای زمانی مشخص میباشد که شخص قادر خواهد بود طبق آن برنامه ریزی نماید
- استفاده کننده از منافع و خدمات با استفاده از اوراق منفعت اگر به نقدینگی نیاز داشته باشد یا تصمیم بگیرد از استفاده منافع و خدمات صرف نظر کند، قادر خواهد بود اوراق منفعت را به شخص دیگری واگذار نماید.
فواید ذکر شده باعث خواهد شد تا برای اوراق بهادار منفعت، عرضه و تقاضا و به دنبال آن بازار شکل گیرد. در صورتی بازار ثانویه از رونق بیشتری برخوردار خواهد بود که اوراق منفعت منافع و خدمات شفاف تر و انتشار دهندگان آن در ارائه منافع و خدمات پایبندتر به حقوق دارندگان اوراق باشند. میزان قیمت اوراق بهادار منفعت و سود حاصل از معامله آن ها به عوامل زیادی مانند قیمت اسمی منافع و خدمات، زمان و مکان ارائه منافع و خدمات اعتبار صاحبان دارایی و شرکت های خدماتی، نرخ بازدهی ابزارهای مالی مشابه بستگی خواهد داشت
۶-اوراق مزارعه
اوراق مزارعه یکی از انواع صکوک میباشد. مزارعه قراردادی میباشد که بر اساس آن، یکی از طرفین قرارداد، زمینی را برای یک مدت زمان مشخص در اختیار شخص دیگر قرار می دهد که آن را کشت کرده و سود حاصل شده را با هم تقسیم نمایند. در قرارداد مزارعه، صاحب زمین ( اگر وکیل یا ولی مالک نیز باشد کفایت می کند)، مزارع و کسی که روی زمین کار می کند، عامل یا زارع نامیده میشود.
شیوه اجرایی استفاده از اوراق مزارعه:
شیوه اجرایی استفاده از اوراق مزارعه باید اینگونه باشد که یک مؤسسه مالی فعال در بخش کشاورزی با مطالعات اولیه و شناسایی اراضی مناسب زراعت، متناسب با ارزش خرید و آماده سازی آن اراضی، اوراق مزارعه منتشر و در اختیار متقاضیان قرار می دهد، سپس با وجوه حاصل از واگذاری اوراق، آن اراضی را خریداری و برای زراعت آماده سازی مینماید سپس اراضی آماده زراعت را به قرارداد مزارعه به زراعین و کشاورزان بدون زمین می دهد تا روی آن زراعت و در پایان سال زراعی، محصول به دست آمده را طبق قرارداد تقسیم نمایند. مؤسسه مالی بعد از تحویل گرفتن سهم صاحبان اراضی از محصول و فروش آنها در بازار محصولات کشاورزی، ابتدا حق الوکاله خود را برداشته، سپس باقی مانده سود را بین صاحبان اوراق تقسیم خواهد کرد. این رویه تا زمانی که مؤسسه مالی منحل نشده است همه ساله تکرار خواهد شد.
۷-اوراق مساقات
اوراق مساقات یکی از انواع صکوک میباشد. اوراق مساقات اوراق بهاداری میباشد که طبق قرارداد مساقات طراحی شده است، ناشر اوراق مساقات با واگذاری اوراق مساقات، وجوه متقاضیان این اوراق را جمع نموده و با استفاده از آنها باغات قابل بهره برداری را خریداری مینماید و به وکالت از طرف دارندگان اوراق به قرارداد مساقات به باغبانان واگذار کرده تا به آنها رسیدگی نمایند و در آخر محصول حاصل شده را با هم تقسیم نمایند، در اوراق مساقات دارنده اوراق نقش مالک، ناشر نقش وکیل و باغبان نقش عامل در قرارداد مساقات را ایفا مینماید و اوراق مساقات سند مالکیت مشاع دارندگان اوراق بر باغات معین میباشد. سود حاصل شده از اوراق مساقات بصورت متعارف سالانه میباشد و به عوامل مختلفی مانند قیمت محصولات و هزینه های انجام گرفته مقدار تولید (برداشت محصول)، بستگی دارد، بر این اساس ناشر اوراق با اینکه می تواند بر اساس تجربه حاصل شده از سالیان گذشته و پیش بینی آینده، دامنه سود انتظاری را تخمین بزند، اما سود واقعی در پایان سال مالی مشخص خواهد شد.
