نمونه هایی از ارز فیات

تنها شباهت ارز فیات و ارز دیجیتال بدون پشتوانه بودن آن‌ها است.

ارز فیات چیست و چه تفاوتی با ارز رمز پایه دارد؟

اگر بخواهیم ارز فیات را به ساده ترین شکل ممکن تعریف کنیم باید بگوییم ارزی است بدون پشتوانه که اعتبار خود را از دولت ها و عرضه و تقاضای مردم دریافت می کند. دلار و ریال دو نمونه از ارز های فیات هستند اما چرا ارز های فیات به وجود آمدند و اولین Fiat Currency ها چه بودند؟

قبل از ارز های فیات

اگر از دوران مبادلات کالا به کالا بگذریم، به دورانی خواهیم رسید که مردم برای پرداخت هزینه های خود از سکه هایی از جنس طلا، نقره و یا سایر فلزات ارزشمند استفاده می کردند. استاندارد طلا و یا سیستم پولی با پشتوانه طلا به قرن ها پیش باز می گردد. مردم با ضرب سکه هایی از این جنس، به داد و ستد می پرداختند. بعد ها اسکناس رواج پیدا کرد. تمامی پول ها در این زمان بر مبنای طلا بودند. پشتوانه تمام این پول ها فلز ارزشمند طلا بود. منظور از پشتوانه به زبان ساده یعنی معادل اسکناسی که در دست دارید می توانید طلا دریافت کنید. مثلا دولت ایران تعیین می کند که هر اونس طلا قیمتی 500 هزار ریال دارد، به این واسطه مشخص شده است که ارزش ریال یک پانصد هزارم یک اونس طلاست.

چین اولین کشوری بود که تصمیم گرفت پول بدون پشتوانه طلا ایجاد کند. هرچند در قرن 13 ارائه این سیستم پولی موجب شد امپراطوری حاکم بر چین در آن دوران سقوط کند. اما بعد از رکود اقتصادی بریتانیا تصمیم گرفت طلا را از سیستم خود حذف کند. پس از بریتانیا باقی کشور ها نیز کم کم از سیستم پول بدون پشتوانه استقبال کردند. هر چند که در ابتدا در برخی کشور ها با شکست هایی مواجه می شد. این گونه بود که ارز های فیات به وجود آمدند.

ارز فیات چیست؟

ارز فیات ارزی است که توسط دولت یک کشور توزیع می شود. دولت اعلام می کند که این ارز، پول رایج برای پرداخت است، اما این ارز با هیچ کالایی مثل طلا، پشتیبانی نمی شود. منظور اینکه معادل دلار های آمریکا بانکی طلا نگهداری نمی کند!

ارزش این پول از ارتباط عرضه و تقاضا و ایمان مردم به آن پول تامین می شود، و به خاطر ارتباط آن با دولت است که ارزش آن همواره حفظ می شود. دلار آمریکا نمونه ای از ارز فیات است. این پول توسط هیچ نوع کالای فیزیکی پشتیبانی نمی شود، و ارزش آن تماما به دولت آمریکا بستگی دارد. البته این ارزش، از طریق روش مدیریت اقتصاد توسط دولت آمریکا نشات می گیرد و همواره در حال تغییر است. این جا است که در هنگام تبدیل یک ارز فیات به یک پول دیگر، نرخ تبدیل ارز به میان می آید. با این که ارز فیات می تواند کارآمد باشد، اما همین تفکر بی ارزش بودن که در پس آن هست، در نظر افرادی که محتاط هستند خوش نمی آید.

اما این تنها نکته منفی در خصوص پول های فیات نیست که این ارز را زیر سوال می برد.

معایب پول های فیات

قبل از اینکه معایب Fiat را برشمریم، باید واژه نقدینگی آشنا شوید. نقدینگی از واژه نقد گرفته شده است. پول نقد همان پولی است که شما می توانید با آن مبادله کنید. نقدینگی واژه ای عمومی تر است.

نقدینگی به درجه نقد شوندگی دارایی های مختلف در قیمت مشخص اطلاق می شود. مثلا فرض کنید شما برای خرید یک خانه به یک میلیارد پول نیاز دارید اما فقط 800 میلیون پول در بانک دارید. برای 200 میلیون باقی مانده شما باید ماشین خود را بفروشید. در این مثال اگر شما در نهایت یک میلیارد پول برای خرید خانه دارید اما سرعت تامین این دارایی متفاوت است. به زمانی که طول می کشد دارایی شما به پول نقد تبدیل شود، درجه نقدشوندگی گفته می شود.

چک ها نیز نوعی پول نقد محسوب می شوند. چرا که شما با داشتن یک چک روز، می توانید به بانک مراجعه کنید و پول نقد دریافت کنید.

به طور کلی به مجموعه پول شامل سپرده‌های بخش غیر دولتی نزد بانک‌ ها و اسکناس و سکه ها در دست اشخاص و شبه پول شامل سپرده‌های سرمایه‌ گذاری مدت‌ دار، سپرده‌ های قرض‌ الحسنه پس‌ انداز و سپرده‌ های متفرقه نقدینگی گفته می‌شود.

حال ارتباط نقدینگی با پول فیات چیست؟

پیشتر گفتیم این دولت ها هستند که ارزش یک پول را تعیین می کنند. میزان چاپ پول نیز در اختیار دولت هاست. زمانی که پول نقد به مقدار زیادی وجود داشته باشد، قدرت خرید مردم بالا می رود و این موضوع سبب می شود که کالا ها به قیمتی بیشتر از ارزش واقعی خود به فروش برسند. زمانی که سطح پایه ای کالایی افزایش غیر متناسبی را داشته باشد، تورم بالا شکل می گیرد.

از این رو یکی از خطراتی که ارز های فیات در صورت کنترل نکردن درست دولت ها، به وجود می آورند، تورم است.

اگر یک دولت فاسد به چاپ پول ادامه دهد، و اگر مدیریت آن ها نیز ضعیف باشد، تورم بالا به سرعت فراگیر شده و ارز را نابود می کند. از آن جایی که هیچ کالایی از این ارز پشتیبانی نمی کند و یا محدودیتی برای عرضه آن نیست، به سادگی می تواند از کنترل خارج شود، و این موضوع یکی از دلایل و مشکلات اصلی است که برای مقابله با آن، ارزهای رمز پایه ایجاد شدند.

فواید پول های فیات

با این وجود، پول فیات مزایایی نیز دارد. این که این نوع پول به طلا وابسته نیست، باعث می شود کنترل کردن آن آسان تر باشد، و در نتیجه از وقوع فاجعه جلوگیری شود. برای مثال دولت ایالات متحده آمریکا می تواند با کنترل ارزش دلار آمریکا، از اتفاقات و رویدادهای مصیبت بار جلوگیری نماید، مانند رکود اقتصادی سال 2008 که در پی سقوط ارزش پول به وجود آمده بود.

از آن جایی که ارزش قابل تبدیل دلار آمریکا ثابت است، در مقایسه با ارزی که ارزش آن مدام در حال تغییر و بالا و پایین رفتن است، کار را برای اهداف تجاری و ذخیره سازی نیز آسان تر می کند.

ارز فیات در مقایسه با ارز رمز پایه

ارز های دیجیتال دارای شباهت ها و تفاوت هایی با پول های رایج هستند. یکی از شباهت های این دو ارز، نبود پشتوانه فیزیکی برای هر دو است. اما در مقایسه با ارز های فیات عمومیت بهتری دارند. به این معنا که شما با خرید بیت کوین در ایران می توانید در تمام دنیا با آن معامله کنید و نیاز به تغییر ارز با تغییر مرز های جغرافیایی نیست.

رمز ارز ها امنیت بیشتری نسبت به سایر دارایی ها دارند. و از همه مهم تر آنکه تورم ارز های دیجیتال را تهدید نمی کند و این ارز ها را به یک پایگاه امن برای ذخیره دارایی ها تبدیل می کند.