۸-اوراق استصناع
اوراق استصناع یکی از انواع صکوک میباشد. استصناع در لغت به معنای طلب و سفارش ساخت کالایی میباشد و در عمل عرفی یعنی کسی، ساخت شیای را از صنعتگر یا هنرمندی تقاضا نماید و در اصطلاح حقوقی و فقهی، استصناع قراردادی میباشد که بر اساس آن یکی از طرفین قرارداد، در مقابل مبلغی مشخص، ساخت و تحویل چیز مشخصی را در مدت زمان مشخص نسبت به طرف دیگر به عهده خواهد گرفت. در قرارداد استصناع سه نکته وجود دارد که آن را از سایر قراردادها جدا مینماید:
- در قرارداد استصناع به طور معمول کالای مورد نظر موجود نیست و سازنده در آینده آن را ساخته و تحویل خواهد داد
- در قرارداد استصناع تهیه مواد اوّلیه و لوازم کار به عهده سازنده آن میباشد
- بهطور معمول در زمان انعقاد قرارداد کل ثمن پرداخت نخواهد شد بلکه بخشی از آن به عنوان پیش پرداخت داده میشود و بخش دیگر به صورت دفعی یا تدریجی تا زمان تحویل کالا یا حتی بخشی از آن به بعد از تحویل پرداخت خواهد شد
تأمین مالی از طریق اوراق استصناع
شرکت های دولتی، دولت، شهرداری ها، و بخش خصوصی برای تأمین مالی طرح های عمرانی و توسعه ای می توانند از طریق استصناع اقدام نمایند. این عمل به دو روش استصناع مستقیم و غیر مستقیم قابل اجرا خواهد بود.
۹-اوراق سلف (سلم)
اوراق سلف (سلم) یکی از انواع صکوک میباشد. در ساختار صکوک سلف(سلم)، یک مؤسسه با مؤسسه دیگری به عنوان نماینده از طرف خریداران صکوک سلف وارد قرارداد خواهد شد و هدف از این قرارداد، این میباشد که بین کالاها و خریداران واسطه شود و تحت عنوان یک رابط جهت آسان نمودن فعالیت اقدام نماید. توجه داشته باشید کالاهایی که در صکوک سلف قرار میگیرند نباید جزء کالاهایی باشد که برای این عقود در شرع مجاز دانسته نشدهاند بنابراین انواع طلا و سکه را نمیتوان جهت انتشار صکوک سلف به عنوان دارایی پایه قرار داد. در ساختار صکوک سلف، متعهد قرارداد میبندد که از طرف دارندگان نهایی صکوک، کالا را خریداری و جهت فراهم کردن سود دارندگان صکوک، این دارایی را به فروش برساند. متعهد در قبال انجام این خرید و فروش، کمیسیون کارگزاری و حقالزحمه عاملیت دریافت مینماید. در واقع با انتشار اوراق سلف، شرکت ها میتوانند نیاز نقدینگی خود را رفع نمایند و سرمایهگذاران هم با خرید اوراق سلف این فرصت را دارند که کالای مورد نیاز خود را در تاریخ سررسید به قیمت مناسبی تهیه نمایند و در صورتی که قیمت کالا در بازار در تاریخ سررسید بالاتر از قیمت توافقی در قرارداد سلف باشد آنگاه مابهالتفاوت این دو مبلغ، سود سرمایهگذاران را تشکیل خواهد داد.
کاربردهای مهم اوراق سلف
- تأمین مالی بنگاه های اقتصادی
- جبران کسری بودجه
۱۰-اوراق مشارکت
اوراق مشارکت یکی از انواع صکوک میباشد در واقع یکی از ابزارهای مالی قابل استفاده در بازار سرمایه کشورهای اسلامی، اوراق بهادار مشارکت است که براساس قرارداد شراکت منتشر خواهد شد. اوراق مشارکت سندی میباشد که گویای مالکیت دارنده آن، نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکتهای تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، هر نوع تغییر قیمت دارائی متوجه صاحب اوراق مشارکت میباشد.
۱۱-اوراق جعاله
اوراق جعاله یکی از انواع صکوک میباشد. جعاله یعنی پاداشی که برای عامل عمل قرار می دهند و معنی آن در بیان فقها، به این صورت است که جعاله عقدی (قراردادی) میباشد که بر اساس آن، جاعل متعهد خواهد شد تا در برابر عملی که برای وی انجام می شود، پاداش معینی را به عامل پرداخت کند. اوراق جعاله اوراق بهاداری میباشد که دارندگان آن به صورت مشاع، مالک بخشی از دارایی میباشند که این دارایی ها طبق عقد جعاله در پروژه ها استفاده خواهد شد.
توسعه بازار بدهی سرعت گرفت
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه گفت: ورود ابزارهایی همچون اوراق رهنی مسکن نشان میدهد که بازار بدهی در ایران به سرعت در حال توسعه است.
به گزارش بورس24 ؛ غلامرضا ابوترابی با بیان اینکه مهمترین گام پس از طراحی و پیاده سازی موفق هر ابزار مالی، فرهنگ سازی و آشنا کردن سرمایه گذاران و آحاد جامعه نسبت به ابزارهای مالی جدید و کارکرد آن است که به نوعی بازاریابی ابزارهای مالی محسوب می شود، گفت: یکی از اوراق بهاداری که در بازار مالی اسلامی پیشنهاد شده، اوراق بهادار منفعت است که کاربردهای اوراق منفعت می تواند با استفاده از قراردادهای مجاز شرعی، طراحی و در توسعه بخش خدمات و توسعه کمی و کیفی بازار سرمایه اسلامی کمک کند.
وی در خصوص ماهیت اوراق منفعت و کاربردهای آن در بازار سرمایه افزود: یکی از ابزارهای تامین مالی قابل استفاده در بازار سرمایه، اوراق بهادار منفعت است که به توسعه بخش خدمات و توسعه کمی و کیفی بازار سرمایه اسلامی کمک می کند.
ابوترابی افزود: این اوراق از نوع ابزارهای انتفاعی با سود معین است. در حقیقت، ورق منفعت سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است؛ مانند گواهی حق اقامت در هتل معین برای روز معین، حق استفاده از خدمات آموزشی دانشگاه برای ترم یا سال معین، حق استفاده از یک ساعت پرواز برای مقصد معین و حق استفاده از خدمات حج یا عمره برای سال معین.
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه خاطرنشان کرد: خریداران با خرید اوراق منفعت، به نهاد واسط وکالت بلاعزل می دهند تا نسبت به عقد قرارداد اجاره یا اجاره آتی با بانی جهت استفاده از منافع دارایی های موضوع قرارداد و نیز انعقاد حق العمل کاری با بانی جهت انجام عملیات اجرایی بهره برداری از دارایی و ارائه هرگونه خدمات تکمیلی متناسب با موضوع اجاره اقدام کند.
وی اظهار داشت: خرید اوراق منفعت در بازار اولیه یا ثانویه به منزله قبول وکالت نهاد واسط بوده و وکالت نهاد واسط تا سررسید و تسویه نهایی اوراق، معتبر و غیرقابل عزل است. ابوترابی ادامه داد: اوراق بهادار منفعت در دو بخش عمده "واگذاری منافع آینده دارایی های بادوام" و "واگذاری خدمات آینده" می تواند به کار گرفته شود.