آیا ارزهای رمز پایه می توانند جایگزین پول فیات شوند؟

این موضوع به نظر ممکن و شدنی می آید، و در حقیقت هم اکنون دولت هایی نیز در پی معرفی ارز رمز پایه خودشان هستند.برای این که یک ارز رمز پایه متمرکز بتواند جایگزین ارزهای فیات شود، در قدم اول باید قابل اعتماد بودن خودش را اثبات کند، همچنین احتمالا آن نیز باید یک دارایی وابسته باشد تا بتواند از پس وظایف دلار آمریکا برآمده و باز هم دارای مزایای رمز نگاری باشد.

آینده ارز فیات

به نظر می رسد که در دولت های آینده، بحث معرفی ارزهای رمز پایه داغ تر شود؛ ارزهای فیات جدید که دیجیتال باشند. ایجاد یک ارز غیر متمرکز بعید به نظر می رسد، اما یک سکه رمز گذاری شده که توسط دولت ایجاد شده باشد، می تواند توانایی ردیابی بسیار خوبی را به لطف بلاکچین ارائه دهد.

در آن زمان احتمالا پول کاغذی حذف خواهد شد، اما اصول فیات باقی می مانند، تا کنترل کامل بر همه چیز وجود داشته باشد. البته ارزهای رمز پایه سنتی نیز همانند همیشه به خوبی در کنار آن ها عمل خواهند کرد. این موضوع چگونه بر نحوه انجام تجارت در دنیا تاثیر می گذارد؟ برای پاسخ به این سوال باید منتظر باشیم.

ارز فیات(Fiat) چیست و چه تفاوتی با ارزهای دیجیتال دارد؟

ارز فیات در واقع همان ارز یا پول رایج یک کشور فاقد پشتوانه بوده و دارای ارزشی مشخص است و ارزش خود را از دولت صادر کننده خود می گیرد.

پول فیات یا ارز فیات در واقع پول رایج هر کشور است که دارای یک ارزش مشخص بوده و این ارزش را از دولت خود می گیرد. ارزش ارز فیات وابسته به یک کالای فیزیکی نیست. در واقع همان دولتی که ارز فیات را چاپ می کند ارزش آن را تعیین می کند. در دنیای کنونی اکثر کشورها به منظور خرید کالا، خدمات، سرمایه گذاری و سپرده گذاری از سیستم ارز فیات استفاده می کنند. این سیستم به عنوان یک روش جایگزین برای طلا و کالا مورد استفاده قرار می گیرد.

تاریخچه پیدایش ارز فیات

ظهور پول فیات به قرن 11 در کشور چین برمی گردد. زمانی که استان سیچوآن تصمیم به چاپ پول کاغذی گرفت. اوایل این پول قابل تبدیل به طلا، نقره یا ابریشم بود. پس از روی کار آمدن قوبلای خان سیستم ارز فیات در قرن 13 راه اندازی شد. روی کار آمدن این سیستم ارزی به دلیل هزینه کردن های بی رویه و تورم های شدید ناشی از آن منجر به سقوط امپراطوری مغول شد.

پس از گذشت مدت ها در قرن 17 ام استفاده از سیستم ارز فیات در قاره اروپا و کشورهای هلند، سوئد و اسپانیا به کار گرفته شد. این سیستم در کشور سوئد دچار شکست شد و دولت آن کشور آن را با نقره جایگزین کرد. در قرن های بعدی کشور فرانسه و مستعمرات سیزده گانه در آمریکای شمالی و پس از آن دولت فدرال ایالات متحده از این سیستم استفاده کردند. مجددا در قرن 20 میلادی ایالات متحده دوباره به سیستم پول کالایی روی آورد. همچنین از سال 1993 به بعد اقدام به توقف تبادل پول کاغذی با طلا نمود. در سال 1972 نیز توسط دستور رئیس جمهور وقت، ریچارد نیکسون استفاده از استاندارد طلا را کنار گذاشته و پول فیات را جایگزین سیستم پولی با پشتوانه نمود.

تعریف ارز فیات

واژه فیات به لاتین به معنی "باید بشود" یا "بگذار بشود" است. به واحد پولی کشورها ارز فیات یا پول بدون پشتوانه می گویند. این ارز هیچ پشتوانه ای ندارد. میزان اعتبار این ارز به میزان عرضه و تقاضای مردم و ثبات اقتصادی آن کشور وابسته است. بنابراین اعتبار ارزهای فیات از دولت صادر کننده آنها گرفته می شود.

می توان گفت ارزهای فیات دارای هیچ ارزش فیزیکی نبوده و تنها یک تکه کاغذ یا سکه هستند. در واقع همان اسکناس ها و سکه های رایج امروزی هستند که به منظور انجام مبادلات تجاری و خرید و فروش کالا در سراسر جهان استفاده می گردد. در حال حاضر ارزهای فیات به عنوان یک جایگزین برای پول کالایی و استاندارد طلا محسوب می گردند. مشکل اصلی ارزهای فیات امکان چاپ آنها بدون محدودیت است که منجر به افزایش تورم می شود.

ارز فیات یا پول بدون پشتوانه چگونه کار می کند؟

دولت صادر کننده ارز فیات برای حفظ ارزش آن تلاش زیادی می کند. در دهه های قبلی دولت ها از یک کالای فیزیکی با ارزش مانند طلا یا نقره استفاده می کردند و سکه ضرب می کردند. اسکناس های کاغذی به عنوان یک روش جایگزین ضرب سکه بود که برای مقدار مشخصی از کالاهای فیزیکی بازخرید میشد. ارزهای فیات اما به عنوان یک پول بدون پشتوانه بوده که هیچ پشتوانه فیزیکی با ارزشی ندارند. ارز فیات قابل تبدیل نبوده و غیرقابل بازخرید است.

در صورت رخداد تورم امکان کاهش ارزش ارزهای فیات وجود دارد. حتی ممکن است با وقوع ابرتورم در یک جامعه کاملا بی ارزش شود.

اکثر ارزهای مهم دنیا نظیر دلار آمریکا یک پول فیات به شمار می روند.

مزایای ارز فیات

استفاده از سیستم ارز فیات مزایایی را به همراه دارد:

• کم هزینه: چاپ کردن پول های کاغذی یا همان ارز فیات در مقایسه با ذخیره طلا هزینه بسیار کمتری دارد.
• کمیابی: طلا و پول های کالایی چون به صورت کالا و شیء هستند ممکن است در یک زمانی کمیاب شوند. اما امکان تولید پول های فیات بدون محدودیت وجود دارد.
• مبادلات بین المللی: به رسمیت شناخته شدن ارزهای فیات توسط اکثر کشورهای دنیا امکان انجام مبادلات بین المللی را به راحتی فراهم کرده است.
• ذخیره آسان: نگهداری طلا و پول های کالایی نیاز به مکانی امن و مطمئن دارد. این در حالی است که نگهداری پول های کاغذی و ارزهای فیات به فضا و هزینه کمتر نیاز خواهند داشت.
• انعطاف پذیری: در یک سری شرایط و بحران های اقتصادی ممکن است دولت ها و بانک ها روی ارزش پول فیات تاثیر بگذارند.

معایب ارزهای فیات

استفاده از ارزهای فیات در بازار و اقتصاد مشکلات و چالش هایی را به همراه دارد:نمونه هایی از ارز فیات

• تورم: با توجه به امکان تولید ارزهای فیات بدون محدودیت امکان ایجاد تورم وجود دارد.
• پیشینه بد: تا به حال بسیاری از دولت ها به دلیل تولید بیش از حد ارزهای فیات و اتکا به آنها دچار ورشکستگی اقتصادی شدند.