وی با بیان اینکه صاحبان دارایی های بادوام گاهی احتیاج به نقدینگی دارند و حاضرند برای تامین آن، بخشی از منافع حاصل از دارایی های بادوام خود را جلوتر واگذار کنند، گفت: در این موارد اگر صاحبان دارایی دنبال استفاده کننده نهایی (کسی که بخواهد در روز معین از منافع دارایی معین استفاده کند) باشند، احتمال موفقیت خیلی پایین و در حد صفر است؛ لذا برای حل این مشکل می توان از اوراق منفعت استفاده کرد.
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه افزود: به بیان دیگر صاحبان دارایی برای بخشی از منافع دارایی، اوراق منفعت استاندارد شده منتشر می کنند (اوراقی متحدالشکل با ارزش اسمی یکسان که هر یک از آنها حق استفاده از دارایی را برای مدت زمان معینی مشخص می کند)، سپس آنها را در مقابل مبلغ معینی به متقاضیان واگذار می کنند. یعنی دارندگان اوراق می توانند صبر کنند و در زمان معین از آن منافع استفاده کنند کما اینکه می توانند قبل از فرارسیدن مدت به دیگران واگذار کنند.
ابوترابی با اشاره به واگذاری خدمات آینده به عنوان کاربرد دوم اوراق منفعت نیز گفت: همانند صاحبان دارایی های بادوام، شرکت ها و موسسه های خدماتی هم گاهی برای تامین سرمایه در گردش یا توسعه فعالیت های اقتصادی، به منابع مالی نیاز پیدا می کنند و حاضرند بخشی از خدمات آینده خود را جلوتر واگذار کنند.
وی افزود: در این مورد نیز اگر شرکت های خدماتی به دنبال مشتری نهایی (استفاده کننده واقعی از خدمات) باشند، احتمال موفقیت در سطح پایین و نزدیک به صفر است؛ در حالی که استفاده از اوراق بهادار منفعت می تواند این مشکل را به آسانی حل کند.
ابوترابی درخصوص سازوکار اوراق منفعت به عنوان یکی از پرکاربردترین روش های تامین مالی از جمله در خریداری امتیاز بهره برداری از بزرگراه یا صندلی های هواپیما یا سوئیت های یک هتل برای یک دوره زمانی مشخص گفت: برای مثال، صاحب هتلی می خواهد حق استفاده از صد اتاق معین خود را از ابتدای سال معین تا هزار روز واگذار کند، برای این منظور تعداد صد هزار ورق بهادار که هریک بیانگر حق استفاده از اطاق خاص در تاریخ خاص است منتشر می کند.
وی افزود: سپس آنها را بر اساس ارزش فعلی منافع آینده به متقاضیان واگذار می کند. دارندگان اوراق، یا خودشان در زمان معین از آن اطاق ها استفاده می کنند یا تا آن زمان به اشخاص دیگر واگذار می کنند تا آنان از منافع مذکور استفاده کنند.
به گفته ابوترابی، واگذاری منافع آینده دارایی های بادوام از طریق اوراق منفعت، می تواند منافع ساعتی، روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه دارایی های با بازده مشخص چون منازل، ساختمان های تجاری و مسکونی، ورزشگاه کاربردهای اوراق منفعت ها، نمایشگاه ها، پارک ها، بزرگراه ها، اراضی زراعی، باغ ها، ویلاها را شامل شود.
وی در خصوص رویه اجرایی اوراق منفعت هم گفت: بانی (موسسه خدماتی)، طرح واگذاری منافع دارایی های بادوام یا محصولات خدماتی خود را شناسایی کرده و با مراجعه به امین (شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه) شرکت واسط مالی را تشکیل می دهد. سپس بانی (موسسه خدماتی)، طی قراردادی منافع دارایی های بادوام یا محصولات خدماتی خود را برای مدت زمان معینی به نهاد واسط مالی واگذار می کند.
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه افزود: نهاد واسط مالی(ناشر)، بعد از کسب مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار، به انتشار اوراق منفعت اقدام کرده، منافع و خدمات خریداری شده را به مردم (سرمایه گذاران مالی) واگذار کرده و وجوه سرمایه گذاران مالی را جمع آوری می کند. در آخر هم ناشر با استفاده از وجوه جمع آوری شده از واگذاری اوراق منفعت، بدهی خود به بانی از بابت خرید منافع و خدمات را می پردازد.
ابوترابی درپاسخ به این سوال که اوراق منفعت بیشتر برای چه صنایع و شرکت هایی مفید خواهد بود، گفت: شرکت های مختلف خدماتی همچون شرکت های سیاحتی، شرکت های حمل مسافر و بار اعم از زمینی، هوایی و دریایی، هتل ها، دانشگاه های دولتی، خصوصی، آموزشگاه ها، بیمارستان های تخصصی، رستوران ها و سالن های پذیرایی، می توانند از طریق انتشار اوراق منفعت، خدمات آینده خود را واگذار کنند.
ابوترابی خاطرنشان کرد: می توان گفت شرکت هایی که دارایی فیزیکی کمتری دارند و شرایط تامین مالی بر مبنای این نوع دارایی ها را بر اساس انواع اوراق قبلی طراحی شده (اجاره، مرابحه و. ) ندارند و در عوض بواسطه نوع عملیات خود دارای مطالبات بلندمدت یا منافع بلندمدت هستند می توانند از اوراق منفعت برای تامین مالی استفاده کنند.
وی ادامه داد: به عنوان مثال پیمانکار ساخت یک بزرگراه بر اساس قرارداد تا چند سال مالک عواید بزرگراهی است که آن را تکمیل کرده و می تواند برای مدت مشخص از عوارض دریافت شده بهره برداری کند. پیمانکار به پشتوانه منافع آتی و حقوق عوارضی که در آینده دریافت خواهد کرد، می تواند برای تامین مالی پروژه اوراق منفعت منتشر کند.
ابوترابی با اشاره به نمونه هایی از اوراق منفععت از جمله اوراق خدمات پستی، اوراق الکتریسیته، اوراق پروازی و اوراق آموزش گفت: مثلا اوراق تلفن ممکن است در بردارنده ۱۰۰۰ واحد خدمات تلفن باشد. یعنی واحد خدمت تلفن ممکن است این چنین تعریف شود: ۱۰۰ مکالمه محلی یا معادل آن به تناسب مسافت راه یا مکالمات بین المللی. این اوراق می تواند توسط شرکت تلفن به منظور تامین مالی بانی یا سرمایه در گردش طراحی شود.
وی همچنین با اشاره به چالش های تامین مالی در صنعت هایی مانند لیزینگ و ظرفیت تامین مالی از طریق اوراق منفعت اظهارداشت: توسعه فعالیت های لیزینگ مستلزم تامین منابع مالی مناسب جهت تامین دارایی های مورد اجاره است.
ابوترابی با بیان اینکه شرکت های لیزینگ، دسترسی نامحدود به منابع مالی ندارند، گفت: ارائه روش های جدید تامین مالی برای خروج از این بن بست منجر به کاربردهای اوراق منفعت فرصت های جدیدی برای این صنعت خواهد شد و شرکت های لیزینگ از جمله شرکت هایی هستند که دارایی فیزیکی محدودی دارند. در عوض این شرکت ها به واسطه نوع عملیات خود دارای مطالبات بلندمدت یا منافع بلند مدت هستند و می توانند از اوراق منفعت و خرید دین برای تامین مالی استفاده کنند.
وی همچنین با اشاره به اینکه در حال حاضر دستورالعمل تامین مالی از طریق اوراق منفعت فراهم شده است، اظهار داشت: مدل دستورالعمل جدید تامین مالی از طریق اوراق منفعت، بر مبنای عوایدی است که از یک دارایی و یا خدمات حاصل می شود.
ابوترابی درخصوص راه های توسعه اوراق منفعت در بازار سرمایه و اینکه بازاریابی ابزارهای مالی جدید در بازار سرمایه از جمله اوراق منفعت در چه وضعیتی است، گفت: مهمترین گام پس از طراحی و پیاده سازی موفق هر ابزار مالی، فرهنگ سازی و آشنا کردن سرمایه گذاران و آحاد جامعه نسبت به ابزارهای مالی جدید و کارکرد آن است که به نوعی بازاریابی ابزارهای مالی محسوب می شود.