مثالی از سقوط ارزش پول فیات

در اوایل قرن بیست و یکم کشور زیمباوه با مشکلات اقتصادی زیادی مواجه شد. بانک مرکزی این کشور تصمیم به افزایش چاپ ارز فیات خود گرفت. این تصمیم اشتباه منجر به افزایش نرخ تورم این کشور از 230 تا 500 میلیارد درصد شد.

نتیجه این اتفاق افزایش سریع قیمت ها و به وجود آمدن شرایط بسیار دشوار بود. به اندازه ای که مردم به منظور خرید یک خوراک ساده نیاز به حمل کیسه های پر از پول پیدا کردند. در چنین وضعیت و بحران اقتصادی به وجود آمده برای این کشور، هر 100 تریلیون دلار زیمباوه برابر با 40 سنت آمریکا بود.

تفاوت ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال

ارزهای فیات تفاوت عمده ای با ارزهای دیجیتال دارند. در ادامه به بررسی این تفاوت ها می پردازیم:

• اکثر رمزارزها مقدار محدود و مشخصی تولید می گردند. دیگر رمزارزها نیز دارای پروتکل هایی برای جلوگیری از ایجاد تورم هستند. در حالی که ارزهای فیات در تولید هیچ محدودیتی ندارند.
• ارزهای فیات تحت کنترل دولت مردان و بانک های مرکزی هستند. اما ارزهای دیجیتال با هدف تمرکززدایی به وجود آمده اند.
• پول های فیات برای استفاده وابسته به مرزهای جغرافیایی و پذیرش در کشورهای دیگر هستند. اما ارزهای دیجیتال بدون محدودیت مرزی در کل جهان قابل استفاده اند.
• امنیت ارزهای دیجیتال به دلیل سیستم رمزنگاری بسیار بالاست. بنابراین نمی توان آنها را هک یا جعل نمود و امکان سرقت آنها بسیار کم است. اما امکان جعل ارزهای فیات به راحتی وجود دارد. قابلیت هک شدن حساب های بانکی که در آنها پول فیات نگهداری می شود وجود دارد. همچنین این ارزهای نمونه هایی از ارز فیات فیات به راحتی قابل سرقت هستند.
• پذیرش ارزهای فیات در مقایسه با ارزهای دیجیتال در میان عموم مردم بیشتر بوده است. این در حالی است که ارزهای دیجیتال هنوز توسط افکار عمومی به رسمیت شناخته نمی شود. بنابراین پول فیات دارای مقبولیت بیشتری است.
• ارزهای فیات در مقایسه با ارزهای دیجیتال دارای نوسانات بسیار کمتری هستند. اما ارزهای دیجیتال دنیای پر نوسانی دارند. بنابراین میزان اطمینان مردم برای سرمایه گذاری در این بازار کمتر است.

می توان گفت تنها وجه اشتراک ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال نداشتن پشتوانه فیزیکی این دو سیستم پولی است.

بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست؟

سوالات متداول درباره ارز فیات

• آیا ارز فیات قابلیت استخراج دارد؟
  این ارز به عنوان ارز ملی هر کشور توسط بانک های مرکزی تولید می گردد. به طور نمونه ارز فیات ایران ریال است. به همین خاطر استخراج این ارز معنی نداشته و توسط دولت ها در هر زمانی قابل تولید است.
• بزرگ ترین مشکل ارزهای فیات چیست؟
  امکان تولید ارزهای فیات بدون هیچ محدودیتی مهم ترین عیب این ارزهاست که منجر به کاهش ارزش دارایی افراد و افزایش تورم می شود.
• معایب ارزهای فیات نسبت به ارزهای دیجیتال کدام است؟
  تولید بدون محدویت آنها که منجر به ایجاد تورم و کاهش ارزش ارزهای فیات می شود.
  استفاده از ارزهای فیات محدود به مناطق جغرافیایی مختلف و پذیرش آن توسط کشورهاست.
  ارزهای فیات توسط دولت ها و بانک های مرکزی کنترل و نظارت می گردند.
  قابلیت جهل ارزهای فیات، هک شدن حساب های بانکی نگهدارنده ارزهای فیات و سرقت این ارزها وجود دارد. در حالی که ارزهای دیجیتال به دلیل استفاده از سیستم رمزنگاری امنیت بالایی دارند.
• مزیت های ارز فیات نسبت به ارز دیجیتال چیست؟
  ارزهای فیات در مقایسه با رمزارزها نوسانات بسیار کمتری دارند.
  نگهداری ارزهای فیات کم هزینه تر و راحت تر است.
  ارزهای فیات نسبت به ارزهای دیجیتال مورد پذیرش بیشتری از عموم مردم قرار گرفته اند.

جمع بندی

با وجود پیدایش ارزهای دیجیتال اما همچنان رایج ترین سیستم مالی دنیا ارزهای فیات نظیر دلار، پوند و یورو هستند. این ارزها به عنوان رکن اصلی فعالیت های اقتصادی در کل دنیا مورد استفاده قرار می گیرند. پول فیات با وجود تاریخچه و پیشینه نه چندان خوب و مشکلات فراوان اما همچنان نسبت به ارزهای دیجیتال مورد پذیرش عمومی بیشتری قرار گرفته اند. همانطور که گفتیم ارزهای فیات هیچ پشتوانه فیزیکی نداشته و توسط دولت هر کشور صادر می شوند. ارزش پول فیات هر کشور وابسته به وضعیت اقتصادی آن کشور داشته و متغیر است.

ارز فیات Fiat چیست؟

ارز فیات چیست؟ ارز فیات یک پول قانونی بوده که ارزش آن از دولت صادرکننده‌ اش گرفته می‌ شود و شامل پول در گردش مانند پول کاغذی یا سکه می شود. فیات از یک واژه لاتین به همین نام گرفته می شود. ارزش پول فیات توسط دولتی که آن را چاپ می کند، مشخص می شود. در حال حاضر کشورها از سیستم ارز فیات به جای کالای فیزیکی یا ابزار مالی، برای ارائه خدمات خرید کالا، سرمایه گذاری و سپرده گذاری استفاده می کنند. ارز فیات جایگزین مناسبی برای استاندارد طلا و پول کالایی است

معنای پول فیات

پول فیات یک ارز دولتی است که توسط کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نمی شود بلکه توسط دولت صادرکننده آن تأمین می شود. ارزش پول فیات از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده، نشأت می گیرد. اکثر ارزهای کاغذی مدرن ارزهای فیات هستند از جمله دلار آمریکا، یورو، پوند و دیگر ارزهای مهم جهانی.

ارز فیات به بانک های مرکزی کشورها امکان کنترل بیشتری بر اقتصادشان می دهد زیرا آن ها می توانند مقدار چاپ پول را کنترل کنند. ارزهای فیات فقط دارای ارزش هستند و دولت این ارزش را حفظ می کند. هیچ ابزاری برای تأمین پول به خودی خود وجود ندارد.

یکی از مخاطرات اصلی که پول های کاغذی مانند دلار دارند این است که کشورها در چاپ و عرضه آن ها زیاده روی کرده و باعث ایجاد تورم در اقتصاد می شوند.

منشأ پیدایش پول فیات

فیات برای اولین بار در کشور چین چاپ شد. در آن زمان فیات به واحدهای پولی دیگر از جمله ابریشم، طلا و نقره قابل تبدیل بود اما بعدها سیستم ارزی فیات در قرن 13 توسط امپراطوری مغول راه اندازی شد. در قرن 17 نیز پول فیات، در قاره اروپا و در کشورهای دیگری همچون هلند و سوئد مورد استفاده قرار گرفت اما سیستم ارز فیات در کشور سوئد با شکست مواجه شد و بعد از آن با استاندارد نقره جایگزین شد. بعد از آن نیز فرانسه نو و مستعمرات سیزده گانه در آمریکای شمالی از این سیستم ارزی برای انتقال پولی خود استفاده کرد.

در قرن بیستم میلادی نیز دولت ایالات متحده بار دیگر به سیستم پول کالایی تغییر جهت داد و از سال 1933 به بعد نیز مبادله طلا با پول های کاغذی این سیستم متوقف شد. بعد از آن در سال 1972 میلادی، ایالات متحده استاندارد طلا را کنار گذاشت و بعد از آن از پول فیات برای سیستم پولی خود استفاده کرد. درواقع ارزهای فیات در قرن بیستم به دلیل این که دولت ها و بانک های مرکزی سعی کردند اقتصاد خود را از بدترین اثرات طبیعی توسعه و رکودهای چرخه تجاری محافظت کنند، از اهمیت خاصی برخوردار شدند.

پول کالایی دارای ارزش ذاتی است که این ارزش را از موادی که از آن ساخته شده است مانند سکه های طلا و نقره می گیرد. پول فیات در مقابل، ارزش ذاتی ندارد. ارزش پول فیات در اصل وعده ای از سوی دولت یا بانک مرکزی است که می گوید ارز فیات می تواند با ارزش خود در کالا مبادله شود.

دلیل شکل گیری ارز فیات بدون پشتوانه چه بود؟

استفاده از سیستم استاندارد طلا، توانست بسیاری از مشکلات معاملات تجاری را نمونه هایی از ارز فیات حل کند. هر کسی نیز می توانست به راحتی پول های خود را به طلا تبدیل کند. اما سیستم طلا نتوانست ماندگار شود.

دلایل این عدم ماندگاری می تواند موارد زیر باشد:

• کمبود معدن های جدید طلا
• محاسبه ای بودن نرخ طلا
• نایاب بودن معدن های طلای جدید
• شروع جنگ جهانی و کمبود ذخایر مالی کشورها

با وجود تمام این شرایط، کار با استاندارد طلا به مرور سخت شد تا اینکه تا دهه هشتاد میلادی کاملاً از بین رفت اما برای اینکه اعتبار کاغذهایی مانند پول حفظ شود، پول های بدون پشتوانه جایگزین آن شد.

مزایای استفاده از پول فیات چیست؟

استفاده از پول فیات در حوزه مالی و اقتصادی، مزایا و معایبی را به همراه دارد.

1. پول فیات از نظر اقتصادی نسبت به پول کالایی، مقرون به صرفه تر بوده و هزینه کمتری برای تولید آن نیاز است.
2. پول فیات اگر بتواند نقش های مورد نیاز اقتصاد یک کشور را در واحد پولی خود ذخیره کند، ذخیره ارزش، ارائه حساب عددی و تسهیل مبادله، می تواند به عنوان یک ارز خوب عمل کند.
3. کمبود کالاهایی مانند طلا بر روی آن اثری ندارد.
4. پول فیات انعطاف پذیری خوبی در بحران های اقتصادی داشته و می تواند قدرت خوبی را در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار دهد.
5. از پول فیات می توان در مبادلات بین المللی استفاده کرد و تبدیل به واحد پول تجاری شده است.
6. از آنجا که پول فیات مانند طلا یک منبع کمیاب یا ثابت نیست، بانک های مرکزی کنترل بسیار بیشتری بر عرضه آن دارند که به آن ها قدرت مدیریت متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ بهره و سرعت پول را می دهد.

معایب استفاده از پول فیات چیست؟

1. تورم: از زمان پیدایش پول فیات، تورم نیز با آن همراه شد به همین دلیل تورم موجب شد که آمار افراد فقیر در جامعه افزایش یابد چرا که تورم به افرادی که حقوق ثابت دارند، ضرر می زند و موجب کاهش قدرت خرید آنها می شود.
2. افزایش بیش از حد نقدینگی: زمانی که حجم نقدینگی با میزان تولید کالا و خدمات متناسب نباشد، اعتبار پول های بدون پشتوانه ضرر می کند چرا که با افزایش نقدینگی، تقاضا نیز افزایش می یابد و اگر عرضه مناسبی برای تأمین این تقاضاها نباشد، تورم افزایش می یابد.
3. از بین رفتن دولت ها: با از بین رفتن دولت ها، پول های بدون پشتوانه در خطر هستند. چون دولت ها هستند که به اعتبار و ارزش پول های بدون پشتوانه کمک می کند. پس اگر دولتی در میان نباشد، ارزش پول ملی از بین خواهد رفت.
4. با توجه به عرضه نامحدود آن توسط دولت ها، فرصت های بیشتری برای ایجاد حباب با پول فیات وجود دارد.
5. ارزش پول فیات بستگی به سیاست های مالی و مقررات دولتی توسط دولت دارد. سیاست پولی غیرمسئولانه می تواند منجر به تورم، حتی تورم بیش از حد یک ارز فیات شود.

چرا اقتصادهای مدرن از پول فیات حمایت می کنند؟

پول فیات به دولت ها انعطاف پذیری بیشتری برای مدیریت ارزهای خود، تعیین سیاست های پولی و تثبیت بازارهای جهانی می دهد. همچنین امکان بانکداری جزء به جزء وجود دارد. به این معنا که به بانک های تجاری اجازه می دهد مقدار پول موجود را برای پاسخگویی به تقاضای وام گیرندگان چند برابر کنند.

چه جایگزینی برای ارز فیات وجود دارد؟

امروزه تقریبا همه کشورها دارای پول قانونی (ارز فیات)هستند. با وجود اینکه شما می توانید طلا و سکه بخرید و بفروشید اما این سکه ها به ندرت درعوض و به ازای خریدهای روزمره استفاده می شوند بلکه بیشتر به عنوان یک دارایی قابل جمع آوری هستند.

حتی ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین که در دهه گذشته به عنوان چالشی برای ماهیت تورمی ارزهای فیات ظاهر شده و مورد علاقه و پذیرش قرار گرفته و نمونه هایی از ارز فیات از اقبال خوبی هم برخوردار بودند نیز معنای سنتی پول و ارز فیات را ندارند.

ارز فیات و ارز دیجیتال با یکدیگر چه ارتباطی دارند؟

هر دو ارز دیجیتال و فیات، هیچ گونه پشتوانه فیزیکی ندارد. کنترل ارز فیات توسط دولت همان کشور است، در صورتی که ارز دیجیتال ماهیت غیرمتمرکز دارد. ارزهای دیجیتال بر بستر بلاک چین ایجاد شده اند که کاملا غیرمتمرکز هستند.

در ارزهای دیجیتال به جای سیستم فیات (که مبادله با انتقال پول فیات و براساس سیستم های سنتی قرارداد انجام می شود) قراردادهای هوشمند هستند که مبادلات را امکان پذیر می کنند. از جمله تفاوت های موجود بین این دو ارز، نحوه تولید پول های جدید در هر یک از این دو سیستم است.

به عنوان مثال بیت کوین یا اتریوم نمونه هایی از ارز دیجیتالی هستند که در مقایسه با پول فیات که هیچ گونه محدودیتی ندارد، تولید و عرضه محدودی در تعداد دارد.

به علاوه تراکنش در ارزهای دیجیتال برگشت ناپذیر بوده، در صورتی که در ارزهای فیات این‌ چنین نیست.

از دیگر تفاوت های ارز فیات با ارز دیجیتال، مبادلات ارزی بزرگتر با نوسان کمتر است. در صورتی که در بازار ارز دیجیتال این شرایط کاملاً برعکس است.

انجام امور مالی در دنیای واقعی و با ارزهای فیات می تواند هزینه های جانبی زیادی داشته باشد، مانند کارمزدهای دفترخانه ها، املاک ها، مالیات ها، هزینه تمدید و…. اما در دنیای غیرمتمرکز رمزارزها، پروژه های دیفای و قراردادهای هوشمند این هزینه های جانبی را کاهش داده اند.