وی افزود: در صورتی که ابزار مالی طراحی شده متناسب با نیازهای طبیعی سرمایه گذاران و بازارهای مالی باشد، این امر خود سبب استقبال روزافزون سرمایه گذاران خواهد شد. فرهنگ سازی و اطلاع رسانی نقش مهمی در موفقیت یک ابزار در بازارهای مالی ایفا می کند.
مدیرعامل شرکت مدیریت کاربردهای اوراق منفعت دارایی مرکزی بازار سرمایه اظهار داشت: خوشبختانه در حال حاضر، شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس، تدابیر زیادی جهت جذب سرمایه گذاران و افزایش دانش مالی آنها برداشته که تلاش می شود این اقدامات افزایش یابد. علاوه بر این امروزه کلیه شرکت های فعال و مطرح در عرصه تجارت الکترونیک و نیز شرکت های وابسته بازرگانی/ بازاریابی و فروش که دارای جایگاه رسمی و سهم مشخصی از بازار شرکت های بزرگ هستند، می توانند از اوراق منفعت بهره مند شوند.
ابوترابی افزود: همچنین ورود ابزارهایی همچون اوراق رهنی مسکن نشان میدهد که بازار بدهی در ایران به سرعت در حال توسعه است. در عین حال گرایش بخش دولتی به سمت بازار سرمایه و تامین مالی از طریق اوراق بهادار، امیدواری را برای توسعه بازار سرمایه افزایش داده است.
اوراق صكوك اسلامی (فرابورس) و كاربرد آنها در طرح های نوآورانه (قسمت سوم)
در قسمت قبلی ارکان انتشار صکوک بیان شد، در ادامه این بخش از مقاله به معرفی انواع صکوک و کاربردهای آن می پردازیم. اوراق صکوک به دو دسته غیر انتفاعی و انتفاعی طبقه بندی می شود.
از جمله پرکاربردترین انواع صکوک، صکوک اجاره و مرابحه است که بازدهی سود آنها به صورت معین بوده و در گروه ابزارهای مالی انتفاعی قرار می گیرند.
انواع صکوک
ابزارهای مالی غیر انتفاعی:
اوراق قرض الحسنه: براساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می شود، ناشر اوراق به میزان ارزش اسمی آنها از دارندگان اوراق استقراض می کند و به همان مقدار بدهکار است و باید در سررسید معین یا عندالمطالبه به آنها پرداخت کند.
اوراق وقفی: اوراق بهادار با نام که به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می شود و به افرادی که قصد مشارکت در طرح های عام المنفعه را دارند، واگذار می شود.
ابزارهای مالی انتفاعی:کاربردهای اوراق منفعت
اوراق مرابحه: هدف آن بیعی است که فروشنده بهای تمام شده کالا را به اطلاع مشتری می رساند و پس از آن مبلغ یا درصد اضافه تری را به عنوان سود تقاضا می کند. این اوراق بازدهی ثابت دارند و قابل فروش در بازار ثانویه هستند. انواع اوراق مرابحه شامل: اوراق مرابحه تامین مالی، اوراق مرابحه تامین نقدینگی و اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت های تجاری است.
ساختار انتشار اوراق صکوک مرابحه به شرح ذیل می باشد:
اوراق اجاره: یکی از رایج ترین انواع صکوک، صکوک اجاره است. موارد کاربرد صکوک اجاره در تامین مالی پروژه های توسعه ای و خرید دارایی های فیزیکی نظیر ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات است. در این نوع اوراق، سرمایه گذار می تواند در مقاطع زمانی معین، سود حاصل از سرمایه گذاری خود را دریافت کند.