ارز فیات در مقابل استاندارد طلا

با سیستم استاندارد طلا، می توان پول کاغذی را تبدیل به طلا کرد. در واقع سیستم طلا توسط دولت حمایت می شد. به همین دلیل تمامی دولت ها و بانک ها می توانستند با استفاده از سیستم ارزی مبتنی بر کالاها با داشتن طلای کافی، ارزهای جدید را وارد چرخه اقتصاد کنند اما با ارز فیات نمی توان پول کاغذی را به چیزی تبدیل کرد. با این وجود مسئولان می توانند با پول فیات، بر روی ارزش پول دولت اثر گذاشته و شرایط اقتصادی را کنترل کنند.

در این میان کارشناسان سیستم استاندارد طلا، معتقد هستند که سیستم ارزی مبتنی بر کالاها پایدارتر است. دلیل پایداری آن هم به این خاطر است توسط چیزی حمایت می شود که فیزیکی و باارزش است. البته لازم به ذکر است که قیمت طلا بی ثبات است. البته ارزش کالا می تواند دچار نوسان شود. در صورتی که در سیستم ارز فیات در مواجه با شرایط اضطراری از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است.

ارز فیات (Fiat) چیست؟

ارز فیات (Fiat) چیست؟

پول، وسیله‌ای است که برای ساده کردن فرایند دریافت خدمات و کالاها به کار گرفته می‌شود. در زمان‌های قدیم که هنوز پول وجود نداشت، معاملات کالا به کالا رواج داشت. برای مثال، کشاورزی ۵ کیلو گندم به فردی می‌داد و در ازای آن، ۱۰ کیلو میوه می‌گرفت. از زمان‌های قدیم تا امروز، پول شکل‌های مختلفی داشته است. در آمریکای جنوبی صدف و در چین نمک، نمونه‌هایی از پول‌های اولیه هستند. این وسیله مبادله به‌مرورزمان و با پیشرفت تکنولوژی، تغییرات فراوانی داشته است. در این مقاله از وزینکس، قرار است به شکل مفصل درباره پول فیات، تفاوت آن با استاندارد طلا و رمزارزها، مزایا و معایب پول‌های فیات و لیستی از معروف‌ترین ارزهای فیات صحبت کنیم.

ارز فیات

پول فیات، اسم‌های مختلف دارد؛ پول حکمی، دستوری، اعتباری و معروف‌ترین آن‌ها «پول بی‌پشتوانه» است. پول فیات ارزش ذاتی ندارد. برای مثال، طلا به شکل ذاتی باارزش و کمیاب است؛ اما ارزهای فیات به‌تنهایی یک‌تکه کاغذ بی‌ارزش هستند. این ارزها به دستور دولت و قانون، به ارز رایج کشور تبدیل می‌شوند.

پول فیات، به شکلی از دارایی گفته می‌شود که توسط دولت‌ها، رسمیت پیدا می‌کند و از آن‌ها قدرت می‌گیرد. تا اواخر قرن بیستم، ارزها پشتوانه‌ای مثل طلا یا نقره داشتند. برای مثال اگر ۱۰۰ واحد از یک ارز خاص در اختیار مردم قرار می‌گرفت، به همان اندازه طلا در بانک نگه‌داری می‌شد تا پشتوانه‌ای برای آن پول باشد. اوایل قرن بیستم نظام استاندارد طلا، دولت‌ها را با مشکل کمبود نقدینگی مواجه کرد. اواخر جنگ جهانی دوم، بیش از ۷۰۰ نماینده از ۴ کشور جهان در «برتون وودز» جمع شدند و طی توافق‌نامه‌ای تصمیم گرفتند به‌جای طلا، دلار ذخیره کنند و آمریکا به میزان دلارهای صادرشده، در خزانه خود طلا نگه دارد. اکتبر ۱۹۷۲ ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، دریافت طلا در ازای دلار را لغو کرد. او به صورت غیررسمی پایان زمان عصر استاندارد طلا را اعلام کرد. در میان عموم مردم، همچنان این باور وجود دارد که پول‌های ملی پشتوانه‌ای از طلا یا دیگر فلزات ارزشمند دارند؛ این باور کاملاً اشتباه است. ارزشمندی تمام ارزهای فیات، به عرضه و تقاضا و اعتماد مردم به حکومت بستگی دارد.

زمان نگارش این مقاله (مرداد ۱۴۰۰)، حدود ۲۰۰ پول فیات در سراسر جهان وجود دارد. لیستی از این ارزها را، در جدول زیر می‌بینید:

کشور	نام ارز فیات
افغانستان	Afghan afghani
فنلاند	European euro
آرژانتین	Argentine peso
هلند	United States dollar
ایسلند	Saint Helena pound
استرالیا	Australian dollar
آذربایجان	Azerbaijan manat
بحرین	Bahraini dinar
برزیل	Brazilian real
کانادا	Canadian dollar
چین	Chinese Yuan Renminbi
کلمبیا	Colombian peso
کوبا	Cuban peso
مصر	Egyptian pound
فرانسه	European euro
هند	Indian rupee
عراق	Iraqi dinar
ژاپن	Japanese yen
اردن	Jordanian dinar
کویت	Kuwaiti dinar
قطر	Qatari riyal
روسیه	Russian ruble
اسپانیا	European euro
سوئیس	Swiss franc
سوئد	Swedish krona
ترکیه	Turkish lira
امارات	UAE dirham
ازبکستان	Uzbekistani som
یمن	Yemeni rial

تورم ارزهای فیات

درست مثل هر بازار دیگری، عرضه و تقاضا میزان محبوبیت پول‌های فیات را مشخص می‌کند. بانک‌های مرکزی، وظیفه دارند میزان عرضه را کنترل کنند. آن‌ها با بررسی مقدار پولی که نیاز است وارد چرخه اقتصادی شود، میزان چاپ و انتشار ارزهای فیات را مشخص می‌کند. این بانک‌ها، محدودیتی در انتشار چاپ پول‌های جدید ندارند و هر زمان که بخواهند، می‌توانند اسکناس‌های جدید به بازار تزریق کنند. اما، عواقب آن را باید در نظر بگیرند!

اگر دولت‌ها بیش از اندازه پول جدید چاپ کنند، باعث افزایش تورم می‌شود؛ یعنی قیمت‌ها، به شکل غیرقابل‌کنترل و سرسام‌آور بالا می‌رود. تورم کمر اقتصاد را خم می‌کند و مشکلات بسیاری برای مردم به وجود می‌آورد. اعتماد به یک ارز فیات، به ثبات دولت صادرکننده آن و بانک مرکزی که میزان عرضه آن به بازار را مدیریت می‌کند، بستگی دارد. یک دولت کارآمد، می‌تواند ارز فیات موفق‌تری به بازار وارد کند.

تاریخچه ارز فیات

تاریخچه پول‌های فیات به چین و قرن دهم میلادی، در سلسله‌های مینگ (Ming)،‌سونگ (Song)، تانگ (Tang)، یوآن (Yuan) برمی‌گردد. در سلسله تانگ (بین سال‌های ۶۱۸ تا ۹۰۷ میلادی)، تقاضای زیادی برای پول‌های فلزی وجود داشت که این تقاضا، بیشتر از میزان عرضه فلزهای گران‌بها بود. کمبود سکه، مردم را به سمت استفاده از اسکناس و پول‌های کاغذی سوق داد. در سلسله سونگ (بین سال‌های ۹۶۰ تا ۱۲۷۶ میلادی) مس با کمبود مواجه شد. اولین پول قانونی، در این زمان ایجاد شد و پول کاغذی تنها دارایی رسمی سلسله یوان (۱۲۷۶ تا ۱۳۶۷ میلادی) بود. در سلسله مینگ (سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۶۴۴ میلادی)، صدور اسکناس‌های جدید به وزارت دارایی واگذار شد.

غربی‌ها از قرن ۱۸ میلادی، کار با پول کاغذی را شروع کردند. کشورهای مستعمره آمریکا و فرانسه، اسکناس‌هایی صادر کردند که برای روش پرداخت مورد قبول واقع شد. دولت هم قانونی وضع کرد که دارندگان بتوانند از این دارایی، مالیات خود را پرداخت کنند. در برخی مناطق مثل کارولینا (Carolina) و نیوانگلند (New England) ، حجم اسکناس‌های صادرشده به شکل قابل‌توجهی کاهش پیدا کرد. با کم شدن ارزش این اسکناس‌ها، قیمت کالاها رو به افزایش رفت.

بعد از پایان جنگ جهانی اول، بسیاری از دولت‌ها تلاش کردند تا بیشتر از پول کاغذی استفاده کنند و هر زمانی خواستند این پول را تبدیل به طلا و نقره کنند. جنگ، هزینه‌های زیادی به همراه داشت و همین موضوع باعث چاپ بی‌رویه اسکناس در کشورهای مختلف شد. برای مثال پول جمهوری وایمار (یا جمهوری آلمان) به‌قدری بی‌ارزش شد که بعضی از مردم از آن به‌عنوان کاغذ دیواری استفاده می‌کردند.

مزایای ارز فیات

هرچند انتشار بیش از حد پول‌های کاغذی در درازمدت مشکلات زیادی برای اقتصاد کشور به وجود می‌آورد؛ اما این پول‌ها برای عبور از بحران‌های اقتصادی کوتاه‌مدت، می‌توانند مفید باشند. اگر کشوری با بحران مواجه باشد، دولت می‌تواند میزان پول در گردش را کنترل کند. به‌این‌ترتیب، دولت می‌تواند قیمت پول فیات را ثابت نگه دارد یا آن را افزایش و کاهش دهد. همچنین دولت می‌تواند میزان نرخ بهره و سودهای بانکی را تغییر دهد.

ثبات، یکی دیگر از مزایای مهم پول‌های فیات، ثبات است. برخلاف سایر بازارها مثل بورس و رمزارزها که نوسانات زیادی تجربه می‌کنند؛ فیات نسبتاً باثبات و قابل‌اعتماد است. ارزش پول‌های فیات، معمولاً بالا نمی‌رود و قیمت آن‌ها هیچ‌وقت در چند دقیقه هزاران دلار سقوط نمی‌کند. اما در بازار ارزهای دیجیتال، شاهد افزایش و کاهش شدید قیمت‌ها در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت هستیم. (اما بررسی نمودارهای رمزارزهای مهم، نشان از رشد آن‌ها در طولانی‌مدت دارد.) مفهوم نمونه هایی از ارز فیات پامپ و دامپ (pump and dump)، در پول‌های فیات معنا ندارند.

نگه‌داری و مدیریت ارزهای فیات، نسبتاً ساده است. اگر مقداری ریال پس‌انداز کردید، می‌توانید آن را در منزل یا حساب بانکی‌تان نگه دارید. بانک‌ها، معمولاً قابل‌اعتماد هستند و مشتریان بدون نگرانی پول‌هایشان را آنجا ذخیره می‌کنند. پول‌های فیات، مثل طلا کمیاب نیستند و می‌شود به تعداد نامحدود از آن‌ها چاپ کرد. بانک‌ها، با کنترل بیشتری آن‌ها را عرضه می‌کنند و می‌توانند متغیرهای اقتصادی مختلف مثل میزان نقدینگی، نرخ بهره و غیره را بهتر مدیریت کنند.

معایب ارز فیات

انتقال و جابه‌جایی پول‌های فیات، بسیار زمان‌بر است. مخصوصاً اگر انتقال پول شما از کشوری به کشور دیگر باشد. ممکن است یک انتقال وجه چندین روز طول بکشد. همچنین هزینه‌های کارمزد انتقال، گاهی بسیار بالا است. به عبارتی، تبدیل یک پول فیات به شکل دیگری از پول فیات، گاهی بسیار عذاب‌آور می‌شود.

تورم، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات پول‌های فیات است. ارزهای فیات، محدودیتی از نظر حجم ورود به بازار ندارند؛ یعنی دولت‌ها، می‌توانند هرچقدر که می‌خواهند پول جدید چاپ و به بازار عرضه کنند. برای مثال دولت ایالات متحده آمریکا، در بازه‌های زمانی مختلف که کشور دچار بحران اقتصادی بود، دلارهای زیادی چاپ و بازار تزریق می‌کرد. این راه‌حل، شاید در کوتاه‌مدت مؤثر باشد؛ اما در بلندمدت باعث تضعیف ثبات دلار خواهد شد. دلار فقط یک مثال بود و این اتفاق برای هر ارز دیگری هم می‌تواند رخ دهد.

خریداران پول فیات، کنترل زیادی روی آن ندارند. پول‌های فیات، با پیش‌فرضِ اعتماد به دولت‌ها و سازمان‌ها ایجاد می‌شوند. برای مثال، باید به دولت که پول فیات را می‌سازد اعتماد کنیم. به بانک مرکزی و سایر بانک‌ها برای مدیریت و نگهداری پول‌های فیات اعتماد کنیم. به‌این‌ترتیب، مصرف‌کننده‌های نهایی پول فیات (مردم) نظارت محدودی روی این شکل از پول دارند. همچنین، به دلیل وضع بعضی از قوانین، هرچقدر درآمد اشخاص بیشتر باشد باید مالیات بیشتری هم پرداخت کنند. همین موضوع، انگیزه نگه‌داری پول را کم می‌کند و به رشد مفاسد اقتصادی مثل پول‌شویی و غیره دامن می‌زند.

پول‌های فیات، هیچ پشتوانه‌ای ندارند. اگر پول‌های فیات امروز استفاده می‌شوند، به‌خاطر حضور دولت و نظارت نهادی دولت روی آن‌ها است. در زمان قدیم، اسکناس‌های چاپ شده پشتیبانی فلزهای قیمتی و باارزش مثل طلا را داشتند. اما دیگر پول‌های فیات با هیچ شکلی از دارایی پشتیبانی نمی‌شوند. همان‌طور که پیش‌تر نوشتیم، سال ۱۹۷۲ رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ریچارد نیکسون، اعلام کرد که طلا دیگر پشتوانه دلار نخواهد بود. یکی از بزرگ‌ترین پول‌های فیات دنیا، بی‌پشتوانه شد. البته ارزهای دیجیتال هم، بدون پشتوانه هستند اما به‌خاطر غیرمتمرکز بودن نسبت به ارزهای فیات گزینه بهتری هستند.

پول‌های فیات می‌توانند برای پول‌شویی، فرار مالیاتی یا شکل‌های دیگر کلاهبرداری استفاده شوند. همچنین تولید ارزهای فیات تقلبی، خیلی آسان است. جنس بیشتر ارزهای فیات، کاغذی است و بدون نیاز به تجهیزات پیشرفته، می‌توان پول‌های جعلی ساخت و وارد بازار کرد.

نمونه‌های بسیار ناموفق از پول فیات

کشور زیمباوه (Zimbabwe) ،در جنوب آفریقا، اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی یکی از شکست‌های بزرگ پول فیات را به جهانیان نشان داد. زمانی که این کشور مشکلات اقتصادی بسیاری را تجربه می‌کرد، بانک مرکزی آن‌ها با سرعت سرسام‌آوری شروع به چاپ پول‌های جدید کرد. نتیجه کار را می‌توانید حدس بزنید. این انتشار گسترده پول، منجر به تورم شدید شد. سال ۲۰۰۸ نرخ این تورم را بین ۲۳۰ تا ۵۰۰ میلیارد درصد تخمین زده‌اند. قیمت‌ها به حدی زیاد شد که مردم برای خرید کالاهای اساسی و ضروری، پول‌ها را در چندین کیف با خودشان حمل می‌کردند.