اوراق اجاره براساس عقد اجاره منتشر می شود و به صورت با نام و قابل نقل و انتقال که بیانگر مالکیت واحدهای سرمایه گذاری با ارزش برابر از دارایی های با دوام فیزیکی است. اوراق اجاره مبتنی بر سود معین و ثابت است، بدین صورت که اجاره بها را می توان در ابتدای هر دوره، انتهای دوره یا سررسیدهای ماهانه، فصلی و سالانه پرداخت کرد. این اوراق را می توان در بازار ثانویه و به قیمتی که توسط عوامل بازار تعیین می شود معامله کرد. انواع اوراق اجاره شامل اوراق اجاره تامین دارایی، اوراق اجاره تامین نقدینگی و اوراق اجاره جهت تشکیل شرکت های لیزینگ است.
ساختار انتشار اوراق صکوک اجاره به شرح ذیل می باشد:
اوراق استصناع: اسناد و گواهی های دارای ارزش یکسان که برای تجمیع وجوه لازم جهت ساخت کالایی استفاده می شود که تحت تملک دارنده صکوک است.
ساختار انتشار اوراق صکوک استصناع به شرح ذیل می باشد:
اوراق سلف: از اقسام بیع بوده و عکس نسیه است که جهت تامین مالی تولید یا ارائه کالای معین منتشر می شود. در این نوع اوراق، کالای مورد نظر توسط سرمایه گذار پیش خرید می شود.
اوراق منفعت: اسناد مالی بهادار که بیانگر مالکیت دارنده آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی با دوام است.
اوراق جعاله: اوراق مالکیت مشاع خدمتی است که براساس قرارداد جعاله، انجام و تحویل آن تعهد شده است. بعد از پایان خدمت (موضوع جعاله) صاحبان اوراق، مالک مشاع نتیجه خدمت خواهند بود. نتیجه خدمت ممکن است امتیاز مالی یا دارایی فیزیکی باشد.
اوراق مشارکت: سندی است که گویای مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی است و تا سررسید اوراق هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحب اوراق مشارکت است.
اوراق مضاربه: در این نوع اوراق ناشر با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری کرده و به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار می دهد و بانی هم در فعالیت اقتصادی سودآور به کار می گیرد. در پایان هر دوره مالی سود حاصله براساس نسبت هایی که روی اوراق درج شده است، میان ناشر و صاحبان اوراق تقسیم می شود.
ساختار انتشار اوراق صکوک مضاربه به شرح ذیل می باشد:
اوراق مزارعه: براساس قرارداد مزارعه طراحی شده است، بدین صورت که ناشر با واگذاری این اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری کرده و با آن اراضی قابل زراعت خریداری می کند. سپس این اراضی را طی قرارداد مزارعه از طرف دارندگان اوراق به کشاورزان واگذار می کند تا روی این اراضی زراعت کنند و در پایان سال زراعی، محصول را با هم تقسیم کنند.
اوراق مساقات: ناشر با واگذاری این نوع از اوراق بهادار، وجوه متقاضیان را جمع آوری کرده و با آن باغات قابل بهره برداری را خریداری کرده و سپس با وکالت از طرف دارندگان اوراق طی قرارداد مساقات به باغبانان واگذار می کند تا به آنها رسیدگی کنند و در پایان، محصول به دست آمده را با هم تقسیم می کنند. در این نوع صکوک، دارنده اوراق نقش مالک، ناشر نقش وکیل و باغبان نقش عامل و اوراق مساقات سند مالکیت مشاع دارندگان است.
اوراق مشتقه: قراردادهای بین دو یا چند نفر که پرداخت های آن براساس موقعیت سنجی تعیین می شود. اوراق مشتقه ابزاری جهت کاهش یا انتقال ریسک به شمار می آیند. قراردادهایی نظیر سلف، آتی، معاوضه و اختیار معامله از رایج ترین اوراق مشتقه هستند.
نمودار زیر بطور اجمالی انواع صکوک را نشان می دهد:
نویسندگان:
ارتباط با دکتر مرسده میرسلطانی: مشاور توسعه بازار و تامین مالی : [email protected]
ارتباط با دکتر مهدی کنعانی: مدرس دانشگاه تهران و مشاور سرمایه گذاری : [email protected]
دیدگاه شما