یک نمونه جدیدتر کشور، ونزوئلا (Venezuela) است. شاید اخبار ونزوئلا و مشکلات اقتصادی این کشور را شنیده باشید. ونزوئلا بحران شدیدی را پشت سر گذاشت و تورم سنگینی بر اقتصاد آن حاکم شد. واحد پولی ونزوئلا، بولیوار است که زمان نگارش این مقاله (مرداد ۱۴۰۰) در صدر جدول بی‌ارزش‌ترین پول‌های دنیا قرار دارد. این کشور، تلاش کرد با معرفی ارز دیجیتال پترو بخشی از مشکلات پول فیات خود را حل کند؛ اما تابه‌حال این اقدامات، نتیجه تأثیرگذاری به دنبال نداشته است.

در کمال تأسف باید اعلام کنیم که ریال ایران، یکی از بی‌ارزش‌ترین پول‌های فیات دنیا است. به گزارش وزینکس و با استناد به سایت fxssi، ریال ایران در جایگاه دوم لیست بی‌ارزش‌ترین پول‌های دنیا قرار دارد.

مقایسه استاندارد طلا و ارز فیات

استاندارد طلا، به یک سیستم مالی گفته می‌شود که در آن قیمت ارز یا پول کاغذی یک کشور، مستقیم با طلا در ارتباط است. با این استاندارد، کشورها توافق می‌کنند که به‌اندازه یک مقدار مشخص از پول کاغذی، طلا ذخیره کنند. کشوری که استاندارد طلا را قبول کرده است، قیمت ثابتی برای طلا تعیین و آن را با قیمتی ثابت خریدوفروش می‌کند. از این قیمت ثابت برای مشخص‌کردن ارزش آن ارز فیات هم استفاده می‌شود. برای مثال، اگر آمریکا قیمت طلا را ۵۰۰ دلار در هر انس در نظر بگیرد، ارزش طلا ۱۵۰۰ اونس خواهد شد.

البته توجه داشته باشید استاندارد طلا دیگر توسط هیچ کشوری استفاده نمی‌شود. بریتانیا سال ۱۹۳۱ استفاده از این استاندارد را متوقف کرد و همان‌طور که کمی قبل‌تر گفتیم، آمریکا هم سال ۱۹۳۳ در همین راستا قدم برداشت. استاندارد طلا به طور کامل با پول فیات جایگزین شد.

تا اینجا، متوجه شدیم استاندارد طلا به یک سیستم اشاره دارد که در آن ارزش پول بر اساس طلا مشخص می‌شود. در مقابل پول فیات را داریم که در آن، ارزش پول بر اساس هیچ کالای فیزیکی خاصی مشخص نمی‌شود. ارزش پول‌های فیات را دولت حاکم بر کشور و مسائل متعدد دیگری مثل تنش‌های سیاسی و غیره مشخص می‌کند.

مقایسه ارز دیجیتال و ارزهای فیات

ارزهای دیجیتال و فیات، شباهت‌های زیادی به هم دارند. هر دو دارایی (رمزارزها و ارز فیات) ارزش ذاتی ندارند. برای مثال مانند طلا یا نقره نیستند که به‌خاطر کمیابی، سختی استخراج و موارد دیگر، به‌تنهایی ارزش زیادی دارند. ارزش پول فیات و رمزارزها را، استقبال مردم در کشورهای مختلف مشخص می‌کند. همچنین هر دوی این دارایی‌ها، قابل تقسیم هستند. یعنی همان‌طور که می‌توان یورو را به ۱۰۰ سنت تقسیم کرد؛ ۱ بیت‌کوین را هم می‌توان به ۱۰۰۰ میلی بیت کوین تقسیم کرد.

ارزهای دیجیتال را مثل پول‌های فیات، می‌توانید جابه‌جا کنید. یعنی از کسی رمزارز بگیرید یا برای او ارسال کنید. می‌توان ارزهای دیجیتال را، به‌عنوان روش پرداخت استفاده کرد. هرچند هنوز محبوبیت آن‌ها، به‌اندازه پول‌های فیات نیست. پس متوجه شباهت‌های زیاد پول فیات و رمزارزها شدیم. حالا ممکن است برایتان سوال شود، تفاوت این دارایی‌ها چیست؟

ارز فیات چیست؟

به بیانی ساده، ارز فیات (به نام‌های پول فیات یا پول بی‌پشتوانه نیز شناخته می‌شود)، پولی قانونی است که ارزش آن وابسته به کشور چاپ کننده آن است تا یک کالای فیزیکی مانند طلا و نقره.

قدرت دولتی که ارزش ارز فیات را تعیین می‌کند ویژگی بسیار مهم این نوع پول است. اکثر کشورهای جهان از سیستم ارز فیات برای خرید کالا و استفاده از خدمات، سرمایه‌گذاری و پس‎انداز استفاده می‌کنند.

ارز فیات جایگزین استاندارد طلا و سایر سیستم‌های پول کالایی شده است. ارزش این نوع ارز وابسته به رابطه بین سطح تقاضا و عرضه و ثبات دولت صادرکننده آن است. اکثر پول‌های کاغذی مدرن مانند دلار و یورو جزو ارزهای فیات محسوب می‌شوند.

تاریخچه ارز فیات

ریشه ارز فیات به چندین قرن قبل در کشور چین بر می‌گردد. استان سیچوآن این کشور در طول قرن 11 میلادی تصمیم به چاپ پول کاغذی گرفت. در ابتدا، این پول قابل تبادل با ابریشم، طلا یا نقره بود. ولی در نهایت به دنبال به قدرت رسیدن «قوبلای خان» سیستم ارز فیات در طول قرن 13 راه افتاد.

تاریخ‌شناسان ادعا می‌کنند این پول در سقوط امپراتوری مغول نقش داشته است که علت اصلی آن را هزینه کردن بیش از حد و ابرتورم می‌دانند.

این ارز همچنین در طول قرن 17 در اروپا توسط کشورهایی مانند اسپانیا، سوئد و هلند استفاده شد. این سیستم در سوئد موفق نبود و دولت در نهایت آن را با استاندارد نقره جایگزین کرد.

در دو قرن بعد، فرانسه نو در کانادا، مستعمره‌های آمریکایی و سپس دولت فدرال آمریکا ارز فیات را امتحان کردند و نتایج متفاوتی گرفتند.

در قرن بیستم میلادی، دولت آمریکا به مقدار محدود به استفاده از سیستم پول کالایی مجددا رو آورد. در سال 1933، دولت جلوی مبادله پول کاغذی با طلا را گرفت.

ایالات متحده به طور رسمی در سال 1972 سیستم پولی خود را از استاندارد طلا به ارز فیات تغییر داد.

در سال 1972، ایالات متحده تحت ریاست جمهوری «نیکسون» کاملا استاندارد طلا را کنار گذاشت تا در سطح جهانی افول آن نهایی شود و این کشور تصمیم به استفاده از سیستم پول فیات بگیرد. نتیجه این تصمیم استفاده از پول بی‌پشتوانه در جهان بود.

ارز فیات در مقابل استاندارد طلا

سیستم استاندارد طلا امکان تبدیل پول کاغذی به طلا را ممکن می‌ساخت. در حقیقت، پشتوانه تمام پول‌های کاغذی مقدار محدودی طلا بود که در اختیار دولت قرار داشت.

دولت‌ها و بانک‌ها در یک سیستم پول کالایی، تنها زمانی می‌توانستند ارز جدیدی را وارد اقتصاد کنند که به همان میزان ذخایر طلا در اختیار داشتند. به عنوان مثال، دولت‌ها می‌بایست برای چاپ 1 میلیون واحد از ارز ملی خود مقداری طلا به ارزش 1 میلیون واحد از آن ارز در بانک مرکزی خود ذخیره می‌کردند. این سیستم توانایی دولت‌ها را برای خلق پول و افزایش ارزش ارز براساس عوامل اقتصادی را محدود می‌کرد.

از سوی دیگر، پول تحت سیستم فیات قابل تبدیل به دارایی یا کالای دیگری نیست. مقامات دولتی با پول بدون پشتوانه می‌توانند مستقیما روی ارزش ارز خود تاثیر بگذارند و آن را به شرایط اقتصادی گره بزنند.

کشور‌ها و بانک‌های مرکزی آن‌ها، کنترل به مراتب بیشتری روی سیستم ارز دارند. آن‌ها می‌توانند در مقابل رویدادها و بحران‌های مختلف مالی با ابزارهای گوناگون مانند ایجاد بانکداری ذخیره کسری و استفاده از تسهیلات کمی، واکنش نشان دهند.

در سیستم استاندارد طلا، پشتوانه تمام پول‌های کاغذی مقدار محدودی طلا بود که در اختیار دولت قرار داشت.

حامیان استاندارد طلا معتقدند که این سیستم ارزی باثبات‌تر است، چون پشتوانه آن کالایی باارزش و فیزیکی است. در مقابل طرفداران ارز فیات بر این باورند قیمت طلا اصلا ثبات ندارد. گرچه در قالب این مفهوم، ارزش ارز کالایی و همچنین ارز بی‌پشتوانه می‌تواند نوسان داشته باشد. اما دولتی که از یک سیستم پول فیات استفاده می‌کند برای مقابله با یک بحران اقتصادی، انعطاف‌پذیری بیشتری خواهد داشت.

معایب و مزایای استفاده از ارز فیات

اقتصاددانان و سایر کارشناسان مالی در حمایت از ارز فیات به یک توافق جمعی نرسیده‌اند. مدافعان و مخالفان معایب و مزایای این سیستم ارزی را این گونه بیان می‌کنند:

کمیابی: پول فیات تحت تاثیر کمیابی یک کالای فیزیکی مانند طلا قرار نمی‌گیرد یا به واسطه آن محدود نمی‌شود.

هزینه: خلق ارز بدون پشتوانه در مقایسه با پول کالایی به مراتب ارزان‌تر است.

واکنش‌پذیری: ارز فیات این انعطاف‌پذیری را به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی آن‌ها می‌دهد تا با بحران‌های اقتصادی مقابله کنند.

مبادلات بین‌المللی: تمام کشورهای جهان از ارز بدون پشتوانه استفاده می‌کنند و برای مبادلات بین‌المللی فرم قابل قبولی است.

راحتی: این ارز برخلاف طلا وابسته به ذخایر فیزیکی که به نگهداری، حفاظت، نظارت و سایر امور هزینه‌بر نیاز دارند، نیست.

بدون ارزش ذاتی: پول فیات ارزش ذاتی ندارد. همین قضیه به دولت‌ها اجازه می‌دهد از هیچ پول خلق کنند که می‌تواند منجر به ابرتورم (تورم بدون کنترل) و فروپاشی سیستم اقتصادی آن‌ها شود.

سابقه خطرناک: اگر به گذشته نگاه کنیم، استفاده از سیستم‌های ارز فیات معمولا منجر به فروپاشی‌های اقتصادی شده است که نشان می‌دهد این سیستم‌ها خطراتی دارند.

زیمبابوه نمونه بارز استفاده سو از سیستم ارز فیات

دولت آفریقایی زیمباوه در اوایل دهه 2000 بدترین حالت ممکن استفاده از سیستم ارز فیات را به تصویر کشید. بانک مرکزی این کشور در واکنش به مشکلات بغرنج اقتصادی شروع به چاپ پول با سرعت سرسام‌آور کرد.

نتیجه آن ابرتورم بود که در سال 2008 به 230 تا 500 میلیون درصد رسید. قیمت‎ها سریعا بالا رفت و مصرف‌کنندگان مجبور بود فقط برای خرید مایحتاج ابتدایی خود با کیسه‌های پر از پول به خرید بروند. در اوج این بحران، 100 تریلیون دلار زیمباوه تنها معادل 40 سنت دلار آمریکا بود!

ارز فیات در مقابل ارز دیجیتال

ارز بدون پشتوانه و ارز دیجیتال یک وجه مشترک دارند؛ پشتوانه هیچ‌ کدام یک کالای فیزیکی نیست، ولی شباهت آن‌ها همین جا تمام می‌شود.

با آن که پول بدون پشتوانه تحت کنترل بانک‌های مرکزی و دولت‌ها قرار دارد، ولی ارزهای دیجیتال الزاما غیرمتمرکز هستند. این غیرمتمرکز بودن را تا حد زیادی می‌توان به دفتر کل دیجیتال توزیع شده‌ای که با نام بلاک‌چین شناخته می‌شود، نسبت داد.

یک تفاوت قابل توجه دیگر بین این دو سیستم نحوه تشکیل هر کدام از این دو پول است. بیت کوین مانند اکثر ارزهای دیجیتال یک سطح تامین کنترل‌شده و محدود دارد. در مقابل، بانک‌ها می‌توانند براساس قضاوت خود از نیازهای اقتصادی یک دولت از هیچ ارز فیات خلق کنند.

تنها شباهت ارز فیات و ارز دیجیتال بدون پشتوانه بودن آن‌ها است.

به علت این که ارزهای دیجیتال یک شکل دیجیتال از پول به شمار می‌روند، رقیب فیزیکی ندارند و بدون مرز هستند. بنابراین محدود به کشور خاصی نیستند و مبادلات جهانی با آن‌ها راحت‌تر انجام می‌شود.

علاوه بر این، تراکنش‌های ارزهای دیجیتال برگشت‌ناپذیر هستند و ویژگی‌های ذاتی این ارزها باعث می‌شود تا ردیابی آن‎ها در مقایسه با سیستم فیات به مراتب سخت‌تر باشد.

لازم به ذکر است، بازار ارز دیجیتال به مراتب کوچک‌تر است و بنابراین نسبت به بازارهای سنتی نوسان بسیار بیشتری دارد. احتمالا همین قضیه یکی از دلایلی است که ارزهای دیجیتال هنوز مورد پذیرش گسترده قرار نگرفتند. اما هرچه اقتصاد دنیای کریپتو رشد پیدا کند و به بلوغ بیشتری برسد، این نوسانات احتمالا کاهش پیدا خواهد کرد.

سخن پایانی

آینده هر دو نوع ارزی که اشاره کردیم از قطعیت لازم برخوردار نیست. با آن که ارزهای دیجیتال همچنان مسیر طولانی در پیش دارند و یقینا با چالش‌های متعددی روبرو خواهند شد، ولی پیشینه ارز فیات نشان از آسیب‌پذیری این نوع پول دارد.

به همین علت، افراد مختلف برای انجام تراکنش‌های مالی خود حداقل تا حدی، در حال بررسی احتمال‌های گوناگون یک سیستم کریپتوکارنسی قابل اعتماد هستند.

یکی از تفکرات اصلی خلق بیت کوین و ارزهای دیجیتال بررسی شکل جدیدی از پول است که براساس یک شبکه توزیع شده همتا به همتا ساخته شده باشد.

به احتمال خیلی زیاد علت خلق بیت کوین جایگزین شدن کامل با سیستم ارز فیات نبوده، بلکه هدف ارئه یک شبکه اقتصادی جایگزین است. با این حال، بیت کوین یقینا این پتانسل را دارد که یک سیستم مالی بهتر برای یک جامعه بهتر به وجود آورد.